چاپيريالي شنونکو او سياستوالو د هغه رپوټونو په اړه اندیښنه څرګنده کړې ده چې يو شمیر پرمختللي هېوادونه خپل خطرناک کثافات پاکستان ته استوي.
انځور: epa Akhtar Soomro/dpa/picture-alliance
اعلان
د سيمه ایزو رسنيو په حواله د پاکستان د پارلمان يوې کمېټې هغو رپوټونو ته پام اړولی دی چې وايي هغه هېوادونه چې بريتانیا، ایران، متحده عربي امارات او سعودي عربستان پکې شامل دي، د خپلو خطرناکو کثافتاتو ډېره ستره برخه پاکستان ته ور وړي.
سناتور محمد همايون مومند چې د دغه کمېټې غړی دی، له دويچه ويله سره په خبرو کې دا رپوټونه تائيد کړي دي. نوموړي وويل: «اړوندو چارواکو موږ ته وويل چې پاکستان له نورو هيوادونو څخه کثافات واردوي خو له نورمالو کثافاتو څخه د خطرناکو هغو د جلا کولو له پاره اړينه تکنالوژي نه لري.»
دا چې د پاکستان حکومت ولې د دغو کثافاتو د واردولو اجازه ورکړې ده، نوموړي سناتور وويل چې چارواکي د دې وارداتو سوابق لري او دا چې په دې اړه به څېړنې ترسره شي.«
سناتور حيدر تاج چې د پارلمان د کمېټې يو بل غړی دی هم له دويچه ويله سره په خبرو کې تائيد کړه چې پاکستان د پرمخ تللو هېوادونو څخه د خطرناکو کثافاتو ترلاسه کوونکی دی. خو پارلماني کميټې په اړه جزيات ور نه کړل چې کوم ډول خطرناک کثافات پاکستان ته راوړل کیږي.
خطرناک کثافات د هغو موادو په نوملړ کې د نظارتي چارواکو له لوري درجه بندي شوي چې له نامشخصو سرچينو څخه په لاس راړول کيږي او يا د کيميايي موادو پاته شوي ولري. د خطرناکو کثافاتو بل صفت دا دی چې د عمومي میتودونو له لارې نه تصفيه کیږي.
دغه کثافات پاکستان ته څرنګه رسیږي؟
د پاکستان د اقليم بدلون وزارت يوه لوړپوړي چارواکي سيد مجتبی حسين وويل چې پاکستان له يوه هيواد څخه بل ته د خطرناکو کثافاتو د کنترول د بازل د کنوانسيون له لاس ليک کوونکی څخه دی، چې د کثافاتو ایستل اچول او واردات منع کوي.
ضيغم عباس چې نوموړی هم د پاکستان د اقليم بدلون وزارت يو چارواکی دی، وويل چې پرمختللي هيوادونه اکثراً د خطرناکو کثافاتو د زيرمه کولو له پاره ځای نه لري او د دې موادو ريسايکل کول هم ورته ډېر ګران بيه تماميږي.
بل لوري ته د پاکستان په څېر هيوادونه نورمالو کثافاتو لکه د کومپريسورونو، الومينيم، پلاستيک او سربو پاته شوي يا کثافاتو ته اړتیا لري چې د ځينو توکو لکه پکو، بريښنا د مزو، انجنونو، انترنت د مزو، کړکيو او دروازو په جوړښت کې ترې کارواخلي.
عباس د کثافاتو د واردولو په قوانینو کې نيمګړتيا ته اشاره وکړه. هغه وويل: «دلته يوه کتګوري شته د «نورو کثافاتو» په نوم ياديږي چې له مخې یې کثافات ليږدونکي هيوادونه مکلف نه وي چې واضح یې کړی څه ډول مواد استوي.»
اسلام آباد ښار ته څېرمه د کثافاتو ډېرانانځور: Zumapress/picture-alliance
حسين وويل چې د پاکستان حکومت دغه موضوع په ۲۰۱۹م کال کې د سويس په ژنيو کې د بازل د کنواسيون د غړيو هيوادونو په کنفرانس کې راپورته کړې وه.
نوموړي وویل: «دا کثافات چاپيريال ته ډېر زيان اړولي ځکه ځمکه او اوبه ککړوي او که وسيځل شي نو د هوا د ککړتیا باعث کیږي.» دغه چارواکي هم دويچه ويله ته د هغو موادو نوملړ ور نه کړ چې په خطرناکو کثافاتو کې شميرل کیږي.
د سند د ایالتي حکومت يوه چارواکي چې د نوم نه ښوولو په شرط یې خبرې کولې، وويل چې پاکستان له نورمالو کثافاتو څخه د خطرناکو د جلا کولو تکنالوژي نه لري نو له دې کبله د خطرناکو کثافاتو دقيقه اندازه هم نه شي تعين کيدلی.
کارپوهان وايي چې په حکومتی چارواکو کې فساد او د ريسايکلنګ د شخصي شرکتونو شتون بهرنيو هيوادونو ته د دې زمینه برابروي چې خپل زيان رسوونکي کثافات په پاکستان کې ځای پر ځای کړي.
