Wśród organizacji walczących o zniesienie kary śmierci tradycyjnie już prym wiodą Włosi. W kraju tym sprzeciw wobec kary śmierci ma długą, dwustuletnią tradycję. Pierwszym państwem, które zniosło karę śmierci była Toskania w 1786 roku. Współczesne państwo włoskie uczyniło to dopiero w 1948 roku. W tym samym czasie Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło "Powszechną Deklarację Praw Człowieka". Dokument ten stał się podstawą do walki z karą śmierci. W "Deklaracji" nie ma wprawdzie bezpośredniego zapisu na ten temat, ale artykuł 3 gwarantuje prawo do życia i zabrania poddawania człowieka nieludzkiej i poniżającej karze.

Powolny postęp

Przez pierwszych 20 lat po przyjęciu Deklaracji tylko Republika Federalna Niemiec zrezygnowała z wykonywania kary śmierci. Na bazie "Deklaracji" w 1966 roku ONZ uchwaliła Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka. Wezwano w nich jednoznacznie kraje członkowskie do zniesienia kary śmierci lub przynajmniej stosowania jej tylko w przypadku szczególnie ciężkich przestępstw. Był to pierwszy, przynajmniej symboliczny, przełom. W praktyce niewiele się zmieniło. W latach siedemdziesątych z wykonywania kary śmierci zrezygnowały jedynie 23 państwa. Zmiana trendu nastąpiła dopiero od 1980 roku. "Przez ostatnie trzydzieści lat dokonała się wielka przemiana. Europa była pierwszym kontynentem świata, wolnym od kary śmierci" - mówi Mario Morazzitti, rzecznik "Wspólnoty Sant Egidio", angażującej się na rzecz zniesienia kary śmierci.

Europejska kampania

Państwa Wspólnoty a potem Unii Europejskiej, przez lata próbowały przeforsować zakaz kary śmierci jako światowy standard - zarówno na płaszczyźnie Komisji Praw Człowieka w Genewie jak i na forum Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku. Starania te nie odniosły jednak sukcesu nie tylko ze względu na opór Chin i USA, ale także wielu byłych kolonii europejskich w Afryce i Azji. Jednak w 2007 roku Zgromadzenie Ogólne uchwaliło rezolucję na temat uchylenia kary śmierci. Stwierdza się w niej wyraźnie, że orzeczenie i wykonanie tej kary nie jest wewnętrzną sprawą państw i ich systemów prawnych, lecz sprawą ogólnie obowiązujących praw człowieka.

Obecnie kara śmierci nie jest wykonywana w 141 krajach, z tego 93 zniosły ją całkowicie nie tylko na czas pokoju, ale i wojny. 51 państw obstaje jednak przy karze śmierci. Najwięcej egzekucji odnotowano w 2009 roku w Chinach, Iranie, Arabii Saudyjskiej, Korei-Północnej i w USA.

Nadzieja na kolejne kraje

Celem konferencji w Genewie jest zachęcenie tych 51 państw do ogłoszenia moratorium na orzekanie i wykonywanie kary śmierci. Kolejny krok to jej całkowite zniesienie. Cel ten ma zostać poparty w nowej rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Zebrani w Genewie działacze na rzecz praw człowieka mają nadzieję, że zdobędzie ona jeszcze większe poparcie niż rezolucja z 2007 roku i że Chiny i USA po raz pierwszy nie zagłosują przeciw, lecz przynajmniej wstrzymają się od głosu.

Andreas Zumach / Bartosz Dudek

red. odp. Iwona Metzner