Uznanie zagranicznych świadectw, dyplomów ukończenia szkół średnich, szkół zawodowych i szkół wyższych itp., dokumentów o nadaniu stopni i tytułów naukowych oraz konieczność nostryfikacji świadectw czy dyplomów zależy w dużym stopniu od wyuczonego lub wykonywanego zawodu. Na przykład bez uznania dyplomu lekarskiego nie wolno w Niemczech podjąć pracy w tym zawodzie. Nie można też bez uznania kwalifikacji w pewnych zawodach rzemieślniczych czy technicznych podjąć samodzielnej działalności gospodarczej. Dotyczy to około 60 reglamentowanych zawodów w Niemczech. W wielu innych zawodach pracodawca sam decyduje, czy zatrudni cudzoziemca na podstawie jego zagranicznego świadectwa wykształcenia lub dyplomu.

Warto mieć jednak zaświadczenie z niemieckiego urzędu, który dokonuje porównania wykształcenia w tym samym zawodzie w Polsce i w Niemczech. To pozwala potencjalnemu pracodawcy lepiej ocenić umiejętności zawodowe kandydata. W niektórych przypadkach urzędy uznają wręcz świadectwa zagraniczne za równoważne z niemieckimi i potwierdzają to pisemnie.

Bruksela zapowiedziała opracowanie do 2013 roku unijnych standardów ułatwiających porównanie świadectw, dyplomów i uznawanie kwalifikacji zawodowych.

Kompetentne urzędy

W Niemczech za uznanie świadectw/dyplomów i ich nostryfikację odpowiedzialne są bardzo różne jednostki administracyjne w krajach związkowych (landach), bo to do ich kompetencji należy całokształt spraw związanych z edukacją. Dlatego informacji o właściwym urzędzie czy instytucji należy szukać tylko w danym landzie. Do jakich urzędów, instytucji czy organizacji branżowych w danym landzie należy się zwrócić zależy również od miejscowości, w której dana osoba chce podjęć naukę lub pracę zawodową, a także od wykonywanego zawodu. Jeśli nasze kwalifikacje zawodowe są uznane w jednym landzie, to nie znaczy, że będą akceptowane w innych landach. Dotyczy to głównie zawodów reglamentowanych.

Najprościej i najtaniej procedury uznawania świadectw i dyplomów przebiegają dla osób pochodzenia niemieckiego, które przesiedliły się do Niemiec; są one ułatwione również dla obywateli krajów, z którymi Niemcy podpisały umowę o uznawaniu dokumentów oraz dla obywateli krajów UE.

Najświeższe informacje o właściwym urzędzie czy instytucji w danym kraju związkowym zajmującymi się uznawaniem świadectw czy dyplomów można znaleźć na stronie internetowej: www.berufliche-annerkennung.de

Krok po kroku do celu

Na tej stronie internetowej należy kliknąć na „zuständige Stellen” ("odpowiednie jednostki")

1. wybierz kraj związkowy (Bundesland) (jest ich 16)

2. wybierz z listy odpowiednią zakładkę:

-świadectwa szkolne (schulische Abschlüsse),

-dyplomy ukończenia szkoły wyższej w zawodzie niereglementowanym

-dokumenty/dyplomy poświadczające wyksztalcenie w zawodzie

(Fachschulabschlüsse, nicht reglementierte Hochschulabschlüsse),

- jedną z 10 wyszczególnionych grup zawodowych (jak np. nauczyciel,

pedagog socjalny, lekarz, architekt, zawody rzemieślnicze/Handwerksberufe,

zawody rolnicze itd),

- inne świadczenia (andere Zuständigkeiten) - kontakt w sprawach podatkowych.

3. odpowiedni miejscowo urząd administracyjny (Bezirksregierung).

Jeśli pojawia się wyrażenie „weitere Informationen” ("bliższe informacje"), to oznacza, że po kliknięciu dowiemy się jeszcze więcej szczegółów na temat procedur:

- jaka instytucja (ministerstwo, Izba Przemysłowo-Handlowa, Izba Rzemieślnicza, wyższa uczelnia, organizacje branżowe czy zawodwe), jaki wydział ("Dezernat") w danym urzędzie i jaka osoba ("Ansprechsperson") zajmuje się uznawaniem dokumentów lub świadectw;

- znajdziemy formularze ("Formulare") oraz informacje o tym, jakie dokumenty należy załączyć do wniosku ("Antragsunterlagen") i na jaki adres je wysłać.

Możemy się też umówić telefonicznie albo mailowo na spotkanie z urzędnikiem ("Ansprechsperson"). Niemieccy urzędnicy chętnie udzielają informacji i porad.

