Z badań wynika przede wszystkim, że zarówno Polska jak i Niemcy są postrzegane przez Rosjan jako kraje zachodnie. O Niemcach ankietowani wiedzą jednak zdecydowanie więcej, niż o Polakach. 92 proc. pytanych Rosjan uważa, że państwo niemieckie dba o dobro swoich obywateli. O Polsce uważa tak 67 proc., a tylko 46 proc. Rosjan wypowiedziało się tak o własnym kraju. Poza tym jedynie 43 proc. ankietowanych jest przekonanych o wolności polskich mediów, a 46 proc. nie ma zdania na ten temat.

Rzeczywistość lepsza niż stereotypy

Badania Polskiego Instytutu Spraw Publicznych zostały zaprezentowane w Fundacji Bertelsmanna w Berlinie. Eksperci podkreślają, że wyniki ankiety przeprowadzonej w listopadzie 2011 roku przez Centrum Lewady na reprezentatywnej grupie 1591 pełnoletnich Rosjan są pozytywnym zaskoczeniem. - Można powiedzieć, że są one niespodzianką, mówi Cornelius Ochmann z Fundacji Bertelsmanna. - Okazuje się, że wiele stereotypów się nie potwierdziło, a Rosjanie postrzegają Polaków raczej neutralnie z lekką tendencją do sympatii.

Jak powiedziała Agnieszka Łada, współautorka badań z ISP, młodzi, wykształceni Rosjanie "mają zdecydowanie lepszą opinię i pozytywniejsze nastawienie do Polaków, niż starsze pokolenia". Równocześnie badania wykazały, że Niemcy są Rosjanom bliżsi, niż Polacy.

Polska to społeczeństwo, Niemcy to historia

Ciekawie prezentują się wyniki, jeżeli chodzi o spontaniczne skojarzenia z danym krajem. Zapytani wybierali między różnymi kategoriami (kraj i społeczeństwo, polityka i historia, gospodarka i handel, kultura, trudno powiedzieć, brak skojarzeń).

Główne skojarzenia Rosjan z Polską wiążą się ogólnie z krajem i społeczeństwem (32 proc.). Polityka nasuwa się u 14 proc., dalej historia i gospodarka (po 9 proc.) oraz kultura (5). Jeżeli chodzi o konkretne wydarzenie, które nasuwa się Rosjanom na myśl - w przypadku Polski była to katastrofa samolotowa w Smoleńsku, a u Niemców tzw. Wielka Wojna Ojczyźniana i atak III Rzeszy na ZSRR (18 proc.) Także ogólne skojarzenia Rosjan z Niemcami mają charakter historyczny (36 proc.). Na drugim miejscu (29 proc.) ankietowani wymienili skojarzenia z krajem i społeczeństwem, a co piąty mówił o gospodarce.

Niewiedza czy obojętność?

Aż co czwarty pytany o skojarzenia z Polską nie potrafił jednak udzielić żadnej odpowiedzi, a osiem procent podało, że nie ma żadnych skojarzeń. W przypadku Niemiec takiej odpowiedzi udzieliło zaledwie 11 proc. ankietowanych.

- Jeżeli brak skojarzeń oznacza neutralność lub brak wiedzy, to nie jest to negatywny sygnał dla Polaków, ale jeżeli kryje się za tym obojętność, to byłoby to niepokojące, komentuje Albrecht Lempp z Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Wiedzę na temat Polski i Polaków Rosjanie czerpią najczęściej ze szkoły (53 proc.), programów telewizyjnych (39 proc.) oraz z prasy (26 proc.) Z ankiety wynika, że Rosjanie mają najwięcej pretensji wobec Polski z następujących powodów: obwinianie przez niektórych polskich polityków Rosji za katastrofę samolotu w Smoleńsku, brak wdzięczności za wyzwolenie przez Armię Czerwoną w 1945 r. oraz polityczne wsparcie Gruzji w czasie konfliktu w 2008 r.

Niemcy bardziej lubiani i akceptowani, niż Polacy

Ankietowanych pytano również o ogólne odczucia wobec Polski i Niemiec. 51 proc. deklaruje, że wobec Polski nie odczuwa ani sympatii, ani niechęci. 36 proc. twierdzi, że sympatyzuje z Polakami, a 13 proc. odczuwa niechęć. W przypadku Niemców sympatia jest zdecydowanie bardziej widoczna, bo deklaruje ją aż 55 proc. 37 proc. pozostaje neutralnymi, a 8 proc. odczuwa wobec nich niechęć.

Także akceptacja obydwu narodów jako np. sąsiada, szefa czy członka rodziny jest wyższa wobec Niemców niż Polaków - średnio o 10 proc. Dla przykładu: 59 proc. Rosjan zaakceptowałaby Niemca jako zięcia lub synową, a 49 Polaka w tej roli. 43 proc. może sobie wyobrazić polskiego szefa, a o 14 proc. więcej niemieckiego. W przypadku turystów akceptacja jest prawie taka sama: 89 proc. akceptacji dla Polaków i 91 proc. dla Niemców.

Impuls dla polityki

Eksperci podkreślają, że badania są potwierdzeniem kursu nasilenia współpracy polsko-niemieckiej w kształtowaniu polityki wschodniej w Europie. - To jest ważny impuls dla naszej dalszej współpracy, powiedział Andreas Schockenhoff, wiceszef frakcji chadeków w Bundestagu - Zakładam, że pozytywna tendencja w nastawieniu społeczeństwa rosyjskiego do Polaków ma także związek z pewnym zbliżeniem na różnych płaszczyznach po katastrofie w Smoleńsku, dodał Schockenhoff.

Ekspertyzę wspierał polski MSZ oraz Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Róża Romaniec, Berlin

red. odp.: Andrzej Pawlak