د امنيتي تدابيرو نه شتون
د کراچۍ د کثافاتو د تنظيم د يوه شرکت مشر احمد شبير وويل چې د چین له خوا د خطرناک کثافاتو پر وارداتو بندیز پرمختللي هيوادونه دې ته هڅولي چې خپل کثافات پاکستان او نورو د پرمختګ په درشل کې هيوادونو ته انتقال کړي.
نوموړي دويچه ويله ته وويل: «دا ډېره د اندېښنې وړ خبره ده ځکه موږ د دغو کثافاتو د ځای پر ځای کولو هیڅ حفاظتي پروتوکولونه نه لرو.»
له سره د کتنې د تګلارې اړتيا
په اسلام آباد کې د پارلمان يوې غړې کشور زهرا په دې اړه خواشيني څرګنده کړې چې د پاکستان يوه حکومت هم د چاپيريال مسئولينو ته پاملرنه نه ده کړې.
هغې وړاندیز وکړ: «موږ تر هغه بايد نور کثافات وارد نه کړو ترڅو د شته کثافاتو د جلا کولو تکنالوژي و نه لرو. که نور هيوادونه غواړي چې خپل کثافات موږ ته وارد کړي نو هغه بايد د «غير خطرناک کثافاتو» په توګه درجه بندي شوي وي.«
د اقليم بدلون وزارت چارواکي مجتبی حسين وويل چې د پاکستان فدرالي کابينې د جون پر ۸ نېټه د خطرناکو کثافاتو د تنظيم د ۲۰۲۲م کال ملي پاليسي تصويب کړه. هغه زياته کړه چې دا تګلاره به د واردو شويو خطرناکو کثافاتو مسئله حل کړي.
ب. ص/ ن .ز (S Khan)
زموږ له آرشيف څخه:
په جرمني کي د کثافاتو د بیلولو مقررات
په جرمني کي هر کورته نژدې رنگه کثافات دانۍ، د ډول ډول کثافاتو د راټولولو له پاره ولاړي دي. آلمانان د کثافاتو بیلول ډیر جدي نیسي. خو بیا هم هرڅوک په دې نه پوهیږي چی کومې کثافت دانۍ د کومو فاضله شیانو له پاره وکاروي.
انځور: picture-alliance/dpa/Weissbrod
شین رنگه کثافت دانۍ د کاغذونو له پاره
نژدې هر څوک په آلمان کي پوهیږي چی پنډ او نازک کاغذونه باید په شنو کثافت دانیو کی واچوي. خو ډیر لږ کسان به په دې پوه وي چی د پیزا کاغذۍ قوطۍ او په داش کی د خوراکی شیانو د پخولو له پاره ځانگړی کاغذ باید دلته وانه چول سي ، دا ځکه چی په هغو پوری د ډوډۍ بقایا موښتې وي او دا کار د ریسایکلینگ یا دوباره احیا پروسه له خنډ سره مخامخ کوي.
هر څوک چی په خپله باغچه کي د کوډ کیمیاوي له استعمال سره آشنا وي ، نو حیران به سي چي څومره شیان باید په نصواري رنگه کثافت دانیو کي واچول سي، د مثال په ډول، د آشپزخانې فاضله مواد لکه د ډوډۍ پاته شوي، د باغچې پاڼې او کوچني لرگي، همدارنگه لبنیات، غوښي او ماهیان.
انځور: picture-alliance/dpa/J. Wolf
ژیړ سطلونه د کاغذي او پلاستیکي پاکټونو او قوطیو له پاره
په ژیړو سطلونو یا کثافت دانیو کي ټولې هغه قوطۍ او کارتنونه اچول کیږي چي پلاستیک، زرورق او کلک کاغذ پکښي کارول سوی وي همدارنگه د کنسرو قوطۍ هم پکښي شاملیږي. که دا ډول قوطۍ په خوراکي شیانو ککړي هم وي، پروا نه کوي او خلک مجبوره نه دي هغه پریمینځي.
انځور: Imago
بل بدیل، ژیړ رنگه پلاستیکی کڅوړې
د ژیړو سطلونو پرځای د ژیړو پلاستیکي کڅوړو څخه هم د ورته فاضله موادو د ټولو له پاره کار اخیستل کیدای سي. په زیاتره ښارونو کی د کثافاتو د ټولولو ادارې نوموړي کڅوړي پر خلکو باندي ویشي. د کثافاتو د ټولولو په ځانگړو ورځو کي بیا دغه ډکي کڅوړې د انتقالولو له پاره، د سړک پر غاړه ایښودل کیږي.
انځور: picture alliance/dpa/P.Pleul
توری کثافت دانۍ د پاته فاضله موادو له پاره
په پاته فاضله موادو کي بیا، سوځول سوي سگریټ، د ماشومانو چوټې او نور بویناکه شیان شاملیږي. خو رنگونه، برقي شیان، زړې بطرۍ او گروپان بیا مخصوص فاضله مواد دي چي په جلا ډول راټولیږي.
