انګلا ميرکل له ۱۲ کلونو راهيسې د آلمان د سیاست واګي په لاس کې لري او کيدای شي چي نور څلور کاله هم همداسې وي. ځکه په آلمان کې دا دود شته دی. پخوانی صدراعظم هیلموت کوهل هم ۱۶ کاله صدراعظم وو.
اعلان
که څوک غواړي وپوهيږي چې ولې ميرکل بې له کومې لانجې دوامداره حکومت وکړ نو د آلمان د نورو ګوندونو څخه دې د دې په هلکه پوښتنه وکړي. په زرغون ګوند کې چې د مسيحي ګوند طبعي مخالفين دي، سړی د ميرکل ستاينه اوري. ميرکل هغه څه وکړل چې زرغون ګوند یې تل غوښتنه کوله: د اتومي انرژۍ څخه لاس پر سر کيدل او مهاجرو او پنا غوښتونکو ته ځای ورکول.
د صدراعمظمې برياليتوب
د آلمان د سوسيال ديموکرات ګوند(SPD) پخوانی مشر او د بهرنيو چارو برحاله وزیر زيگمار گابريل هم چې ګوند يې له اوږدې مودې راهيسې په ستر ائتلاف کې د دويم ګوند په توګه د پاتيدو له کبله له سياسي لحاظه زيان ليدلی، د اوږدې مودې د صدراعظمې ستاينه کوي. نوموړي د انتخاباتو د مخه د پارلمان په وروستۍ غونډه کې وويل: «هغه تل عادله او انعطاف پذيره اوسيدلې»
او اوس دا غواړي چې يوځل بيا صداعظمه شي. خو اوضاع ته په کتو داسې نه ښکاري چې آلمانان دې په اصطلاح د دې له حکومته ماړه وي یعني داسې نه ده چې نور د ميرکل نوم نه شي اوريدلی. د نظر پوښتنو په حواله نوموړې مخکې ده.
د آلمان پخوانی صدراعظم هيلموت کول هم په ۱۹۹۴م کال کې په څلورم ځل وټاکل شو. ده تل د تاريخ هغه کتابونه په نظر کې نيولي ول چې غوښتل یې ځان ورته ورسوري. د آلمان د يووالي وروسته د يورو د رايجولو پروژه د ده په اجنډا کې تر ټولو مخکې وه. وولفکنګ شويبله چې هغه وخت ورته د آلمان د مسيحي اتحاد د دويم تن په سترګه کتل کيدل، باور نه درلود چې کول به د اروپا د پولي واحد په رامنځته کولو وتوانيږي.
څلورمه خطري دوره
تر کول وروستيو څلورو کالونو کومې ځانګړې لاسته راوړنې نه درلودلې او وخت رارسیدلی وو چې ګيرهار شويدر صدر اعظم شي. د آلمان يو بل پخوانی صدراعظم ګونراد آدناور هم په ۱۹۶۱م کال کې په څلورم ځل صدراعظم شوې وو خو نوموړی دا ځل يوازې دوه کاله پر څوکۍ پاتې شو.
ميرکل هم اوږده موده سوچ او فکر وکړ چې آیا بل ځل ځان کانديد کړي او که نه؟ دې بايد هم همداسي کړي وای ځکه د ۲۰۱۵ م کال دوبی د دې له پاره يو امتحان وو. يو ميليون مهاجرو ته د داخليدو اجازې ښايي دا د خپلې څوکۍ محرومه کړې وی. ځکه په مسيحي اتحاد کې دننه دې پر دې موضوع سخت اختلافات موجود ول. له بله پلوه بيا دا د همدې پريکړې له کبله په سياسي او ټولنيزه صحنه کې د يوې باجراته مور په نامه وستايله شوه.
خو بيا هم د مهاجرت موضوع دا ډيره ستړې کړه. ځکه مخالفينو يې د دې «موږ یې سر ته رسولی شو» شعار د بحث موضوع وګرځوله او دې بايد د هغوی د نيوکو ځوابونه ورکړي وای.
