– Zobaczcie, jakie solidne telewizory! – mówi Kajrat (imię zmienione) i puka energicznie najpierw w jeden ekran, a potem w drugi. – Bierzcie go, bierzcie go! – nalega. I dodaje: – Nie patrzcie tylko na nazwę Samsung, bo sami naklejamy te etykiety. W rzeczywistości są to telewizory chińskie. U nas na targu nie znajdziesz prawdziwych samsungów – tłumaczy.

Młody człowiek pracuje jako sprzedawca na bazarze, który znajduje się na obrzeżach kazachskiej metropolii. Jest jednym z największych tego typu w Azji Centralnej i stanowi ważny punkt przeładunkowy na drodze z Chin do innych krajów regionu, w tym dla importu równoległego, czyli pozyskiwania zachodnich produktów poprzez kraje trzecie, a nie od samego producenta.

Wzdłuż drogi ekspresowej, na odcinku kilku kilometrów, ciągną się pawilony, w których można kupić dosłownie wszystko: elektronikę, złoto, ubrania, AGD, instrumenty muzyczne, suknie ślubne, zabawki i materiały budowlane. Pomiędzy stoiskami gęsto jest od elektrycznych motocykli z przyczepkami, które kursują we wszystkie strony, przewożąc różne rzeczy.

Rozmowa z Kajratem toczy się pod stoiskiem z telewizorami i drobnymi urządzeniami elektronicznymi. Na pytanie, czy można kupić niewielką ilość urządzeń i sprzedać je dalej do Rosji, Kajrat, bez chwili wahania, odpowiada twierdząco. Pytanie go nie dziwi.

– Sam tak robię – mówi i dodaje, że własne „samsungi” oferuje także w rosyjskim sklepie internetowym. – Ale gwarancję mają tylko tutaj, w Kazachstanie, w Rosji już nie. Gdy tylko telewizor dotrze do Rosji, gwarancja wygasa – wyjaśnia. Tym, że klienci zamiast południowokoreańskiego Samsunga kupują podróbkę, zupełnie się nie przejmuje.

„Made in Germany”

Drobny sprzęt AGD nie podlega unijnym sankcjom, więc wwożenie go do Rosji nie jest nielegalne. Problemem jest import równoległy, który dociera do kraju, dla którego towar nie był przeznaczony – i to bez wiedzy producenta. Sankcjom, nałożonym na Rosję, podlegają drony, sprzęt specjalistyczny oraz mikroczipy, które mogą zostać wykorzystane do produkcji sprzętu wojskowego.

Jakimi sposobami na targu w Ałmaty omija się zachodnie sankcje? Jak kupuje się towar w małych ilościach i wwozi go do Rosji?

Przechadzając się długimi alejkami bazaru w Ałmaty, można natrafić na produkty niemieckiej marki Bosch. Na jednym ze stoisk piętrzą się stosy kuchennych płyt grzewczych z napisem „Made in Germany”, widniejącym na opakowaniach.

– W czym mogę pomóc? – zagaduje sprzedawczyni Szajna (imię zmienione). Zapytana, czy można kupić niewielką ilość sprzętu AGD i dostarczyć go do Orenburga w Rosji, omawia to z kimś przez telefon.

– Tak, nie ma problemu, można kupić u nas sprzęt i wysłać go do Orenburga. Wystarczy uzgodnić to uzgodnić z firmą transportową, a jest ich wiele, nie będzie żadnych trudności – mówi.

Z przewozem rzeczywiście nie ma najmniejszych problemów. Metr sześcienny kosztuje mniej więcej 80 euro. Transporty do Moskwy odbywają się dwa razy w tygodniu.

Według informacji Boscha firma już nie dostarcza do Rosji żadnych urządzeń ani części do ich produkcji. Produkcja w zakładzie AGD w Petersburgu została wstrzymana od marca 2022 roku.

