Wojny, zmiany klimatyczne i rosnąca polaryzacja polityczna to tylko niektóre z obaw młodych ludzi w Niemczech – wynika z najnowszego raportu pt. „Pragmatyzm między rozczarowaniem a przyjęciem różnorodności”.  W ramach tzw. Shell Youth Study 2024 przeprowadzono ankietę wśród 2 509 nastolatków w wieku od 12 do 25 lat na temat polityki, społeczeństwa i środowiska. Autorzy badania, które jest przeprowadzane co pięć lat, twierdzą, że kreśli ono „zniuansowany profil” pokolenia, które dostrzega „zarówno problemy, jak i potrzebę działania”.

Chociaż badanie wykazało, że wielu młodych ludzi jest otwartych na hasła populistyczne, nie ma oznak, że odwracają się od demokracji i szerszego społeczeństwa. W rzeczywistości większość z nich jest optymistycznie nastawiona do przyszłości i perspektyw oferowanych im przez państwo i społeczeństwo. – Jest to jeden z najbardziej interesujących, a także jeden z najbardziej zagadkowych i najmniej oczekiwanych wyników – mówi Mathias Albert, politolog z Uniwersytetu w Bielefeld i jeden z autorów badania.

"Dużo optymizmu"

Pomimo krytyki braku rozwiązań oferowanych przez politykę, obaw związanych z wojną i gospodarką młodzież nadal ma zaufanie do instytucji państwowych, systemu politycznego i demokracji. Według Alberta najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem tego jest to, że dzisiejsze młode pokolenie doświadczyło ogromnego kryzysu związanego z pandemią COVID-19, ale także tego, jak demokratyczne społeczeństwo zdołało przez niego przejść: – Większość z nich, w latach najbardziej kształtujących osobowość, doświadczyła, że społeczeństwo poradziło sobie z poważnym kryzysem i czerpią z tego dużo optymizmu.

Badanie pokazuje, że zainteresowanie młodych ludzi polityką znacznie wzrosło w ramach długoterminowego trendu w ciągu ostatnich dwóch dekad: 55 proc. ankietowanych określiło siebie jako zainteresowanych polityką, w porównaniu z historycznie niskim poziomem w 2002 roku (34 proc.). Po raz pierwszy w historii zmniejszyła się również różnica między płciami, przy czym tyle samo dziewcząt i młodych kobiet interesuje się polityką, co ich męscy koledzy. Chęć wszystkich młodych ludzi do aktywnego zaangażowania się w politykę wzrosła z 22 proc. w 2002 r. do 37 proc. w 2024 r., co według autorów nie jest tylko krótkoterminowym efektem tak zwanego „Pokolenia Grety”.

Strach przed wojną w Europie i ubóstwo na pierwszym miejscu

Na szczycie listy obaw młodych ludzi w Niemczech znalazł się strach przed wojną w Europie. Aż 81 proc. ankietowanych wskazało na taką możliwość – to ogromny skok w porównaniu z badaniem w 2019 roku – wtedy taką obawę wyrażało 46 proc. ankietowanych. 67 procent stwierdziło, że obawia się ubóstwa, w porównaniu z 52 proc. w 2019 roku. Badanie pokazuje jednak również, że coraz mniej młodych ludzi obawia się bezrobocia lub braku miejsca do odbycia praktyki zawodowej – około jedna trzecia (35 proc.) wymieniła to jako powód do niepokoju, najniższy poziom od czasu pierwszego raportu Shell Youth Study w 1953 roku.

Zmiany klimatu (63 proc.) i zanieczyszczenie środowiska (64 proc.) pozostają istotnymi obawami dla większości młodych ludzi, choć obecnie jest ich znacznie mniej niż w 2019 r. (71 proc.). Podobna liczba młodych ludzi jest zaniepokojona rosnącą wrogością między ludźmi (64 proc., w porównaniu z 56 proc. w 2019 r.). Prawie tyle samo osób martwi się ksenofobią (58 proc.), która była wymieniana znacznie częściej niż obawa przed wzrostem imigracji (34 proc.) do Niemiec.

Poparcie dla silnego NATO

Pełnoskalowa inwazja Rosji na Ukrainę, atakHamasu na Izrael 7 października 2023 r. i późniejsza odpowiedź militarna Izraela w Strefie Gazy zmieniły poglądy młodych ludzi na niektóre kwestie, twierdzą autorzy badania. Obecnie 69 proc. młodych ludzi w wieku od 15 do 25 lat opowiada się za silnym NATO, podczas gdy tylko 6 proc. jest temu przeciwnych. Autorzy badania stwierdzili również, że nie ma prawie żadnych różnic w opiniach na między młodymi ludźmi w byłych Niemczech Wschodnich a tymi na Zachodzie.

– Młodzi ludzie zdali sobie sprawę, że polityka światowa nie jest gdzieś tam, daleko, i nie można jej dłużej unikać – wyjaśnia Albert. – Nawet jeśli nie interesujesz się zbytnio polityką, w momencie, gdy ukraiński uchodźca lub uchodźca z innego kraju pojawia się w twojej klasie, musisz o tym pomyśleć.

Wśród osób w wieku od 15 do 25 lat 60 proc. zgadza się ze stwierdzeniem „Rosja zaatakowała Ukrainę i musi zostać za to ukarana”, podczas gdy tylko 13 proc. ogółu (21 proc. na wschodzie) jest przeciwnego zdania. Jednak potępienie Rosji nie idzie w parze z bezwarunkowym wsparciem wojskowym dla Ukrainy: 50 proc. chce, aby Niemcy wsparły Ukrainę militarnie (44 proc. na wschodzie i 52 proc. na zachodzie). Z kolei 24 proc. odrzuca wsparcie militarne dla Ukrainy (22 proc. na Zachodzie i 34 proc. na Wschodzie).

Kontrowersje wokół Izraela i konfliktu w Strefie Gazy

Młodzi ludzie w wieku od 15 do 25 lat są bardziej podzieleni w ocenie odpowiedzi militarnej Izraela na atak Hamasu z 7 października 2023 roku. Niecała jedna trzecia młodych ludzi (30 proc.) z zadowoleniem przyjmuje decyzję Niemiec o opowiedzeniu się po stronie Izraela - ale tyle samo osób ją odrzuca, a około 27 proc. pozostaje niezdecydowanych. Spośród ankietowanych 52 proc. stwierdziło, że chce, aby Niemcy wyraźniej uznały cierpienie ludności palestyńskiej w Strefie Gazy - tylko 11 proc. jest odmiennego zdania, a 26 proc. pozostaje niezdecydowanych.

Około jedna trzecia młodych ludzi (32 proc.) podkreśla szczególne zobowiązania Niemiec wobec Izraela. Jednak tyle samo osób jest odmiennego zdania i wyraźnie się z tym nie zgadza, a mniej więcej taki sam odsetek pozostaje niezdecydowany.

Istnieją również duże różnice w opiniach na ten temat między młodymi ludźmi, którzy sami lub których rodzice wyemigrowali do Niemiec z kraju arabskiego lub Turcji, a tymi, którzy tego nie zrobili. Około jedna czwarta (26 proc.) osób ze środowisk migracyjnych z krajów arabskich lub Turcji zgadza się, że Niemcy mają szczególne zobowiązania wobec Izraela, ale 42 proc. wyraźnie to odrzuca.