Festiwal filmowy Berlinale założony w 1951 roku jako miejsce spotkań artystów ze Wschodu i Zachodu hołdował dewizie „gwiazdy i polityka“. Zapraszano twórców znanych i ciekawych, również z geopolitycznego punktu widzenia. Pierwszy kontakt z polską kinematografią nastąpił dopiero w roku 1976.

W ciągu 65 lat Polskę reprezentowało na Berlinale 107 filmów. Pierwszy to „Noce i dnie“ Jerzego Antczaka z nagrodą dla Jadwigi Barańskiej za najlepszą rolę kobiecą. Ostatni festiwal (2015) uhonorował Srebrnym Niedźwiedziem film Małgośki Szumowskiej „Body“ za najlepszą reżyserię.

Najważniejsi twórcy

Składające się z pięciu głównych sekcji Berlinale (Konkurs, Panorama, Forum Młodego Kina, Generacje i Retrospektywa łącznie z Hommage), kreuje co roku nowe, np. Berlinale Shorts, Native, Talent Campus, Kino Kulinarne. Prawie każdy z tych działów gościł polskich filmowców.
Najwięcej, bo 30 - w sekcji Forum, która od początku pokazywała filmy dyskusyjne, kontrowersyjne oraz najnowsze tendencje kina w różnych regionach świata. Forum ściągało filmy, które nie miały szans w konkursie, ale były ważne formalnie, artystycznie.
Z Polski m.in. Andrzeja Barańskiego, Feliksa Falka, Janusza Kijowskiego, Lecha Majewskiego, Piotra Trzaskalskiego. Był tu dwukrotnie Krzysztof Kieślowski, a Przemysław Wojcieszek i Marcin Malaszczak nawet trzykrotnie. W ramach Forum Expanded byli Wilhelm i Anna Sasnal, Maciej Sobieszczański i Łukasz Rotunda z Oskarem Dawickim.

Wszystkie kategorie

Rzadziej gościła polskie kino Panorama - od 1982 do 2015 roku było tu 15 polskich filmów.

Film dla dzieci i nastolatków, trzeci ważny segment festiwalu, wysoko cenił polskie produkcje, m.in. obrazy Doroty Kędzierzawskiej i Pawła Łozińskiego. Pod nową nazwą Generacje sekcja zaprosiła m.in. Annę Kazejak i Kasię Rosłaniec, której film „Baby Blues“ uzyskał Szklanego Niedźwiedzia i główną nagrodę tego działu w roku 2013. W sumie zaprezentowano w tej sekcji 10 filmów z Polski.

Polskie filmy pokazywano też w ramach Retrospektywy (10), Berlinale Shorts (5), Winter adé (5) a nawet kuriozalnie, w serii Nowe kino niemieckie, prezentując film Krzysztofa Zanussiego „Maksymilian Kolbe - Życie za życie“ z dzisiejszym zdobywcą Oscara - Christophem Waltzem.

W ramach Talent Campus Bartek Konopka rozwijał pomysł na film „Królik po berlińsku“.
Ale filarem festiwalu był i jest Konkurs. I tu kino polskie wypada statystycznie zupełnie nieźle z 24 filmami. Po wspomnianych „Nocach i dniach“ była „Śmierć prezydenta“ Jerzego Kawalerowicza, „Gorączka“ Agnieszki Holland, „Dreszcze“ i „Weiser“ Wojciecha Marczewskiego „Matka królów“ Janusza Zaorskiego, „Trzy kolory: biały“ Krzysztofa Kieślowskiego, „W imię“ i „Body“ Małgośki Szumowskiej i filmy Andrzeja Wajdy.

Wajda Special

Andrzej Wajda zawitał po raz pierwszy na Berlinale w 1980 roku z „Dyrygentem“ (Andrzej Seweryn otrzymał wtedy nagrodę dla najlepszego aktora). Wajda pasuje do politycznego oblicza festiwalu. Publiczność lubi i czeka na jego filmy.

W Berlinie pokazywano też „Biesy“,„Wielki Tydzień“ (nagroda), „Pannę Nikt“ (nagroda dla aktorki Anny Wielguckiej), „Jestem“ (nagroda), „Pana Tadeusza“, „Tatarak“, (nagroda) i poza konkursem „Katyń“. W r. 2006 Andrzej Wajda uzyskał Honorowego Złotego Niedźwiedzia. W 2000 - był członkiem międzynarodowego jury.

23 statuetki dla Polaków

23 razy polscy filmowcy odbierali trofeum festiwalu, Niedźwiedzia zaprojektowanego w roku 1957 przez berlińską rzeźbiarkę Renè Sintenis: 16 z nich za film lub reżyserię (Jerzy Kawalerowicz, Dorota Kędzierzawska, Iza Plucińska, Krzysztof Kieślowski, Wojciech Marczewski, Katarzyna Rosłaniec, Małgośka Szumowska, Andrzej Wajda, Janusz Zaorski), cztery - za najlepsze kreacje aktorskie. Ponadto festiwal wyróżnił wyjątkowość zdjęć Sławomira Idziaka i Wojciecha Staronia.
Będący pięć razy gościem festiwalu Roman Polański nie figuruje w polskiej kategorii rejestrów festiwalu, lecz we francuskiej.

Siedem razy Polacy zasiadali też w Jury. Jako pierwszy reprezentował Polskę Jerzy Kawalerowicz w 1976, jako ostatni dotychczas - wybitny operator Janusz Kamiński w 2006. W 2016 przewodniczącą międzynarodowego jury będzie oscarowa Polka, Meryl Streep. (Rola Polki w filmie „Wybór Zofii“ przyniosła jej Oscara). Festiwal otworzy 11 lutego nowy obraz braci Coen - „Hail, Caesar!“ Program festiwalu znany będzie 2 lutego 2016.


Jagoda Engelbrecht