DW skontaktowała się z firmą z Ałmaty, która dystrybuuje produkty marki Bosch. Pracownik, z którym DW rozmawiała na temat sprzedaży sprzętu z Kazachstanu do Rosji, odmówił komentarza. Redakcja czekała na telefon od innego pracownika, który miał się odezwać w tej sprawie i odpowiedzieć na wątpliwości, ale – jak się okazało – nadaremnie.

Jednakże dochodzenie DW wykazało, że zyski firmy dystrybucyjnej podwoiły się w 2022 roku, gdy rozpoczęła się rosyjska inwazja na Ukrainę i nałożono sankcje na Moskwę.

DW próbowała również dowiedzieć się od firmy Bosch w Niemczech, jak radzi sobie z kwestią importu równoległego swoich produktów z Kazachstanu do Rosji, i otrzymała następującą odpowiedź: „Import równoległy odbywa się zazwyczaj bez wiedzy producenta oraz z krajów, które nie nałożyły żadnych sankcji na Rosję. Nie mamy ani wiarygodnych informacji, czy i w jakim stopniu nasze produkty trafiają do Rosji poprzez kraje trzecie, ani nie jesteśmy w stanie tego ustalić na rynku rosyjskim”.

Kazachstan odrzuca obawy

Rosja zezwala na import równoległy od marca 2022. Sporządzono listę towarów dopuszczonych do importu. Znajdują się w nim gadżety, sprzęt AGD, odzież, paliwo i samochody.

Według oficjalnych statystyk rosyjskich wielkość importu równoległego do Rosji w zeszłym roku przekroczyła 20 mld dolarów. Wartość eksportu towarów z Kazachstanu do Rosji wzrosła w 2022 roku o prawie dwa miliardy dolarów, osiągając niemal dziewięć miliardów dolarów.

– W Kazachstanie importem równoległym zajmują się zarówno osoby prywatne, jak i średnie, a nawet duże firmy. Tylko według oficjalnych informacji szara strefa w Kazachstanie sięga około 15 proc. Jednak w rzeczywistości może być ona dwukrotnie większa – mówi Arman Bejsembajew, analityk finansowy w międzynarodowej firmie brokerskiej Tickmill.

Państwa zachodnie wzywają Kazachstan do podjęcia zdecydowanych działań przeciwko importowi równoległemu. Od 1 kwietnia tego roku w kraju działa internetowy system monitorowania importu i eksportu towarów wyprodukowanych za granicą.

Pod koniec września prezydent Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajew odniósł się do obaw władz niemieckich, dotyczących tego, że przez Kazachstan docierają do Rosji towary, które pomagają Kremlowi w wojnie z Ukrainą. Tokajew zapewnił, że Kazachstan wywiązuje się z sankcji nałożonych przez Zachód na Rosję i że strona niemiecka nie powinna mieć najmniejszych wątpliwości co do możliwości ich obejścia.

Długa i otwarta granica kazachsko-rosyjska

W rzeczywistości jednak nadal istnieje wiele sposobów na uniknięcie zakazów dotyczących importu równoległego. Federację Rosyjską i Kazachstan dzieli granica o długości 7500 km, wymiana handlowa odbywa się w wielu miejscach.

– I Kazachstan, i Rosja należą do unii celnej (Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej), więc ruch towarowy pomiędzy obydwoma krajami przebiega stosunkowo spokojnie – wyjaśnia Magbat Spanow, ekspert kazachskiego Instytutu Innowacyjnej Ekonomii.

Nawet jeśli Zachód będzie wielokrotnie groził Kazachstanowi wtórnymi sankcjami, import równoległy z Rosją prawdopodobnie dalej będzie się odbywał. Sprzedawcy z targu w Ałmaty nie mają co do tego żadnych wątpliwości.

 

Tekst w wersji oryginalnej ukazał się na rosyjskojęzycznej stronie Deutsche Welle: https://p.dw.com/p/4YdaB