د ترکيې ولسمشر، اردوغان، د اوونۍ په پای کې عربي خليج ته سفر کوي. مخکې له دې چې هغه په قطر کې له خپلو اصلي متحدينو سره خبرې وکړي، به دی لومړی سعودي عربستان ته د ملاقاتو له پاره ورشي.
اعلان
سعودي عربستان ښايي له اردوغان څخه ډېرې پوښتنې وکړي، يعنې دا چې ترکيې له سعودي سره د قطر په لانجه کې ولې د قطر طرف نيولی دی او دا چې کله چې د جون مياشتې په منځ کې ترينګلتيا زياته شوه او سعودي عربستان او متحدينو يې پر قطر بنديزونه وضع کړل، پکې ترکيې ولې له قطر څخه ملاتړ وکړ او د ايران تر څنګ ترکيې هم له سلو څخه زياتې طيارې له خوراکي موادو سره قطر ته ولېږلې. وروسته بيا باروړونکې کښتۍ هم ورورسېدلې.
اردوغان څه موده مخکې دا هم ويلي وو چې بنديزونه د نړيوالو قوانينو خلاف دي او د «د يوه خاص دولت د خپلواکۍ پر حقونو» باندې ښکاره تېری دی.
«په تېره سعودي عربستان ته د سفر هدف دا دی چې ترکيه له دغه شاهي نظام سره ډېر اقتصادي ارتباطات لري او له دې کبله ورسره مخامخه لانجه نه غواړي. له دې لارې هڅه کيږي د دې مخه ونيول شي چې له قطر سره نژدې ارتباطات ورته اقتصادي ستونزې راولاړې کړي.»
اردوغان به د ترکيې د «دايلي صباح» ورځپاڼې په حواله او د هغو «کارپوهانو» په نقل قول چې نومونه یې نه دي په ډاګه شوي، هڅه وکړي داسې استدلال وکړي چې ټوله لانجه «د منلو وړ نه او مصنوعي ده چې د ټولو ښکېلو غاړو و علايقو ته زيان رسوي.»
سره له دې هم ولسمشر اردوغان په يوه سخت حالت کې قرار لري. له ډېرو کلونو راهيسې ترکيه له قطر سره نژدې ارتباطات لري. دا چې ولې په هکله يې ماير وايي:
«هغه ملاتړ چې اردوغان د قطر له امير څخه کوي، د دواړو هېوادونو تر منځ د نژدې ارتباطاتو ثبوت دی. قطر هم په ترکيه کې د کودتا له هڅې وروسته تېر کال ۱۵۰ عسکر د اردوغان د ملاتړ له پاره وراستولي ول. سربېره پر دې د اردوغان د کورنۍ او د الثاني د کورنۍ تر منځ نژدې اقتصادي اړيکې شته. بله مهمه خبره د دوی ګډ فکري بنسټ دی: يعنې د اخوان المسلمينو ايديالوژي. يوازنۍ هغه پوځي اډه چې ترکيه يې په خليج کې لري، هم په قطر کې پرته ده. علاوه پر دې اوس ۵۰۰۰ ترکي عسکر قطر ته استول کيږي. له دې کبله ترکيه له قطر څخه د ملاتړ په برخه کې تعينونکی نقش لوبوي.»
له دغه سياست سره ترکيې دا کوښښ هم کړی وو چې د خليج په سيمه کې د سياسي لوبغاړي په توګه موقف ونيسي. د قطر په څېر هم ترکيه د اخوان المسلمين له افکارو څخه کار اخلي، څو د سعودي عربستان له وهابيزم څخه فاصله ونيسي او د سنيانو په منځ کې نفوذ پيدا کړي. خو په دغه مورد کې نه يوازې مذهبي او ديني، بلکې په تېره بيا د قدرت په سر مسايل مطرح دي.
پر ورته موضوع یو انځوريز البوم زموږ له آرشيف څخه (09.06.2017):
قطر ولې دومره اهمیت لري؟
د نفوس او مساحت له اړخه قطر د خلیج یو کوچنی هیواد دی، خو په ټوله عربې نړۍ کې یې هله گوله رامنځ ته کړې ده. د انځورونو په دې گالرۍ کې د قطر په هکله ځینې معلومات شته.
