Via Regia – skąd przywędrował karp?
24 maja 2011![Touristen gehen am 11.9.2003 in der Görlitzer Altstadt über den Untermarkt. Im Hintergrund die alte Ratsapotheke von 1558, rechts hinten die Türme der Peterskirche. An der alten Handelsstraße "via regia", einer der wichtigsten Ost-West-Verbindungen gelegen, erlebte Görlitz, dessen erste Erwähnung auf das Jahr 1071 zurückgeht, im Spätmittelalter Blütezeiten als Handelsstadt und kulturelle Metropole dieser Region. Die seit 1945 geteilte Genstadt zu Polen bewirbt sich 2010 als Kulturhauptstadt Europas.](https://static.dw.com/image/1046623_800.webp)
"Via Regia" (dosł. "Droga Królewska") prowadziła z zachodu na wschód: od Santiago de Compostela, przez m.in. Frankfurt nad Menem, Erfurt, Lipsk, Görlitz, Wrocław i Kraków, do Kijowa. Wzdłuż szlaku powstawały miasta, klasztory i kościoły, a także koncentrowały się ośrodki handlowe. Okres jej największego rozwoju przypadł na XIII-XIX wiek. Drogą królewską uczęszczali nie tylko pielgrzymi, kupcy, żołnierze, rzemieślnicy i studenci, lecz także transportowano liczne gatunki zwierząt. Jednym z nich był słynny nosorożec pancerny Clara, pokazywany – jako główna atrakcja – w XVIII wieku w wielu europejskich miastach.
Transport zwierząt, roślin i mikroorganizmów odbywał się w dwóch kierunkach: z zachodu na wschód i ze wschodu na zachód.
Jedną z najważniejszych roślin związanych ze szlakiem Via Regia jest urzet barwierski, który sprowadzono do Europy z Azji już w starożytności. Zawierał on dużo niebieskiego barwnika zastąpionego po pewnym czasie tańszym indygo. Urzet transportowano z zachodu na wschód aż do wojny trzydziestoletniej.
W drugą stronę - ze wschodu na zachód – przewożono barwnik czerwony uzyskiwany z pluskwiaka o nazwie czerwiec polski. Barwnik ten używano w przemyśle tekstylnym (farbiarstwo) do połowy XIX wieku w całej Europie.
Drogą Królewską transportowano też szczeć sukienniczą. Główki tej rośliny stosowano w przędzalnictwie do gręplowania wełny oraz do czesania wełnianych tkanin. Dzięki szlakowi Via Regia popularny stał się ziemniak, początkowo jako egzotyczna roślina ozdobna, a potem – uprawna.
Jednak nie zawsze wprowadzanie nowych gatunków roślin kończyło się pomyślnie. Nieudana okazała się próba hodowli jedwabników, pochodzących z Azji, w XVIII i XIX wieku na Łużycach i Śląsku, czego dowodem są do dziś rosnące tam drzewa morwowe.
Natomiast bardzo dobrze przyjął się karp pochodzący z Azji. Jego hodowlę kultywowano od średniowiecza w specjalnych stawach przyklasztornych. Dziś na Łużycach, po obu stronach granicy polsko-niemieckiej, znajduje się ponad 30 tysięcy stawów. W Niemczech jest to największy obszar hodowli tej ryby.
Ze wschodu, z licznych pastwisk Małopolski, Ukrainy i Mołdawii, pędzono do Hesji i Turyngii bydło przeznaczone na ubój. Po Europie podróżowały też zwierzęta egzotyczne prezentowane zarówno na targach, jak i dworach, np. wspomniana Clara.
Przypadkowo szlakiem przemieszczały się mikroorganizmy chorobotwórcze. W połowie XIV wieku ze zachodu na wschód „wędrowała” dżuma. Niecałe pięć wieków później – wraz z żołnierzami armii napoleońskiej z Rosji – przybyła wesz odzieżowa.
Wystawa w dwóch wersjach językowych (polskiej i niemieckiej) jest uzupełnieniem 3. Saksońskiej Wystawy Krajowej "Via Regia - 800 lat na wspólnej drodze" prezentowanej w Kaisertrutz w Görlitz. Można ją będzie oglądać do 31 października 2011.
Monika Skarżyńska
red. odp. Małgorzata Matzke