اوربند ته د طالبانو د چمتوالي موضوع وروسته له هغې تاوده شوې، چې د طالبانو د قطر دفتر یوه پلاوي پاکستان ته سفر وکړ او له هغه ځایه د افغانستان هلمند او ځينې نورو ولایتونو ته د ملا برادر په مشری د طالب پلاوو د سفر راپورونه هم خپاره شول.
د رپوټونو له مخې، ملابرادر په هلمند کې له طالب قوماندانانو سره د اوربند پرعملي کولو باندي خبرې کړي دي.
د قطر دفتر په رسمي توګه پاکستان او هلمند ته د ملابرادر په مشرۍ د طالب پلاوي د سفر پخلی نه دی کړی.
افغان خبریال او شنونکي سمیع یوسفزي چې په قطر کې یې د طالبانو او امریکایانو ترمنځ خبرې له نږدې څارلي، دویچه ویله ته وویل، ډيری طالب مشرانو له یوې اونۍ تر لسو ورځو اوربند سره موافقه کړې ده.
خو ایا د طالبانو مشر هم د اوربند دا پریکړه لاسلیک کړې؟
ښاغلی سمیع یې په اړه وايي:
«دغه اوربند به یواځې په ښاري سیمو کې وي، دا پریکړه لا د طالبانو مشر ملا هیبت الله نه ده امضا کړې، خو د طالبانو اکثریت مشران پرې خوښ دي.»
د سمیع یوسفزي پروینا د اوربند موخه داده چې طالبان په عمل کې خپل منځي یوالی ثابت کړي.
یوسفزی زیاتوي چې د اوربند پرمهال به امریکا هم پر طالبانو خپل برېدونه دروي.
اوس چې طالبان او امریکایان د سولې په خبرو کې دومره سره نیږدې بریښي، د افغان حکومت برخلیک به څه وي؟
سیاسي شنونکي عین الدین بیګ دویچه ویله ته وویل، دلته په کابل کې په حکومتي کچه او له حکومته بهر د سیاستوالو ترمنځ د بحث وړ موضوع انتخابات دي، خو هلته طالبان بیا د افغانستان پرسر له یوه زبرځواک سره موافقې ته نیږدې شوي.
«طالبان خوښ دي چې افغان حکومت په څېر له یوه ضعیف جریان سره د خبرو پرځای له امریکا سره چې زبرځواک دی خبرو ته ادامه ورکړي، داسې ښکاري چې دواړه لوري سره نیږدې شوي هم دي.»
خو افغان حکومت تل د سولې په خبرو کې خپل ځان یو مطرح لوری بولي او ادعا یې داده چې د هغوی له موجودیت پرته د سولې هرډول خبرې کوم ځای نه شي نېولی.
د طالبانو ترمنځ پر اوربند د یوه خوله کېدو خبره خو ان ځینو سرچینو تردې بریده نږدې بللې چې ښايي دا یو اونیز یا هم لس ورځنی اوربند د نوې ۲۰۲۰ زیږدېز کال له پيل سره سم عملي شي.
طالب او امریکایي مرکچیانو په قطر کې د سولې هوکړه لیک د لاسلیک لپاره تقریبأ لس پړاوه خبرې وکړې، خوپه کابل کې د طالبانو موټر بم برید سره سم د ولسمشر ترمپ یوه ټویټ دا خبرې په ټپه ودرولې.
د بلي خوا بیا څه کم دوه میاشتې وړاندې د پاکستان سفارت د امنیتي دلایلو په سبب د ویزې څانګه تراوسه تړلې وه.
په کابل کې د پاکستان سفارت پر خپله ټویټرپاڼه لیکلي:
«د پاکستان سفارت قونسل گرۍ برخې ټول خدمتونه به سبا یکشنبې (د 2019 میلادي کال د ډسمبر 29مه) له سره پيلیږي.»
په کابل کې د پاکستان سفارت په تېرو دوو میاشتو کې یواځې بیړنیو او سختو ناروغانو ته ویزې ورکولې.
انځور: DW/M. Müller
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت هم شاوخوا دوه میاشتې وړاندې پلازمینه کابل کې د خپلو ډيپلوماټانو د ځورونې له امله غبرګون ښودلی ؤ.
حقاني شبکه يوه افغانه وسله واله ډله ده چې د افغان حکومت او د دوی د متحدينو امريکايي پوځ پر ضد جگړه کوي. افغان حکومت او نړيوالې ټولنې دغه شبکه د يوې خطرناکې وسله والې ډلې په توګه درجه بندي کړې.
انځور: Getty Images/AFP/J. Tanveer
جلال الدين حقاني او طالبان
د طالبانو په حکومت کې جلال الدين حقاني د قبايلو چارو وزیر مقرر شو. د بهرنيو اتحادي ځواکونو تر حملې يعني ۲۰۰۱م کال پورې نوموړې پر همدې څوکۍ پاتې وو. تر ملا محمد عمر وروسته جلال الدين حقاني ته د طالبانو د تر ټولو معتبر مشر په توگه کتل کيږي. حقاني له اسامه بن لادن سره هم نزدې اړيکي درلودلې.