انځور: Reuters
تیل او گاز
قطر په نړۍ کې یو له هغو هیوادونو دی چې زیات «مایع طبیعي گاز» لري او په نړۍ کې دریم هیواد چې د طبیعي گاز ستري زیرمي لري. دغه خلیجي هیواد د تیلو او گازو په برخه کي بډای هیواد دی.
انځور: imago/Photoshot/Construction Photography
په نړیوالو شرکتونو کې ونډه
دغه هیواد د آلمان د موټر جوړولو شرکت فولکس واگن کې ۱۷ سلنه او د نیویارک د «امپایر سټیټ بلډنگ» کې لس سلنه ونډه لري. قطر په تیرو څو کلونو کې په بریتانيا کې میلیارده پونډه پانگونه کړې ده چې پکښې د بریتانيا د مشهور پلورنځي «هروډز» رانیول هم شامل دي.
انځور: Getty Images
د دریمگړي نقش
قطر د سوډان له حکومت او دار فور له قبایلو سره د څو لسیزو شخړې په هواري کې د دریمگړي نقش لوبولی وو. همداشان د فلسطین د الفتح او حماس ډلو تر منځ د منځگړتوب او همداشان له افغان طالبانو سره د سولې د خبرو اترو له پاره قطر نقش لرلی دی.
انځور: Getty Images/M. Runnacles
الجزیره شبکه
د دوحه، حکومت په ۱۹۹۶م کال کې د «الجزیره» په نوم یوه تلویزوني شبکه تأسیس کړه، چې په عربي نړۍ کې د خبرونو پوښښ او د خپرونو شکل ته بدلون ورکړ. اوس الجزیره نه یوازې په عربي، بلکې په ټوله نړۍ کې یو پیژندل شوی نوم دی.
انځور: picture-alliance/dpa/M. Ulmer
قطر هوایي شرکت
د قطر دولتي هوایي شرکت «قطر ایر ویز» د نړۍ په ښو هوایي شرکتونو کې حسابیږي. دغه شرکت ۱۹۲ الوتکې لري او د نړۍ په ۱۵۱ ښارونو کې فعالیت کوي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/M. Probst
د فټبال نړیوال جام
په ۲۰۲۲م کال کې د فوټبال نړیوال جام سیالۍ په قطر کې تر سره کیږي. قطر د عربي نړۍ لومړنی هیواد دی چې د فوټبال د نړیوال جام کوربه توب کوي. دغه هیواد د فوټبال د سیالیو له پاره پر زیر بناوو باندې په میلیاردونو یورو پانگونه کوي.
انځور: Getty Images
د قطر نفوس
د قطر ټول نفوس ۲،۴ میلیونه دی چې د هغوی زیاتره یې په ۱۸مه میلادي پیړۍ کې د گاونډیو سیمو څخه دغه ځای ته ورغلي دي. دغه هیواد چې د طبیعي زیرمو له کبله بډای دی پکښې په کال کې د سړي سر متوسط عاید ۱۲۳ زره یورو دی.
انځور: picture-alliance/ZUMA Wire/S. Babbar
له بریتانیا سره اړیکي
قطر تر۱۹۷۱م کال پورې د بریتانيا تر حمایې لاندې وو. د بریتانيا د ځانگړې ادارې لاندي ټوله موده ۵۵ کلونو ته رسیږي. خو په ۱۹۷۱م کال کې قطر له دې انکار وکړ چې د متحدو عربي اماراتو یوه برخه دې وگرځي او د یوه خپلواک هیواد په توگه راڅرگند شو.
انځور: Reuters
شاهي نظام
په قطر کې له ۱۹مې پېړۍ راهیسې پاچاهي نظام واکمن دی او له همدغې مودې راهیسې د الثاني کورنۍ په واک کې ده. د قطر اوسني امیر شیخ تمیم بن حما الثاني، په ۲۰۱۳م کال کې هغه وخت د قدرت واگي په لاس کې واخیستل چې پلار یې خلیفه الثاني له خپلې واکمنۍ لاس پر سر شو.
انځور: Reuters
له بېلابېلو عربي هیوادونو سره د اړیکو خرابیدل
د سعودي عربستان په گډون اوو هیوادونو له قطر سره دیپلوماتیکي اړیکې پرې کړي دي. په دې سره منځنی ختیځ چې لا تر مخه له کړکیچونو سره لاس او گریوان دی له یوې بلې شخړي سره مخامخ شوی دی. پر قطر باندي د ترهگرو د ملاتړ تور پورې کیږي، چې دغه هیواد یې ردوي.