د بنګو او چرسو بوټی د تېترا هيدرو کانابيول په نوم نشه يي مواد رانغاړي. هغه په سړي کې هيجاني راټوکوي، سړی آراموي او دردونه هم راکمولی شي. غوټۍ او تر ټولو جګې پاڼې يې ډېر نشه يي توکي لري چې ورڅخه چرس جوړيږي. له ځينو دغو بوټو څخه چې نشه يي مواد البته نه رانغاړي، ټوکر هم جوړېدی شي.

دغه بوټی په لرغونو زمانو کې د خوب دوا وه. د دغه بوټي څخه شيره لاس ته راوړل کيږي چې بيا وچيږي او اومه افين ځنې جوړيږي. په دغو موادو کې د نورو ترکيباتو تر څنګ مورفين هم شته چې تر ټولو پياوړې د درد دارو درمل ورڅخه چمتو کيږي. له افينو څخه نيمه مصنوعي هېروين هم جوړېدای شي.

پوڅکۍ ډېر مختلف کيمياوي مواد توليدوي چې ځينې يې د انسان پر دماغ هم تاثير کوي. دغه خړه پوڅکۍ (پلوتېوس ساليسينون) زهرجنه ده. پکې د پسيلوبيسين په نوم مواد شته چې د ال اس دي مخدره موادو په څېر د هلوسه يا توهم سبب ګرځي يعنې سړی داسې څه ويني چې موجود نه وي. خو ورسره زړه بدي، خوف او لېونتوب هم مل کېدای شي.

د کوکا د بوټي پاڼې داسې کيمياوي ترکيبات رانغاړي چې له کوکاينو سره خپلوي لري. هغه درد رفع کوي او سړی راپاروي. د لاتينې امريکا په ډېرو هېوادونو کې د کوکا پاڼو ژوول عام دي. د وچولو، تخمير او کيمياوي پروسس کولو د لارې ورڅخه کوکاين جوړيږي.

د کولونيا په نوم ګلونه ښايسته ايسي خو ډېر زهرجن دي. د دغه بوټي په ټولو برخو کې الکالويد نومي کيمياوي مواد شته چې د انسان پر بدن ډېر عوارض لري. که دغه بوټی وخوړل يا لوګی شي، نو د زړه ضربان لوړيږي او سړی داسې څه ويني چې موجود نه وي. د دغو موادو اندازه کول هم سخت کار دی. له دې کبله مرګوني پېښې هم ډېرې دي.

د اتروپا بوټی هم زهرجن الکالويد لري. هغه د زړه ضربان چټکوي او حدقه يا د سترګو کسي پراخوي. دغه مواد د وينې د جريان په بنديدو سره استعماليږي څو ناروغان بېرته راژوندي کړل شي. د نشې حالت ته سړی په ډېر مقدار موادو سره رسيږي، خو په هغه حالت کې بيا ژوند ته خطر هم موجود دی.

په انترنېټ کې د داتورا په نوم زهرجن بوټی هم د طبيعت د نشه يي توکي په توګه تل راڅرګنديږي. هغه له سړي څخه د حقيقت درک اخلي. نه يوازې زهر يې خطرناک دي بلکې د کنتروله وتلي په يوه حالت کې د ټکر خطر هم ډېر دی.

د هاوايي د «لرګين ګلاب» په نوم بوټی اصلا له آسيا څخه راځي چې په زړو کې يې ال اس دي ته ورته د ايرګين په نوم مواد نغښتي دي. هغه د رنګونو ډک د سترګو مخکې د نشې يو حالت راټوکوي، خو د سړي خوا هم ګرځي، خارښت او د لېونتوب حالت هم په سړي راتلی شي. يو زړی سړی دغه حالت ته بيايي.

د پيوتې په نوم کاکتوس په منځنۍ امريکا کې له مېسکالين موادو ډکی دی. دغه توکي نشه يي مواد دي، چې نشه، د خوشحالۍ احساس او نور ورته حالت راپيدا کوي. د کاکتوس يا صبار بوټی يا خوړل کيږي يا دا چې چای ورڅخه جوړيږي.

عطرلرونکي يا بويا غوزان / چارمغز که ډېر وخوړل شي، نو نشه لري. پکې د ميريستيسين په نوم نشه يي مواد شته. خو که دغه غوزان يوازې ميده او لږ وکارول شي، نو خطر نه لري.