انځور: picture-alliance/dpa
حقاني شبکه کله جوړه شوه؟
څو لسيزي ترمخه د شوروي اتحاد د پوځونو پر ضد جنگيدونکي قوماندان جلال الدين حقاني د دې ډلې بنسټ ايښې وو. په اتيايمه لسيزه کې د افغان جگړې پر وخت امريکا متحدو ايالاتو د دغي ډلي ملاتړ کاوه. په ۱۹۹۵م کال کې دې ډلې بيا له طالبانو سره لاس يو کړ. طالبان د همدې شبکې په مرسته په ۱۹۹۶م کال کې د کابل په نيولو وتوانيدل. په ۲۰۱۲م کال کې دا شبکه د امريکا له خوا د يوه ترهگر سازمان په توگه ونومول شوه.
انځور: AP
د جلال الدين حقاني شخصي ژوند
جلال الدين حقاني په ۱۹۳۹م کال کې په پکتيا کې زيږيدلی او د پاکستان په دار العلوم حقانيه نومې مدرسه کې یې ديني زده کړې کړي. دا هماغه مدرسه ده چې ويل کيږي له طالبانو سره خواخوږي لري. جلال الدين حقاني دوه ودونه کړي. ويل کيږي چې يوه ميرمن یې عربه ده. حقاني ته د خليج په سني هیوادونو کې په ډيره درنه سترگه کتل کيږي.
انځور: AP
د دې شبکې مرکز چيرته دی؟
د حقاني شبکې د قوماندې مرکز احتمالاً د قبايلي سيمې شمالي وزیرستان په مرکز میران شاه کې دی. د افغان او امريکايي چارواکو په حواله دا ډله د پاکستان د پوځ له ملاتړه برخمنه ده او په افغانستان کې وخت پر وخت بريدونه ترسره کوي. خو پاکستان دا تورونه ردوي.
انځور: Getty Images/AFP/J. Tanveer
سراج الدين حقاني د مشر په توگه
جلال الدين حقاني د ناروغتيا له کبله د دغه تند لارې ډلې مشري خپل زوی سراج الدين حقاني ته سپارلې وه. سراج الدين د افغان طالبانو مرستيال قوماندان هم دی. په ۲۰۱۵م کال کې داسې خبرونه خپاره شوي ول چې گڼي جلال الدين حقاني مړ شوی دی خو طالبانو او حقاني کورنۍ دا خبرونه رد کړل.
انځور: picture-alliance/dpa
سراج الدين حقاني څوک دی؟
د حقاني شبکې ددغه برحاله مشر ماشومتوب په میران شاه کې تیر شوی. ويل کيږي چې ده هم په حقانيه مدرسه کې درس ویلی. دا هم ويل کيږي چې سراج الدين حقاني د حربي هنر ماهر دی. د ده په هلکه دا خبره هم کيږي چې له خپل پلار څخه يې زيات افراطي نظريات اخيستي دي.
انځور: picture-alliance/dpa
انس حقاني د بندي په توگه
د جلال الدين حقاني له ډيرو زامنو څخه یې د يوه نوم انس حقاني دی چې له عربۍ مېرمني څخه زېږېدلی دی. انس حقاني دمگړۍ له افغان حکومت سره بندي دی او محکمې یې د اعدامولو پريکړه کړې ده. حقاني شبکې خبرداری ورکړې چې که چيرې انس ته ورکړل شوې جزا عملي شي نو دا به ډيرې ناوړه پايلې ولري.
انځور: picture-alliance/AP Photo/National Directorate of Security
دا ډله څومره ستره ده؟
د بيلا بيلو اټکلونو په حواله د دې ډلې د ټولو جنگيالو شمير په ټولیزه توگه له دريو زرو تر لسو زرو پورې رسيږي. ويل کيږي چې مالي تمويل یې د خليج هيوادونو له خوا کيږي. پر دې سربيره دا ډله د مختلفو جنايي کړونو لکه د تښتونو او چور و چپاول له لارې هم خپل مالي اړتياوي برابروي.
انځور: Getty Images/AFP/J. Tanveer
حقاني شبکه او نورې تندلارې ډلې
له افغان طالبانو سره د حقاني شبکې اړيکې خو روښانه دي خو دا ډله له نورو ترهگرو ډلو سره هم نزدې اړيکي لري. په دې کې القاعده شبکه، تحريک طالبان پاکستان، د ازبکستان اسلامي غورځنګ او په پاکستان کې منع کړل شوې لشکر طيبه ډله شامله ده. جلال الدين حقاني خو د اسامه بن لادن سره اړيکې درلودلې خو نوموړی د دغه ډلې له اوسني مشر ايمن الظواهري سره هم اړيکې لري.
انځور: picture-alliance/dpa/Ausaf Newspaper
له پاکستان سره اړيکي
د امريکا او افغانستان حکومتونه ادعا کوي چې حقاني شبکه د پاکستان د استخباراتي ادارې آي ايس آي له ملاتړه برخمنه ده. خو د پاکستان پوځ او حکومت دواړه دغه تورونه ردوي. په واشنگټن کې حکومت ټينگار کوي چې پاکستان بايد په شمالي وزیرستان کې د موجودې دې ډلې پر ضد اغيزمنه گامونه واخلي.
