Jeszcze kilka miesięcy temu wydawało się, że wyścig po szczepionki został rozstrzygnięty, a zwycięzcy dotarli do mety – pisze portal tagesschau.de należący do publicznej rozgłośni ARD. Ale pandemia nadal trzyma świat w garści i nadal wysokie jest zapotrzebowanie na szczególnie skuteczne szczepionki, bo patrząc z perspektywy globalnej, wiele uboższych krajów otrzymało do tej pory jedynie ułamek potrzebnych dawek szczepionek.

W czerwcu amerykańska firma biotechnologiczna Novavax  przedstawiła badania nad wysoką skutecznością własnej szczepionki NVX-CoV2373. Firma planuje złożyć wniosek o dopuszczenie do obrotu w UE i USA do września. W UE od lutego trwa już przyspieszona procedura przeglądu, która powinna przyczynić się do szybszego zatwierdzenia przez właściwy organ, EMA, gdy tylko dostępny będzie aktualny wniosek z kompletnymi danymi. Zielone światło dla szczepionki Novavax mogłoby się okazać pomocne dla krajów rozwijających się.

Białko spike kluczem do uodpornienia

Szczepionka NVX-CoV2373 firmy Novavax jest jedną ze szczepionek bazujących na białku. Jej sposób działania również skupia się na specyficznej cząsteczce powierzchniowej koronawirusa, tzw. białku spike. Pozostałe szczepionki - zarówno te oparte na mRNA, jak i szczepionki wektorowe - zawierają informację genetyczną tego białka, dzięki czemu układ odpornościowy człowieka sam je wytwarza w odpowiedzi na szczepienie, a następnie tworzy przeciwciała przeciwko niemu. Z kolei w NVX-CoV2373 białko spike jest już zawarte w postaci syntetycznej repliki. Zaletą jest to, że jeden etap w ludzkim organizmie jest pominięty – mianowicie replikacja białka. Układ odpornościowy może zacząć wytwarzać przeciwciała przeciwko białku spike koronawirusa bezpośrednio po szczepieniu.

W przypadku szczepionki Novavax odpowiedź immunologiczna osoby zaszczepionej jest jednak słabsza niż w przypadku szczepionek mRNA  i szczepionek opartych na adenowirusach, takich jak preparat firmy AstraZeneca. Dlatego do szczepionki dodaje się tzw. adiuwant, rodzaj katalizatora, który nie ma nic wspólnego z samym składnikiem aktywnym, ale wzmacnia jego działanie.

Zaletą szczepionki NVX-CoV2373 - podobnie jak wszystkich szczepionek białkowych - jest to, że jest łatwa w przechowywaniu i zazwyczaj nie wymaga głębokiego mrożenia. Kolejna zaleta: badania wykazują, że razem ze szczepionką Novavax można wstrzyknąć jednocześnie szczepionkę przeciw grypie.

Powrót do gry po serii niepowodzeń

Dla założonego w 1987 roku producenta szczepionek z amerykańskiego stanu Maryland zatwierdzenie NVX-CoV2373 byłoby największym i jedynym sukcesem w historii firmy. Szczepionka przeciw koronawirusowi byłaby pierwszą szczepionką, którą firma Novavax wprowadziłaby na rynek.

O tym, że żmudna praca nad nowymi lekami może zakończyć się fiaskiem, przedsiębiorstwo to wie aż za dobrze. Do końca 2019 roku znajdowało się praktycznie na skraju bankructwa.

Niepowodzeniem zakończyły się w 2019 roku między innymi próby stworzenia szczepionki przeciwko wirusowi atakującemu drogi oddechowe, szczególnie małych dzieci. Miało to swoje konsekwencje. Akcje były zagrożone usunięciem z notowań amerykańskiej giełdy technologicznej Nasdaq, a Novavax, aby przetrwać, musiał rozstać się z zakładami produkcyjnymi i jedną trzecią pracowników.