O synagogę dla rosnącej społeczności żydowskiej w Magdeburgu walczyli od dziesięcioleci. Według własnych informacji, społeczność ta liczy obecnie około 400 członków. Od dłuższego czasu odprawiali nabożeństwa w udostępnionej przez miasto willi położonej trochę na uboczu i tymczasowo przygotowanej. – To był niemalże wieczny proces – mówi Maria Schubert z Gminy Żydowskiej w Magdeburgu. Od konkretnego planu budowy do otwarcia w niedzielę 10 grudnia minęło kolejne równe dziesięć lat.

Tym samym Magdeburg jako ostatnia z 16 ze stolic niemieckich landów otrzymuje własną nową synagogę. To nie jest pierwsza synagoga w Saksonii-Anhalt. O żydowskim domu modlitwy w Halle głośno było po nieudanym zamachu w październiku 2019 roku, który miał miejsce podczas najważniejszego żydowskiego święta Jom Kipur (Dnia Pojednania). Wówczas tylko stabilne drzwi, których nie udało się staranować prawicowemu napastnikowi, uratowały dziesiątki Żydów i Żydówek wewnątrz budynku przed masakrą. Sprawca zamachu zamordował przypadkowych przechodniów, jedną kobietę i pracownika kiosku.

Zaledwie kilka tygodni przed otwarciem synagogi w Magdeburgu, w październiku otwarta została nowa synagoga w centrum Dessau.

Ponad tysiącletnia historia

W Magdeburgu Żydzi prawdopodobnie żyli już ponad tysiąc lat temu. W historii wielokrotnie dochodziło do ich wypędzeń i prześladowań. Pierwsza synagoga w tym mieście powstała w 1851 roku. To miejsce modlitwy, w międzyczasie rozbudowane i pięknie ozdobione, padło ofiarą nienawiści i zniszczeń podczas Nocy Kryształowej w 1938 roku, gdy w całej III Rzeszy atakowano, plądrowano i często podpalano synagogi i instytucje żydowskie. W wyniku tych wydarzeń wielu Żydów straciło życie.

Budynek Nowej Synagogi w Magdeburgu znajduje się zaledwie 250 metrów od adresu An der Alten Synagoge, małego placu otoczonego wieżowcami z czasów NRD, na którym znajdują się dwie imponujące rzeźby z tekstami upamiętniającymi Żydów. Przypominają one o 1521 Magdeburgskich wyznawcach judaizmu, którzy zostali zamordowani przez nazistów podczas Holokaustu.

W porównaniu ze starą willą – miejscem życia żydowskiego – obecna synagoga znajduje się znacznie bliżej centrum miasta. Do stoisk na jarmarku bożonarodzeniowym jest stąd tylko kilka kroków. – To wspaniałe wydarzenie, że mamy nasz dom, który jest duży, piękny i zachęcający– mówi Maria Schubert.

Bezcenne bezpieczeństwo

Według gminy żydowskiej całkowite koszty budowy miały wynieść 3,4 miliona euro. Land Saksonia-Anhalt przekazał na ten cel 2,8 miliona euro, a blisko 500 tys. euro dostarczyło stowarzyszenie wspierające projekt. Miasto udostępniło działkę pod budowę. Faktycznie jednak całkowite koszty okazały się ponad dwukrotnie wyższe z powodu wzrostu kosztów budowy, ale także – po zajściach w Halle – ze względu na liczne środki bezpieczeństwa finansowane z funduszy federalnych.

Z zewnątrz można zobaczyć nie tylko okna synagogi, na fasadzie której jest motyw nawiązujący do Ściany Płaczu w Jerozolimie. Istnieją również kamery monitoringu i solidne ogrodzenie. Ponad wszystkim widnieje w języku hebrajskim cytat z Biblii: „Mój dom ma być domem modlitwy dla wszystkich narodów”.

Długo oczekiwane otwarcie, które miało symbolizować nowy etap, następuje teraz w trakcie wojny w Izraelu i Strefie Gazy po po atakach terrorystycznych Hamasu 7 października oraz w trakcie fali antysemickich ataków i incydentów w Niemczech.

Maria Schubert z powiedziała Deutsche Welle, że jej zdaniem sytuacja w takim mieście jak Magdeburg w porównaniu z dużymi miastami jest „bardziej stabilna”. Jednak wie o członkach społeczności, którzy stają się ostrożniejsi, np. niewysłaliby  swoich dzieci na uroczysty i publiczny wjazd ze zwojami Tory z miejsca pamięci An der Alten Synagoge do nowego budynku. Nie chcieliby, aby najmłodsi zostali skonfrontowani z ewentualnymi incydentami lub obelżywymi okrzykami. Starsi członkowie społeczności są bardziej nieugięci, mówi Schubert. Dziękuje za zaangażowanie sił bezpieczeństwa i odpowiednich władz: – Czujemy się bardzo dobrze chronieni i w dobrych rękach.

W rzeczywistości niemieckiej w 2023 roku życie żydowskie staje się bardziej widoczne. W październiku otwarto synagogę w Dessau, teraz w Magdeburgu. Za kilka miesięcy planowane jest otwarcie budowy reprezentacyjnego domu modlitwy w centrum Poczdamu. Już zdjęto tam rusztowania.

„Nie jesteśmy inni”

Dla Marii Schubert przeprowadzka do nowej synagogi w Magdeburgu jest znakiem normalizacji. To oznaka, że życie żydowskie w tym świeckim mieście staje się po prostu jego częścią. Jest obecne, tak jak wszystko inne związane z życiem religijnym. – My niczym się nie różnimy – mówi Schubert. I dodaje: –  Jesteśmy tak samo zintegrowani w tym mieście.

Całkiem możliwe jest, że Magdeburg pewnego dnia otrzyma kolejną synagogę. Od około 20 lat w mieście działa  mniejsza, liberalna społeczność żydowska liczącą 120 członków. Nalegają oni na budowę własnego miejsca kultu i pierwotnie liczyli na uwzględnienie ich potrzeb w obecnym projekcie. Jednak w nowej synagodze o ortodoksyjnym charakterze ich sposób celebracji nie byłyby możliwy.

Chcesz skomentować nasze artykuły? Dołącz do nas na facebooku! >>