انځور: picture-alliance/blickwinkel/G. Czepluch
د ځانگړو فاضله موادو راټولول آسانه کار نه دی
زړې بطرۍ سوپرمارکیټو ته ورکول کیږي، همدارنگه په هر ښار کي د هغو د ټولو له پاره مخصوص سطلونه هم پراته وي. کله کله له کورونو څخه هم راټولیږي. دا چي دغه ډول مواد ولي د نورو فاضله موادو سره نه اچول کیږي، علت یې دادی چي د سوځولو پر وخت ښايي ورڅخه زهری مواد راوزي او یا یې هم د چاودني خطر سته.
انځور: picture-alliance/dpa/M. Hitij
تر اندازې ډکی کثافت دانۍ نه انتقالیږي
که کثافات دانۍ تر اندازې ډکی وي، بیا نو د هغو د ټولولو مامورین دا حق لري چي د هغو له انتقال څخه ډډه وکړي. ځکه نو دا کار گټه نه کوي چي سړی دي نور کثافات هم پر هغو ورواچوي. خو داسي کسان هم سته چی خپلي کثافت دانۍ قلفوي ، تر څو نور کسان خپل فاضله شیان پکښي وانه چوي. خو د شخصی کثافت دانۍ درلودل سړي ته گران تمامیږي.
دخالي بوتلانو له پاره، درې رنگه جلا جلا بیلرونه ځانگړي سوي دي. سپین ، نصواري او زرغون رنگه. خو نورې ښیښې او مات گیلاسونه باید هلته وانه چول سي، ځکه د ریسایکلینگ پروسه له خنډ سره مخامخ کوي. علاوه پردې د اچولو پر وخت باید د بوتلانو سرپوښونه ورڅخه ایسته کړای سي.
انځور: DW/Elisabeth Greiner
په کوم وخت کي د بوتلانو اچول منع دي!
په ځینو ښارونو کي نه یوازي د هر بلاک مخي ته د بوتلانو د راټولو دغه ډول کانتینرونه ولاړ وي، بلکي په عامه ځایونو کي هم. خو په ځینو نورو ښارونو کي بیا د سړکونو په کونج، د پاریکینگونو او یا هم سوپرمارکیټونو څنگ ته دغه ډول کانتینرونه ولاړ وي. له بلي خوا نورو ته د نه مزاحمت له امله، د شپې تر اتو بجو وروسته او د رخصتیو په ورځو کي اجازه نسته چي دغو کانتیرونو ته بوټلان یا زړې ښیښې ورواچول سي.
انځور: DW/Elisabeth Greiner
د خالي بوټلانو د بیرته وروکولو عنعنه
هغه بوتلان چي بیرته استعمالیږي باید په کانتینرونو کي وانه چول سي بلکي باید بیرته هغو مغازو ته یووړل سي چي ورڅخه رانیول سوي وي. د هغو په مقابل کي سړی یوه معینه اندازه پیسې هم تر لاسه کوي چي د بوتل د رانیولو پر وخت یی د ضمانت په ډول ورکړي وي. په ځینو سوپرمارکیټونو کي د بوتل د بیرته ورکولو اتوماتيک سیستم هم جوړ سوی دی. خو دا ډول سیستم هر ډول بوتل نه قبلوي.
انځور: picture-alliance/Rainer Hackenberg
د کور زاړه سامان آلات
ځیني داسي شیان بیا سته چي په عادي کثافت دانیو کي نه ځاییږي او خنډ رامنځته کوي. له همدې کبله په ځانگړو ورځو کي بیا خلک خپل د کور ناکاره شیان، لکه زاړه کوچونه، بړستني او یا هم ماتي چوکۍ راباسي چی وروسته د ښاروالۍ له خوا راټولیږي. په برلین کي بیا ځینی شیان په ځانگړو ځایونو کي، نورو ته دسوغات ورکولو له پاره ایښودل کیږي.
انځور: picture alliance/dpa
د زړو کالیو او بوټونو راټولول
کالي او بوټونه په عادي کثافت دانیو کي نه اچول کیږي. په هر ښار کي د هغو د راټولو له پاره مخصوص کانتینرونه ولاړ دي. ځیني وخت دغه ډول کالي د مرستندویو ټولنو له خوا راټولیږي او پر بې وزلو ویشل کیږي.
انځور: DW/Elisabeth Greiner
په پارکونو کي د کثافاتو ډیری
لکه څنگه چي ویل کیږي، آلمان د کثافاتو په راټولولو کي د نورو له پاره یو مثال دی، خو کله کله داخبره صدق نه کوي. په تیره بیا په گرمو وختونو کي د لویو ښارونو په پارکونو کي کثافات پر خپل وخت نه راټولیږي. د مثال په ډول د برلین په لوی پارک کي د تیري رخصتۍ د ورځي د میلې فاضله مواد لا هر ځای پراته دي. خو اوس ښاروالۍ په دغو پارکونو کي لويي کثافت دانۍ درولي دي.
