بانک وايي که څه هم دا چې خبره د پوښتنې وړ ده چې دغه ځواکونه به د ايران د انقلاب ساتونکي ځواک ځواب وويلې شي او که نه. خو دا يوه نخښه ده چې امريکا په سوريه کې د ايران د نفوذ راکمولو ته ملا تړلې ده.
خو د امريکا دا غوښتنه د روسیې له مخالفت سره مخامخ شوې ده. د روسیې د بهرنيو چارو وزیر سرگې لاوروف وويل چې د امريکا دا پلان يو «ستر گام» او «ښه کار» دی، خو داسې يو څه هم چې «ډيري پوښتنې» یې راپورته کړي دي.
دا پوښتنې په تيره بيا د امريکا او روسیې ترمنځ د مخکني توافق په اړه ده. روسيه له يوه پلوه دې ته ليواله ده چې په سوريه کې نسبي اور بند دوام ولري. له بله پلوه روسيه دا هم غواړي چې د سوریې واکمن بشارالاسد پر قدرت پاته شي ځکه په دغه هيواد کې یې نفوذ د اسد په واکمنې پورې تړلی دی.
ځکه له یوه طرفه پلان شوی سرحدي عسکر که له يوه پلوه د داعش پر ضد يو قوي اړخ دی خو د بانک په وينا «په عين حال کې دا خبره روښانه نه ده چې دغه ۳۰ زره عسکر به په راتلونکي کې د اسد د ځواکونو او يا د ايراني مليشو سره څه ډول چلن کوي.»
د کردانو مسئله
په نوي سرحدي ځواک کې به د سوریې د کردانو د پياوړی حضور وضعه لا پسې پيچلې کړي. د آلمان په بوخم ښار کې د کردانو د مطالعاتي مرکز څخه نيواف خليل وايي چې کردي ـ سوريايي ديموکراتيک اتحاد گوند د يوه خپل او سوریې څخه د خپلواک دولت د رامنځته کولو غوښتنه نه کوي او نه هم داسې کومه اراده لري. د سوریې کردان غواړي چې د سوریې په دولت کې شامل اوسي. د نوموړي په حواله امريکا هم دا خبره درک کړې ده، ځکه ترکيه هم د دې نويو ځواکونو پر ضد د اقداماتو اجازه بايد ونه لري.
خو ترکيه يو څه موده مخکې سيمې ته خپل عسکر او پوځي وسايل ليږدولي دي چې دې کار د سوریې حکومت سخت په غوسه کړی او دې ته د سوریې د خپلواکۍ څخه د سرغړونې په سترگه گوري.
Kersten Knipp (B.S/N.Z)
زموږ له آرشيف څخه:
په سوريه کي څوک جنگيږي؟
په۲۰۱۱م کال کي د بشار اسد پر ضد سوله ايزه مظاهرې د حکومت تر تند غبرگون وروسته په تاوتريخوالي واوښتې، کورنۍ جگړه پيل سوه او وروسته بيا دغه جگړه د سيمي او نړيوالو قدرتونو له خوا په بيابتي جگړې واوښته.
د سوريې په کورنۍ جگړه کي د اسد ځواک کمزوري
د سوريې انتظامي او امنيتي ځواک د اعتراضونو په مهارولو و نه توانېد او پوځ مداخلې ته مجبوره سو. د سوريې پوځ چي اصلي دنده ئې ظاهراً د سرائيلو له گواښونو سره مبارزه وه، د کورني جنگ ډېر لږ تجريبه ئې لرله.
انځور: picture-alliance/AP Photo
د سوريې پوځ او د اسد رژيم ملاتړي
د سوريې پوځ چي په ۲۰۱۱م کال کي ئې شمېر ۳۰۰زرو کسانو ته رسېد د کورني جنگ په لومړيو کلونو کي ډېر تلفات لرل. د کارپوهانو په نظر اوس به د سوريې د پوځ شمېر ۱۰۰زره وي.
انځور: picture-alliance/dpa
د سوريې آزاد پوځ
د ۲۰۱۱م کال په مارچ مياشت کي د اسد رژيم د اعتراض کوونکو په سرکوبه ولو پيل وکړ. خو لږ وروسته ځيني ناراضي پوځيان بيا له مخالفانو سره ودرېدل او د مظاهره کوونکو د ملاتړ په موخه ئې د سوريې آزاد پوځ جوړ کړ.
انځور: Getty Images/AFP/N. Al-Kathib
د خلکو راټولېدنه
تر سوله ايزه مظاهرو وروسته د جنگ په تودېدو سره د مظاهره کوونکو ډېر له افراطيانو سره يو ځای سول.
انځور: Reuters
د «اسلامي دولت» (داعش) په نوم ډله
د «عراق او شام اسلامي دولت» ډله (داعش) چي وروسته ئې نوم «اسلامي دولت» سو، لومړی په عراق کي جوړه سوه او ډېر ژر سوريې سوريې ته خپلي پوځي او سياسي شبکې وغځولي او د ډېرو مهمو سيمو په نيولو سره ئې ځان په دغه هيواد کي مطرح کړ.
