اجمل عمر شینواري، دویچه ویله ته ویلي دي چې «بلېک هاک، ام بي او اې ۲۹...» ډوله الوتکې باید ارزیابي شي او په افغانستان او د سیمې په هیوادونو کې هیڅوک د هغې د اساسي حفظ او مراقبت ظرفیت نه لري.
د بلېک هاک څرخي الوتکې د امریکا متحده ایالاتو له خوا د افغانستان پخوانۍ اردو ته ورکړل شوې وېانځور: Paul Miller/EPA/picture alliance
نوموړی زیاتوي: «په اوسینو شرایطو کې په افغانستان کې هیڅ کومه الوتکه او یا څرخې الوتکې د استفادې وړ نه دي او باید له دې کار وا نه اخیستل شي. خو په عامیانه اصطلاح دا د طالبانو د ډلې سرزروي ده چې یو شمیر ناکامه پیلوټان چې پخوا یې د پرواز اجازه نه درلوده، په جبر او زور مجبوروي، څو دغه الوتکې والوزوي. د دې ترڅنګ هغه کسان چې آن یو ساعت ابتدایي زده کړې یې هم نه دي کړي، غواړي پیلوټان کړي.»
شا او خوا ۵۰ بلېک هاک الوتکې د امریکا متحده ایالاتو له لوري پخوانۍ افغان اردو ته ورکړل شوې وې.
یوه بلېک هاک الوتکه میلیونونه ډالره بیه لري
د جنرال عمر شینواري په خبره د متحده ایالاتو له لوري د افغانستان پخوانۍ اردو ته ورکړل شوې یوې بلېک هاک الوتکې بیه ۳۵ میلیونه ډالرو ته رسیږي: «دا یوه ډیره لوړه بیه ده، د دغې الوتکې حفظ او مراقبت هر وار له درو تر څلورو میلیونو ډیریږي.»
د نظامي چارو پوهان زیاتوي چې کله امریکا په افغانستان کې حضور درلود نو په دوامداره ډول به د الوتکو مراقبت او تخنکي ارزونه کیده او له افغانستانه د باندې شرکت یې مسئولیت پر غاړه درلود.
د نړۍ تر ټولو چټکې جنګي الوتکې
جنګي الوتکې تر ټولو ګړندۍ او په عین وخت کې بیه یي هم ډیره لوړه وي. د دغو الوتکو سرعت کیدای شي په هوایي جګړو کې برخلیک ټاکونکی وي. په دې انځوریز رپوټ کې د نړۍ له تر ټولو ګړندیو جنګي الوتکو سره آشنا شئ:
انځور: gemeinfrei
F-104 Starfighter - "اف ۱۰۴ سټارفایټر"
"اف ۱۰۴ سټارفایټر" دا تر صوت یا غږ ګړندۍ الوتکې دي چې له ۱۹۵۶ څخه تر ۱۹۷۵م کاله پورې د لاکهید شرکت له خوا یي ۲۵۷۸ وزره (عدده) تولید شوي وو. د یوې الوتکې بیه یي یو میلیون او ۴۲۰ زره ډالره او اعظمي سرعت یي ۲۴۵۹ کیلومتره في ساعت دی.
د پوځي چارو کارپوه اسد الله ندیم، په دې هکله وایي: «قطري او پاکستاني انجینرانو یو شمیر دغه الوتکې ترمیم کړې او د طالبانو په اختیار کې دي، خو طالبان په ډیرې بې پروایي او د یوه خر په شان له دغه هوایي تخنیک سره چلن کوي.»
دغه کارپوهان په کندهار او شبرغان ولایتونو کې د کابل ورته پېښې ته اشاره کوي او وایي چې طالبان پرته له دې چې په تخنیکي ډول دغه الوتکې کنترول شي، استفاده ترې کوي چې د پیلوټانو د وژل کیدو او د دغه ګران بیه هوایي وسیلې د له منځه تللو سبب ګرځي.
اسدالله ندیم د پیلوټانو د زده کړې په هکله وایي: «زده کړه او د پیلوټانو چمتو کول ساده کار نه دی او د زده کړو او تخنیکي لحاظه په میلیونونو ډالر لګښت لري او یو جدي بهیر طی کوي، څو پرواز ته اماده شي.»
د دویچه ویله پر مکررو تماسونو سربیره د طالبانو دفاع وزارت د دغه ګران بیه پوځي څرخي الوتکې او د وژل شوو پیلوټانو په هکله د نور جزئیاتو ورکولو ته حاظر نه شو.