Ważne! Na stronach instytucji zajmujących się uznawaniem świadectw/dyplomów jest wyraźnie napisane, że dokumenty muszą być tłumaczone przez tłumaczy egzaminowanych i zaprzysiężonych w Niemczech ("staatlich geprüfter und vereidigter Übersetzer"). Często podane są też adresy takich tłumaczy. Każda kopia przedłożonego dokumentu/opisu musi zawierać urzędową adnotację ze stemplem, że jest on zgodny z oryginałem.

Na stronach jednostek administracyjnych uznających zagraniczne dokumenty, świadectwa i dyplomy znajdują się również informacje o możliwościach uzupełnienia wykształcenia zagranicznego.

Jak długo trwa i ile kosztuje uznawanie kwalifikacji zawodowych

Jeśli urzędom zostaną dostarczone wszystkie wymagane dokumenty, to procedura uznania kwalifikacji zawodowych trwa (teoretycznie) tydzień do dwóch. W praktyce procedura trwa od miesiąca do czterech miesięcy. Jeśli chodzi o uznanie kwalifikacji w tzw. zawodach reglamentowanych, kiedy istnieje konieczność sprawdzenia wiedzy i umiejętności danej osoby w celu pełnego uznania jej kwalifikacji, procedury nostryfikacyjne trwają do 3 lat. Ogólne informacje o uznawaniu kwalifikacji zawodowych w Niemczech znaleźć można na portalu www.berufliche-annerkennung.de w zakladce „Wege zur Anerkennung”.

Koszty i opłaty

Koszty uznania dokumentów/świadectw/dyplomów wynoszą w zależności od landów średnio od 20 euro do 200 euro. Droga jest procedura uznania dyplomu mistrzowskiego przez Izby Rzemieślnicze - to 400-500 euro. Przeważnie nie pobiera się opłat za nieuznanie dokumentu. Jeśli konieczne jest przeprowadzenie egzaminów w celu uzyskania uprawnień wykonywania zawodu, koszty rosną; np. za egzamin kwalifikacyjny stomatolog musi zapłacić ok. 1500 euro. Za uznanie dyplomu architekta opłaty wynoszą 160-290 euro. Wysokość tych opłat należy na bieżąco sprawdzać. Ale większość takich kosztów, które służą integracji zawodowej, przejmują Agencje Pracy. Można je odpisać od podatku dochodowego. Osoby, które żyją z zasiłku, czy tzw. przesiedleńcy, są zwolnione z opłat; ponoszą jedynie koszty tłumaczenia dokumentów. Te koszty również można odpisać od podatku.

Polsko-niemieckie porozumienie ws. kształcenia

Niemcy i Polska podpisały w 1998 roku umowę „o uznawaniu ekwiwalencji w szkolnictwie wyższym”, która umożliwia polskim studentom kontynuowanie studiów na niemieckich uczelniach. Cytat z umowy:

„Niniejsza Umowa dotyczy kontynuacji studiów, studiów uzupełniających i podyplomowych, przewodów doktorskich oraz używania tytułów i stopni naukowych. Nie dotyczy ona studiów o regulaminowym czasie trwania poniżej trzech lat. (...) W celach zgodnych z postanowieniem artykułu 1 ustęp 2 zalicza się bądź uznaje wzajemnie na wniosek odpowiednie okresy studiów, wyniki i egzaminy, stosownie do postanowień ustępów 2 do 7. Uznanie wiązać się może z warunkami, jeśli zamierzone studia tego wymagają (...). Zaliczenie bądź uznanie okresu studiów, wyników i egzaminów może nastąpić po dostarczeniu przez studentów zaświadczeń o uzyskanych wynikach, przypisanych dla tego okresu studiów.”

Pełny tekst Umowy można przeczytać na stronie internetowej: www.buwiwm.edu.pl/uzn/rfn.htm

Szczegółowe informacje o procedurach uznawania świadectw i dyplomów można uzyskać też na stronach internetowych:

1.Konferencji Ministrów Kultury (Kulturministerkonferenz) w zakładce: Zentralstelle für Ausländisches Bildungswesen (ZAB). ZAB wystawia na prośbę instytucji i uczelni opinie o tym, czy świadectwa lub dyplomy z danego kraju są równoważne z niemieckimi.

www.kmk.org/zab/anerkennung-im-schulbereich.html

2. na stronach informujących o takich procedurach na całym świecie

www.uni-assist.de/zulassungsvoraussetzungen/

www.anabin.de

Barbara Cöllen

Red.odp.: Bartosz Dudek

przedruk tylko za zgodą Deutsche Welle / jaromir.jankowski@dw-world.de