هو. د کراتوم ونه په جنوب ختيځه آسيا کې د ميترګينين په نوم مواد رانغاړي. دغه پاڼې ژوول کېدای، د چايو په صفت څښل کېدای او يا لوګی کېدای شي. د تايلنډ پخوانو اوسېدونکو ورڅخه د اسهال ضد درملو په صفت کار اخيست.

د تنباکو بوټی هم زهرجن مواد رانغاړي چې سړی ورڅخه روږدی کيږي. مواد بيا په پاڼو کې ذخيره کيږي. دغه مواد نيکوتين نوميږي خو نور الکالويد مواد هم پکې شته. دغه زهر د دې له پاره توليديږي چې بوټی د حيواناتو له خوا ونه خوړل شي. که پاڼې يې وچې او لوګی شي، نو دغه مواد د سړي بدن ته انتقاليږي. د تنباکو په سوځېدلو سره نور زهرجن مواد هم راټوکيږي چې د سرطان سبب ګرځي.

دغه کلینیک په ۲۰۰۹م کال کې په نشه يي موادو د اخته مېرمنو او ماشومانو د درملنې له پاره جوړ شوی دی.

هغه مېرمنې چې په دې مرکز کې ثبت شوي دي، زیاتره وخت په دې راز ناستو کې د پښېمانۍ خبرې کوي. دلته دوی ته یوه ډاکټره رواني مشوري ورکوي او له دوی سره مرسته کوي چې نشې پرېږدي.

په دې مرکز کې ځیني مېرمني په فردي ډول هم مشورې ترلاسه کوي. د دې مرکز ډاکټران په نشو اخته مېرمنو ته د نشه يي توکو د زیانونو په هکله معلومات هم ورکوي.

د دغو مېرمنو درملنه یو اوږدمهاله او سخت کار دی او دا کار د دې مرکز د ښځینه ډاکټرانو د جدیت، تحمل او پر ځان اعتماد درلودلو پوري اړه لري. د نشه يي توکو او جرمونو پروړاندي د ملګرو ملتونو دفتر«UNODC» په هرات کې په نشه يي توکو د اخته مېرمنو او ماشومانو د درملنې د مرکز یو له اصلي تمویل کوونکی دی.

دغه کلینیک ۵۵ بستره لري چې اوسمهال پکښې د ۳۰ مېرمنو او ۲۵ ماشومانو درملنه کیږي. د دغو ماشومانو ډېری د مور او پلار له غوښتني پرته په نشو اخته شوي دي.

که څه هم د نشه يي توکو د پریښودو په دې مرکز کې شته ماشومان د نورو ماشومانو په څیر ټولو امکاناتو ته لاس رسی نه لري، خو بیا هم دوی ته په اونۍ کې دوه ځله تفریحي پروګرامونه برابریږي. دوی یا له نانځکو سره لوبې کوي او یا هم ورزش کوي او یا هم له کلینیک څخه بهر تفریحي ځایونو ته وړل کیږي.

دغه مېرمنې وايي چې د ۴۵ ورځو په اوږدو کې له دې چاپیریال سره یې عادت کړی او دوی ژمنه کوي چې له دې ځای څخه تر وتلو وروسته به د هغه حرفوي کسب له لاري چې دلته یې زده کړی دی، نفقه پيدا کړي.

په دې مرکز کې تر درملني لاندي مېرمنو ته حرفوي زده کړې ورکول کیږي، څو دوی وکولای شي وروسته پر خپلو پښو ودريږي او ځان ته کار پیدا کړي. دغه حرفوي زده کړي د دې مېرمنو د ذهني مشغولیتا له پاره هم گټه لري.

د حرفوي زده کړو ترڅنګ یادو مېرمنو ته د سواد زده کړه په پام کې نیول شوې ده او دوی ته په مختلفو سویو باندي د زده کړې آسانتیا برابره شوې ده. هغوی ښوونکې لري او کولای شي چې لیک او لوست زده کړي.

دلته په نشه يي توکو اخته مېرمنې د نورو میرمنو په شان تفریح ته اړتیا لري. له دې امله دوی ته کله نا کله د موسیقي آسانتیا هم برابریږي. ماشومان هم له دې راز محفلونو څخه خوند اخلي.