د محکمې قاضیانو د سه شنبه په ورځ (د ۲۰۲۴ کال د اپريل ۹ نېټه) په شتراسبورگ کی پریکړه وکړه چي د دغو ښځو ځیني حقونه د سویس د حکومت له خوا د ناکامیو له امله تر پښو لاندي سوي دي.
دغو څه د پاسه ۲۰۰۰ ښځو شکایت کړی وو چي د هوا په گرمیدو سره د هغوی د مړینې خطر ډیر سوی دی. په دې کار کی حکومت هم مسوول بلل کیږي. د دغه حکم په وړاندي استیناف ممکن نه دی.
دا کار د دې سبب کیږي چي د سویس حکومت باید د اقلیم ساتنې په برخه کی خپلي هلي ځلي لا پسې زیاتي کړي. برعکس د جرمني په شمول د ۳۲ اروپایي هیوادونو په وړاندي د شپږو پرتگالي تنکیو ځوانانو اقلیمي دعوی له ناکامۍ سره مخامخ سوه. نوموړې محکمې ځان په دې برخه کی مسوول ونه باله او هغه یې ملې محکمو ته وسپارله. همدارنگه په فرانسه کی د یوه پخواني ښاروال دعوی هم بریالۍ نه سوه.
د سویس په هکله دغه پریکړه، په آلمان کی د ۲۰۲۱ کال د جرمني د اساسي قانون په محکمه کي د څو تنکي ځوانانو د دعوې خاطرات تازه کوي. هغوی دلیل راوړی وو چي یوه مناسب راتلونکي ته د هغوی حق د چاپیریال ساتني په برخه کي د جرمني د نیمگړو هڅو له امله له خطر سره مخامخ دی. محکمې په اصل کي له هغوی سره موافقه وکړه. وروسته جرمني خپل د چاپیریال ساتني قانون ته تغییر ورکړ او هغه یې سخت کړ.
نړۍ په پلاستيکي کثافاتو کې د ډوبېدو په حال کې ده
پلاستيک ارزان او سپک دی - خو د نړۍ له پاره بيا يو ستر سرخوږی دی. دمګړۍ په کينيا کې تر ۱۷۰ د ډېرو هېوادونو استازي پر دې بحث کوي چې پلاستيکي کثافات څرنګه راکم کړای شي.
انځور: James Wakibia/Zumapress/picture alliance د چاپيريال ساتنې دا فعالان د کنفرانس څخه څو ورځې تر مخه سړکونو ته راوتلي ول او د پلاستيکي کثافاتو د ډېرېدو پر ضد یې خپل غږ پورته کړ: د کينيا په پلازمينه ناېروبي کې له دوشنبې ورځې څخه د پلاستيکي خځلو د راکمولو په تړاو پر يوه هوکړه بحث پېل شوی. دا په دې هکله د خبرو اترو د پنځوو پړاونو څخه دريم دی. تېر کال ۱۷۵ هېوادونو ځان مکلف کړ چې تر ۲۰۲۴م کال پورې د ملګرو ملتونو پر يوه الزامي تړون توافق کوي.
ريساېکل کول تر ټولو مهم دي
د ملګرو ملتونو هدف دا دی چې تر ۲۰۴۰م کال پورې د پلاستيک له وجې د چاپیريال ککړتيا د کینيا په څېر هېوادونو کې هم په شدت سره راکمه کړي. د ختیځې افريقا دې هېواد په ۲۰۱۷م کال کې لا مخکښ شو او پر پلاستيکي کڅوړو یې بشپړ بندیز وضع کړ. د دغه هېواد نور اقدامات د مثال په توګه د ګتادهورو پر سيند د پلاستيکي کثافاتو د جلا کولو دستګاه ده چې د ريساېکل کولو پروسه لا پسې ښه کړي.
په سيندونو کې د پلاستيک ډېرېدل
د کينيا په يوه سيند کې پلاستيکي بوتلونه: د پلاستيکي محصولاتو جوړونکو اروپايي ټولنې په حواله تېر کال په ټوله نړۍ څه نا څه ۴۰۰،۳ میليون ټنه پلاستيکي محصولات توليد شوي ول چې دا د ۲۰۰۲م کال په پرتله دوه برابره ډېر دي. پلاستيکي خځلې ډېر وخت طبيعت ته ور داخليږي او په دې ترتيب د سمندري ژويو او مرغانو له پاره په خطر بدليږي.
پلاستيک بايد له اوبو را وایستل شي
په آلمان کې د اوبو ککړتيا يوه ستونزه ده: يوازې د البه سيند له لارې په ۲۰۲۱م کال کې ۴۱،۷۰۰ کيلوګرام پلاستيکي کثافات سمندر ته رسېدلي ول. د چاپيريال ساتنې فعالان هڅه کوي چې د کثافاتو د دې سېلاب مخه ونيسي: د «ګرين کاياک» په نوم غير دولتي ټولنه د مثال په توګه خلکو ته په وړيا توګه د دې زمينه برابروي چې په کوچنيو کښتيو کې له اوبو کثافات راټول کړي.
د پلاستيکي کثافاتو د ژر نه تجزيه کیدو ستونزه
ستره ستونزه د پلاستيک د ژوند دوره جوړوي. پلاستيک په څو پېړيو کې تجزيه کیږي. اوس د دې دورې له پاره پر الزامي بڼه لرونکو ګامونو باندې باید توافق وشي – چې په هغه کې د توکو د مقدار څخه نيولې د پلاستيکي توليداتو تر ډيزاين، تصفيې او د پلاستيکي خځلو ريساېکل کولو پورې اقدامات بايد شامل وي.
کله چې د پلاستيکي کثافاتو پر ضد د مبارزې خبره وي نو د کينيا خلک یې هم په ترڅ کې نوښتونه کوي. د کينيا يو د کښتيو جوړونکی پر يوه «فليپ فلوپي» يعنې يوې دودیزې کښتۍ کار کوي چې پلاستيکي پاته شوي پکې کارول کيږي. هغه په دې کار سره ښيي چې د ريساېکلنګ له لارې د هر څه امکان شته.
د نړۍ د سمندرونو له پاره هیلې
په پرتګال کې دا سمندري ژوی له پلاستيکی کثافاتو جوړ شوی. ډېر څېړونکي هیله لري چې يو هر اړخیز تړون به له مصنوعي توکو سره د چلن په برخه کې د فکر د بدلون باعث شي. په نايروبي کې د کنفرانس ګډونوال پر دې ټینګار کوي له پلاستيک څخه د ویرې رامنځته کولو او يا پرې د بشپړ بندیز خبره مطرح نه ده، بلکې تړون بايد دا خبره مشخصه کړي چې آيا د مختلفو پلاستيکي توکو توليد محدود او يا تر کومه حده محدود کړای شي.
آ./گ.غ.پ./ا.ا.
