انځور: Tom Jemski/University of Maryland School of Medicine/picture alliance
اعلان
۵۲ کلن امریکايي دیود بينيت هغه لومړی انسان دی چې په جنیتکي توګه تغير شوی د خنځير زړه ورته پيوند شوی دی. د میريلند ايالت ډاکترانو ويلي دي چې دې عملياتو کابو اوه ساعته وخت ونيو او تر عملیاتو درې ورځې وروسته اوس ناروغ ښه عکس العمل ښوولی دی.
که څه هم چې تر اوسه لا معلومه نه ده چې د دې نوي زړه له کبله بينيت نور څومره وخت ژوندی وي، خو د نوموړي د زړه دا پيوند د هغه د ژوند ژغورلو وروستۍ هيله ګڼل کيدله. بينيت تر خپلو عملياتو يوه ورځ دمخه ويلي ول: «يا به مړ کيدلم او يا به مې دا عمليات [ترانسپلانت] کول.»
هغه وويل: «زه پوهيږم دا داسې ده لکه په تياره کې د غشي ويشتل خو همدا زما له پاره وروستۍ هيله ده.»
تر دې دمخه ډاکترانو د نوموړي په زړه کې د انسان د زړه پيوند له امکانه لیرې بللی وو. دا څه هله پيښيږي چې د ناروغ حالت ډېر زيات خراب وي او د انسان د زړه پيوند پکې هيڅ ممکن نه وي.
د ترانسپلانت يا زړه د پیوندولو طبي ډلې له پاره دا د څو کلونو څېړنو نتیجه ده چې پر دې یې له څو ورځو راهيسې کار کاوه. که چېرې دا تجربه په رښتيا هم کاميابه شي نو دا نوی پرمختګ به په ټوله نړۍ کې د انسانانو ژوند بدل کړي. ساينس پوهان هيله لري چې د خنځيرانو د بدن غړي به د بسپنه شويو عضاو د کمښت ستونزې په حلولو کې ډېره مرسته وکړي.
د حراجي عملیات له لارې د خنځير د زړه پيوند کوونکي ډاکتر هارتلې ګريفت په دې اړه ويلي: «دا داسې عملياتو ول چې کولی شي موږ د بدن د غړيو د کمښت د بحران حل ته يو قدم نور ور نزدې کړي. د هغو کسانو نوملړ ډېر اوږد دی چې د زړه د بسپنې او پيوند ته په انتظار دي چې دا تقاضا د اعضاو په بسپنه نه شي پوره کيدلی.»
نوموړي زياته کړې: «موږ ډېر په محتاط ډول مخته ځو خو موږ په عين حال کې دا تمه هم لرو چې په نړۍ کې ترسره کیدونکي دا لومړي عملیات به په راتلونکي کې د مریضانو له پاره يو ډېر مهم بديل وي.»
په امریکا متحده ایالاتو کې اړونده دولتي څارونکې ادارې په دې تړاو د میريلنډ ميديکل سنتر پوهنتون ډاکترانو ته د دې ډول پيوند او عملیاتو ځانګړې اجازه ورکړې وه يعني دا چې مريض تر دې عملیاتو پرته د ژوند هيڅ چانس نه لري.
په ياد پوهنتون کې د زينو ترانسپلانټيشن د پروګرام مشر ډاکتر محمد محي الدين چې انسانانو ته د ژويو د بدن د غړيو د پيوند د برخې مشري هم کوي، وويل چې د امريکا د خوراک او درملو ادارې د دوی د تجربې او د هغه خنځير په اړه معلوماتو چې زړه یې په جنيتکي توګه تغير کړل شوی وو، تر اروزولو وروسته «په داسې یوه مريض کې د دې زړه د پيوند اجازه ورکړې وه چې د درملنې هيڅ بل بديل یې نه درلود.»
د کارپوهانو په حواله د ځنځير غړي په انسانانو کې د پيوند يوه مهم وسيله ده ځکه چې د بدن غړي یې د انسانانو د بدن له غړيو سره ډېر ورته والی لري. په انسانانو کې د خنځير د پښتورګو، جيګر او سږو د پیوند په اړه څېړنې رواني دي.
د دې تازه تجربې تر ټولو مهمه خبره داده چې په دې ترڅ کې د ناروغ بدن هيڅ ډول غبرګون نه دی ښوولی. د دې تجربې له پاره ساينس پوهانو د خنځير جينونه داسې تغير کړل چې په انساجو کې ماليکيول پاته نه شي چې له کبله یې انساني غړي هغه رد کړي.
د زړه په اړه په زړه پوري معلومات
د يوه انسان زړه د هغه د ژوند په اوږدو کې تقريباً درې ميليارده وار دربيږي چې دا د حيرانتيا وړ چاره ده.
انځور: Fotolia/Dmytro Tolokonov
د طبيعت يوه معجزه
د موټي په شکل جوړ دا عضلات په دقيقه کې کابو ۷۰ ځله ځان ټولوي او په دې توگه په ورځ کې تر۱۰ زره ليتره پورې وينه بدن ته پمپوي. دا کار ټول عمر کوي. د اړتيا په صورت کې، د مثال په توگه کله چې انسان سپورت کوي، زړه یې د نورمال حالت په پرتله بدن ته پنځه وارې زياته وينه ليږدوي.
انځور: picture-alliance/dpa
دوه وارې زيات کار
په اصل کې زموږ زړه له دوو پمپونو جوړ شوی. ځکه د وينې دوه جريانونه لرو. د زړه ښی خونه يا برخه وينه سږو ته پمپوي چې هلته وينه آکسيجن اخلي. په عين وخت کې د زړه کيڼه برخه په هماغه اندازه وينه بدن ته ليږدوي. دا ساده کار نه دی.
د زړه ضربان
زړه که پر دوو برخو وویشو نو هر نيمه برخه يې په اصطلاح يوه حويلې يا مخکې برخه او يوه خونه یا کوټه لري. وينه يوازې يوه اړخ ته بهيدلای شي ځکه د زړه د مخکې برخو او همدا راز د کوټو ترمنځ والوونه موجود دي.
سخت کار
زړه هم يوازې يوه عضله ده خو يوه ډېره ځانګړې. دا د پښو او لاسونو عضلو ته ورته ده، ځکه دا عضله هم ځان ډېره په چټکۍ او ډير زور سره ټولولی شي. خو د زړه عضلات ډيرې قوي دي او نه ستړي کيږي.
انځور: picture-alliance/dpa
طبيعي حرکات
که تاسو چيري کوښښ هم وکړئ چې د زړه درزيدا مو ودروئ، دا کار شونی نه دی ځکه زړه د عصبونو له لارې نه کنتروليږي، بلکې يو ځانگړی لارښود لري. د زړه په مخکې برخه يا حويلې کې د سينوس غوټو په نامه د حجراتو يو گروپ پروت دی چې په منظم ډول د کوچنيو برقي ټکانونو په ورکړې سره زړه دې ته اړ کوي چې ډېر په چټکۍ سره خپل کار وکړي او ځان راټول کړي.
له ريتمه وتل
کله چې زړه له خپل منظم رېتمه ووځي، د مثال په توگه د Ventricular fibrillation يا د زړه د خونو د بې نظمه کيدو پر وخت نو د زړه عضلات شخ پاتيږي او بدن ته د وينې دوران نه ترسره کيږي. يوه ټکان ورکونکې آله defibrillator بيا دغه خطري حالت له منځه وړي تر څو زړه بیرته په خپل نورمال رېتم کې کار پيل کړي.
