Tylko co drugi Polak korzysta z urzędów online
6 grudnia 2022
Unia Europejska od lat podkreśla znaczenie rozwoju usług cyfrowych w państwach członkowskich, w tym konieczność umożliwienia obywatelom załatwiania spraw urzędowych w sieci.
Jeszcze w 2016 r. Komisja przyjęła plan działania na rzecz administracji elektronicznej na lata 2016-2020, w ramach którego w unijnych funduszach przeznaczono na rozwój cyfrowy UE ponad 5 mld euro. Także w nowym budżecie (2021-2027) Unia sfinansuje szereg inicjatyw wspierających transformację cyfrową z naciskiem na działania w zakresie administracji publicznej. I tak np. w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności 46 mld euro w całej UE przeznaczone zostanie na cyfryzację usług publicznych, a w ramach programu Cyfrowa Europa z całkowitym budżetem 7,5 mld euro, ponad 1,1 mld euro trafi na unowocześnienie urzędów w sieci. Konieczność inwestycji w cyfryzację unaoczniła zwłaszcza pandemia COVID-19, kiedy wiele aktywności życia codziennego, jak praca, edukacja, dostęp do urzędów, a nawet lekarzy, w dużej mierze przeniosło się do internetu.
Polska i Niemcy poniżej średniej UE
Zgodnie z unijną koncepcją dotyczącą rozwoju e-urzędów, do 2030 r. obywatele Unii i przedsiębiorstwa mają mieć możliwość załatwienia online najważniejszych usług publicznych. Ponadto wszyscy obywatele Unii mają mieć dostęp w sieci do swojej dokumentacji medycznej, a co najmniej 80 proc. możliwość korzystania z rozwiązań w zakresie identyfikacji elektronicznej, np. posiadać podpis elektroniczny.
Do realizacji tych celów zostało siedem lat tymczasem dzisiaj sytuacja cyfrowa w Unii, zwłaszcza jeśli chodzi o e-urzędy, wygląda różnie. Tegoroczny raport porównujący administrację elektroniczną w państwach UE (E-Government Benchmark 2022) ujawnił, że średnio w UE 71 proc. mieszkańców ma dostęp do urzędów online. Wciąż jednak istnieją znaczące różnice pomiędzy poszczególnymi krajami członkowskimi.
Do Europejskich liderów zdecydowanie należą Malta (gdzie 96 proc. obywateli ma możliwość załatwienia spraw urzędowych w sieci) oraz Estonia (90 proc.). Na górze listy są także Luksemburg, Islandia, Holandia, Finlandia, Dania, Litwa, Łotwa, Hiszpania i Portugalia.
Polska i Niemcy znalazły się natomiast poniżej unijnej średniej. Według statystyk dostęp do urzędów online ma tylko 63 proc. Niemców i 55 proc. Polaków, a zaledwie co drugi Polak i Niemiec w ubiegłym roku załatwili choć jedną sprawę urzędową przez internet. Sytuacja wygląda lepiej, jeśli chodzi o usługi publiczne dla przedsiębiorstw – w Polsce 74 proc., a w Niemczech 76 proc. firm może załatwić sprawy urzędowe online; mowa tu m.in. o takich usługach jak rozpoczęcie działalności gospodarczej, rejestracja firmy, zgłoszenie pracowników czy regularne operacje biznesowe, jak składanie deklaracji podatkowej online i płatności. Odzwierciedla to ogólną tendencję w UE, gdzie usługi administracji elektronicznej dla przedsiębiorstw są lepiej rozwinięte niż te oferowane obywatelom. – Większość organów administracji w UE zdołała usprawnić usługi cyfrowe dla przedsiębiorstw, a pandemia COVID-19 przyspieszyła ten proces – mówią unijni urzędnicy.
Szybszy i tańszy kontakt w urzędami
Postępowi w zakresie rozwoju cyfrowych usług publicznych w UE przyjrzeli się unijni audytorzy. Kontrola przeprowadzona została w pięciu krajach członkowskich, w tym w Polsce i Niemczech. Z opublikowanego we wtorek (06.12.2022) raportu wynika, że chociaż Komisja Europejska zrealizowała unijny plan działania odnośnie udostępnienia obywatelom i przedsiębiorstwom usług publicznych przez internet, to zawiodły państwa członkowskie. Wciąż nie wszystkie nowo wdrożone cyfrowe usługi publiczne są dostępne w całej UE, ponieważ część państw członkowskich ma opóźnienia w ich wprowadzaniu.
– Postępy we wdrażaniu administracji elektronicznej w UE zależą nie tylko od Komisji, ale również od woli politycznej i ambicji państw członkowskich. Jeżeli rządy nie będą stale traktować administracji elektronicznej jako głównego priorytetu w programie politycznym, starania w tym obszarze będą daremne – oceniają autorzy raportu.
Zdaniem kontrolerów Komisja Europejska popełniła błąd, ponieważ nie nałożyła na państwa UE żadnych wiążących zobowiązań w zakresie wprowadzania e-administracji, a zamiast tego pozwoliła im na dobrowolne realizowanie planu. Co ciekawe – przypominają audytorzy – taki sam błąd został popełniony już wcześniej, przy okazji poprzedniego planu na rzecz cyfryzacji urzędów. – To poważne niedociągnięcie, które było jednym z powodów trudności we wdrażaniu e-usług – piszą kontrolerzy.
Teraz to ma się zmienić, bo w ramach nowej polityki cyfrowej KE zapowiedziała utworzenie systemu monitorowania, który będzie wymagał od państw członkowskich informowania w odpowiednim terminie o poczynionych postępach. Aby przyspieszyć transformację, państwa członkowskie powinny też lepiej promować cyfrowe usługi publiczne zarówno wśród mieszkańców UE, jak i przedsiębiorców. – Cyfrowe usługi publiczne zmniejszają obciążenia administracyjne dla obywateli i przedsiębiorstw i pozwalają na szybsze, prostsze i tańsze kontaktowanie się z urzędami – przypomina Ivana Maletic z Europjskiego Trybunału Obrachunkowego odpowiedzialna za tę kontrolę.