انځور: picture-alliance/dpa
وسله والي افراطي ډلي
د تروريستي شبکې القاعدې پرضد نړيوالي مبارزې په ۲۰۱۲م کال کي په سوريه کي د دغي ډلي فعاليت ډېر کمزور کړ او دغه ډله ډېر ژر پر څو ښاخو ووېشل سوه چي يوې ئې د «جبهه فتح الشام» په نوم په سوريه کي سر راپورته کړ. په سوريه کي نوري افراطي ډلي هم فعاليت کوي.
انځور: picture alliance/ZUMA Press/M. Dairieh
په سوريه کي د روسيې پلی ځواک
روسيې چي په لومړي سر کي د اسد رژيم ته وسلې ورکولې او پوه سول چي د اسد حکومت د قدرت موازنه پر خرابېدو ده ډېر ژر ئې په دغه هيواد کي پوځي حضور ته لاره خلاصه کړه. په ۲۰۱۵م کال کي روسيې د سوريې په جنگ کي برخه واخيستله.
که څه هم چي د اوباما په وخت کي د امريکا سياست له سيمي څخه وتل وو، خو په عراق او سوريه کي د داعش حضور د امريکا شتون اړين کړی. په سوريه کي د امریکا توغندويي بريد وښوله چي دوی هم غواړي په سوريه کي اغېزمن پاته سي.
ايران د اسد رژيم يو له اصلي متحدانو څخه دئ. ايران د سيمي له قدرتونو سره په سوريه کي په يوه نيابتی جنگ اخته دی.
انځور: Atta Kenare/AFP/Getty Images
د ايران مستقیمه مداخله
حسين همداني د ايران د سپاه يو قوماندان چي په سوريه کي وژل سوی دی. ايران تر اوسه له سوريې سره په پوځي او اقتصادي برخه کي په ميلياردو ډالره مرسته کړې ده.
د سوريې په کړکېچ کي د ترکيې رول ډېر مهم او پېچل دئ. په سوريه کي د ناآراميو په پيل سره اردوغان د اسد د مخالفانو ملاتړ پيل کړ.
انځور: Getty Images/AFP
په سوريه کي د ترکيې د ځواکونو عملیات
ترکيې هم لکه ايران فکر وکړ چي په دغه هيواد کي بې له پوځي مداخلي وضعيت د دوی په گټه نه اوړي. له يوې خوا له اسد سره مخالفت او له بله اړخه د کردي ډلو واک ته رسېدل د ترکيې له پاره د سردرد جوړ کړی.
انځور: picture-alliance/dpa
په فارس خليج کي عربي هيوادونه
که څه هم د سعودي عربستان په مشرتوب په فارس خليج کي عربي هيوادونو سوريې ته پوځونه نه دي لېږلي، خو د «اسلامي جبهې» جوړيدل چي مخامخ د عربستان څخه مرستي ترلاسه کوي خپله يو څه دي. قطر او متحد امارات هم په خپل وار سره په سوريه کي د اسد د مخالفانو ملاتړ کوي.
انځور: Reuters/Saudi Press Agency
د لبنان حزب الله
د لبنان حزب الله ډله هم د سوريې په جنگ کي اخته ده. حزب الله چي سړی ويلای سي په لبنان او سيمه کي د ايران پوځي بازو دی، نه ئې سوای کولای چي د سوريې په جنگ کي بې طرفه پاته سي.
انځور: J. Eid/AFP/Getty Images
افغان او پاکستاني شيعه پوځيان
ايران له عراق سره په جنگ کي تجربه پيدا کړه چي د خپلو اهدافو له پاره کولای سي شيعه ډلي و کاروي. په دوی کي «لشکر فاطميون» دله چي له افغان شيعه گانو څخه جوړه ده تر ټولو مهمه ده. يوه بله ډله بيا د «گروه زينبيون» په نوم د پاکستاني شيعه گانو ده. دغه ډلي د ايران په سپاه قدس پوري مربوط دي.
انځور: MEHR
له کوباني ښاره د کردانو دفاع
په کوباني ښار کي له داعش سره په جگړه کي کردانو وښووله چي دوی له افراطيانو سره په جگړه کي ښه متحدان دي. ترکيه بيا په سیمه کي د کردانو د نفوذ زياتېدو سخت مخالف دي.
انځور: picture-alliance/dpa/S. Suna
د سوريې کردان
د سوريې کردان چي د اسد خاندان د حکومت پر مهال له حقوقو بې برخي ول، دغه سیاسي تحولات پخپله گټه کاروي. کردان د اسد رژيم او نورو افراطي ډلو پرضد سخت مقاومت کړی دئ.
انځور: picture alliance/AP Photo
اسرائیل
اسرائيلو له سوريې حکومت سره د مخالفت سره سره تر اوسه د اسد رژيم د مخالفانو ملاتړ کړی نه دئ. دوی يوازي د ايران او حزب الله ډلي د وسلو په زېرمو بريدونه کړي دي. د سياسي چارو کار پوهانو په خبره د سوريې له کړکېچه تر ټولو زياته اسرائيلو گټه اخيستې ده.
