Epoka lodowcowa, dno, kryzys. Takie określenia padają z ust części ekspertów i polityków, gdy mowa jest o kondycji relacji politycznych między Polską a Niemcami. W ostatnich ośmiu latach dużo na tym polu zepsuto. Czy utworzenie nowego rządu oznaczać będzie poprawę? Katalog rozbieżności pozostaje szeroki, nawet bez PiS-u u władzy. Pojawia się też pytanie, jak bardzo antyniemiecka retoryka, zatruła stosunki polsko-niemieckie na innych szczeblach, na przykład relacje zwykłych Polaków i Niemców. 

„Fuer Deutschland, IV Rzesza, niemiecka dominacja, reparacje”. W ostatnich miesiącach, a częściowo i latach, Niemcy były bardzo mocno eksponowane w polskiej debacie publicznej. Wydźwięk był jednoznacznie negatywny, o co dbała partia rządząca i kontrolowane przez nią media.

Relacje polityczne w kryzysie

To, że relacje polityczne są na dnie, widać gołym okiem. Ale jak mocno ta antyniemiecka retoryka i posługiwanie się Niemcem jako wrogiem, zepsuła inne wymiary relacji między obu krajami?

– Zepsuto dużo, ale, na szczęście, jednocześnie mało – mówi w najnowszym podcaście Deutsche Welle dr Agnieszka Łada-Konefał, wicedyrektora Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt. Jak tłumaczy, najmocniej ucierpiały relacje na poziomie politycznym, urzędniczym i dyplomatycznym, gdzie brakuje zaufania, a Niemcy są zrezygnowani i zniechęceni do podejmowania jakichkolwiek inicjatyw. - Wiedzą, że nie otrzymają odpowiedzi z Polski albo odpowiedź wymijającą, albo usłyszą coś negatywnego o Niemczech i swojej pracy. To demotywuje – mówi Łada-Konefał. Zwłaszcza, że chętnych do współpracy z Niemcami w innych krajach nie brakuje.

Szkody widać też w wynikach prowadzonych przez Ładę-Konefał badaniach opinii Polaków na temat Niemców. Zmalała bowiem grupa osób mających bardzo dobre opinie na temat sąsiada. Na szczęście nadal jest duża grupa Polaków zaangażowanych w inicjatywy polsko-niemieckie, którzy chcą ze sobą współpracować, mimo wszystko.

Klaus Bachmann: Polacy i Niemcy tak naprawdę się nie pojednali

Klaus Bachmann, pochodzący z Niemiec profesor Uniwersytetu SWPS, mówi, że PiS sięgał po tony antyniemieckie, bo obawiał się demobilizacji żelaznego elektoratu tej partii. – I to był sposób na to, żeby tych ludzi wydobyć z domów i żeby oni poszli głosować – mówi.

Ale jednocześnie mogło to zrazić wielu umiarkowanych zwolenników PiS, którzy rozważali oddanie głosu na tę partię, ale nie byli żelaznym elektoratem i nie wierzą we wszystko, co mówi Jarosław Kaczyński.  daniem Bachmanna „cała ta agresja i ta propaganda nie miały większego wpływu ani na polskie społeczeństwo ani na stosunki polsko-niemieckie na poziomie państwowym”.

Fakt, że kartę antyniemiecką, wykorzystywano w ostatnich latach na taką skalę świadczy jednak, zdaniem Bachmanna, że Polacy i Niemcy tak naprawdę się nie pojednali.

Odsunięcie PiS od władzy i powołanie nowego rządu zapewne poprawi atmosferę relacji między Berlinem a Warszawą. Ale nie spowoduje, że znikną rozbieżności między obu krajami. Sprawy takie jak migracja, ochrona klimatu, energetyka czy reformy UE mogą dzielić Polskę i Niemcy. Nie zniknie też sprawa trudnej historii.

Reparacja a odszkodowania

Polacy i Niemcy tak naprawdę się nie pojednali. Reparacje? Ja jestem za reparacjami, bo płacę podatki w Polsce i perspektywa życia przez 30 lat bez płacenia podatków, bo Niemcy będą płacić reparacje, jest oczywiście kusząca – mówi z ironią Bachmann. Naukowiec zwraca jednak uwagę, że rząd PiS nie wystąpił do Niemiec o reparacje, tylko o odszkodowania. – Polacy i Niemcy tak naprawdę się nie pojednali. Z nowym rządem w Polsce Niemcy mogą rozmawiać o odszkodowaniach i jest sporo ludzi wśród niemieckich dyplomatów, wśród intelektualistów, w sektorze pozarządowym, którzy uważają, że Niemcy powinny płacić. Ale nie w formie reparacji – mówi.

I oczywiście nie chodzi o kwoty, które strona polska wyliczyła w swoim raporcie o stratach wojennych.

O tym wszystkim rozmawiamy w pierwszym odcinku cyklu podcastów „Wrogowie, sąsiedzi, sojusznicy. Polacy i Niemcy po drugiej wojnie światowej”, przygotowanego przez Deutsche Welle. Podcast prowadzą dziennikarze DW: Magdalena Gwóźdź-Pallokat i Wojciech Szymański oraz Jacek Stawiski, historyk i publicysta, od listopada dyrektor Żydowskiego Muzeum Galicja w Krakowie, wcześniej przez wiele lat związany z TVN24 i TVN24 Bis.

Słuchaj i subskrybuj podcast "Wrogowie - Sąsiedzi - Sojusznicy" na Apple Podcasts, Spotify, Amazon  i Onet audio

#PolacyiNiemcy_podcastDW