Nieprzypadkowo wystawę można podziwiać w Monachium, w miejscu dawnej centrali NSDAP, w obecnym Centrum Dokumentacji Nazizmu. Jego zadaniem jest m.in. informowanie o nazizmie, którego kolebką stała się właśnie stolica Bawarii. – Wystawę o Powstaniu Warszawskim tworzą materiały wizualne, które pokazują, dokąd prowadzi wroga człowiekowi ideologia – wyjaśnia prof. Winfried Nerdinger, dyrektor Centrum Dokumentacji Nazizmu.

Projekt, zrealizowany z okazji 70. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, jest wynikiem owocnej współpracy Muzeum Powstania Warszawskiego i Fundacji Topografia Terroru w Berlinie. – Mam nadzieję, że wystawa prezentowana w Berlinie spotka się z dużym zainteresowaniem również w tak ważnym miejscu pamięci, dokumentacji i edukacji, jakim jest Monachium – uważa Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego i podkreśla, że mimo trudnej, wspólnej historii, polskie i niemieckie instytucje potrafią ze sobą współdziałać.

Od rozwoju, przez zburzenie, po odrodzenie miasta

Na powierzchni ok. 200 metrów kwadratowych trzeciego piętra gmachu monachijskiego Centrum można obejrzeć 63 plansz, które za pomocą dwujęzycznego (angielsko-niemieckiego) tekstu i serii zdjęć przybliżają odbiorcy historię Warszawy. Wędrówka po wystawie bierze początek w 1918 roku, kiedy po odzyskaniu niepodległości następuje dynamiczny rozwój Warszawy. Dalszy rozkwit polskiej stolicy przerwały II wojna światowa i okupacja hitlerowska. To obraz terroru stosowanego przez III Rzeszę oraz reakcje na represje, tj. powstanie Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, przygotowania Polaków do starcia z nazizmem, a także akcje nie tylko przeciwko III Rzeszy, lecz także Stalinowi.

Ukoronowaniem wszystkich działań prowadzonych w różnych polskich miastach miało być wyzwolenie Warszawy; 63 dni walk powstańczych, którym przyświecało pragnienie wolności. Stąd motto wystawy, za które posłużyły słowa wypowiedziane przez Delegata Rządu na Kraj, Jana Stanisława Jankowskiego: „Chcieliśmy być wolni i wolność sobie zawdzięczać”. Kiedyś wyrażały pragnienia tych wszystkich, którzy 1 sierpnia 1944 roku stanęli w stolicy do walki z okupantem. Dziś umieszczone są nad drzwiami wejściowymi Muzeum Powstania Warszawskiego – wyjaśnia Ołdakowski.

Na wieść o wybuchu Powstania Warszawskiego, jeden z głównych przywódców hitlerowskich Niemiec, Heinrich Himmler, wydał rozkaz zniszczenia miasta i zabicia wszystkich mieszkańców, tj. ok. 900 tysięcy osób. Niemcom nie starczyło jednak czasu, środków i sił na wykonanie tego polecenia – straty ludności cywilnej wyniosły ok. 120-140 tys. zabitych. Wstrząsający obraz zbombardowanej Warszawy jest punktem kulminacyjnym ekspozycji. W sześciominutowym filmie „Miasto Ruin”, pokazywanym co pół godziny w audytorium Centrum Dokumentacji Nazizmu, z lotu ptaka wyłania się księżycowy wręcz krajobraz wyludnionej Warszawy wiosną 1945 roku.

Opowieść wieńczy powstanie Warszawy z gruzów II wojny światowej i odrodzenie miasta po latach totalitarnego zniewolenia. Stolica Polski jest stała się symbolem: metropolią, która sprzeciwiła się wydanemu na nią wyrokowi.

Wydarzenia towarzyszące ekspozycji

Oprócz filmu, uzupełnieniem wystawy są: witryna WWW.warsawrising.eu, która za pomocą multimedialnej i interaktywnej formy prowadzi użytkownika przez historię Warszawy: począwszy od odzyskania niepodległości w 1918 roku, przez dwudziestolecie międzywojenne, okres II wojny światowej, a skończywszy na rozkwicie gospodarczym i kulturalnym miasta.

Prezentacji „Powstanie Warszawskie 1944” towarzyszy również barwnie ilustrowany, dwujęzyczny (angielsko-niemiecki) katalog ze słowem wstępu Andrzeja Dudy i Joachima Gaucka. Prezydenci Polski i Niemiec objęli bowiem honorowy patronat nad wystawą, wzbogaconą o pokazy filmowe, rozmowy ze świadkami czasu i panele dyskusyjne.

Ekspozycja „Powstanie Warszawskie 1944” w Centrum Dokumentacji Nazizmu w Monachium jest czynna od 29 października 2015 do 28 stycznia 2016 roku.

Monika Skarżyńska