د نوموړې له سياسي جريانه دا خبره واضح ده چې دا نه غواړي د يوه «بې ځانه مړي» په توګه له صحني ووځي. د يوه منطقي انسان په توګه دې بايد هر اړخ ارزولی وي او دې ته چمتو وي چې په برلين کې نور څلور کاله د حکومت مشري وکولای شي. دمګړۍ دا په نړيوۍ کي هم ډيره پيژندل شوې ده. د نيويارک ټايمز ورځپانې په دې وروستيو کې دا د «اروپا د وروستۍ ځواکمنه دفاع کونکې» په نامه ياده کړه.
«دوی ما پيژني»
دا هيڅ د حيرانتيا خبره نه ده چې انګلا ميرکل په ۱۹۴۹م کال کې د آلمان د فدرالي جمهوريت له تاسيس راهيسې د آلمان اتمه صدراعظمه ده. ځکه د آلمان هر صدراعظم اوږده موده صدارت کړی دی. پر دې نيوکې هم کيږي. تل د صدارت د دورې د محدودولو په اړه د فکر کولو غوښتنې هم راپورته شوي دي.
د ميرکل د حکومت د اوږدې دورې د علتونو په اړه ډير څه ويل کيدلای شي. دې ډير وخت واخیست څو د بيا کانديديدو پريکړه وکړي. انتقاد کوونکو وويل چې دا زړه نا زړه ده. خو ميرکل د دې هر څه سره خلکو ته د منلو وړ ده. ځکه نو نوموړې ډيرو تبليغاتو ته هم اړتيا نه لري. څلور کاله مخکې يې هم دې جملې کفايت کاو: «دوی ما پيژني».
زموږ له ارشيف څخه:
انگیلا میرکل څلورمې دورې ته هم ځان کاندیدوي
چا داسي فکر کړی ؤ؟ میرکل ته چي په مسيحي دموکراټانو کي تر هیلموت کول وروسته د مؤقتي کاندیدې په سترکه کتل کیده، د ۱۶ کالو راهیسي ددغه گوند رييسه او د ۱۱ کالو راهیسي صدراعظمه ده.
انځور: Reuters/M. Rehle
لمړنی سوگند
«زه به جرمني ته خدمت وکړمه.» انګيلا ميرکل ددې خبري وعده هغه وخت ورکړه، کله چي دې وغوښتل صدراعظمه سي. په پارلماني انتخاباتو کي تریوې ډیري لږ کامیابئ او لږو رایو په تفاوت سره بلاخره دا د لمړنئ ښځینه صدراعظمي په توگه انتخاب سوه. نه یوازي دا، بلکه میرکل د شرقي المان څخه لومړنۍ صدراعظمه هم وه.
انځور: picture-alliance/dpa/G. Bergmann
چا د پوتین د سپي څخه بیره درلوده؟
میرکل په خارجي سیاست کي د یوه قوي رقیب سره مخامخ وه. دا د خپلو قوي اعصابو له کبله شهرت لري، خو ولادیمیر پوتین وغوښتل ، چي ددې دغه قوي اعصاب امتحان کړي. کله چي پوتین په ۲۰۰۷ م کال کي په کریملین کي ددې سره ملاقات درلود، نو یې د ځانه سره سپئ هم بیولی ؤ. خو میرکل د سپي څخه بیریدله او تر تأثیر لاندي راغلې وه.
انځور: picture-alliance/dpa/D. Astakhov
د اقتصادي بحران ژغورونکې
میرکل اکثره وختونه ډیره آرامه پاتیږي.دا هغه هغه څه دي،چی دا د بحرانو پر وخت هم ورڅخه کار اخلي. کله چي په ۲۰۰۸ م کال کي مالي بازارونه خراب او ورسره په جرمني کي هم اقتصاد راولویدی، نودې ډیر ژر عمل وکړ. میرکل د یورو د ساحې په ژغورونکي اقتصادي پروګرام کي ډیر سهم ادأ او د بحراني حالاتو دمنیجري په حیث یې ځان ثابت کړ. ځکه نو ددې په صدراعظمۍ کي جرمني د اقتصادي بحران د اغیزو خخه تر ډیره حده پوري خلاص سو.
انځور: picture-alliance/epa/H. Villalobos
د میرکل دوهمه دوره صدراعظمي
که څه هم میرکل د خپل گوند په تاریخ کي دوهم خراب انتخاباتي نتایج په لاس راوړل، خو بیا هم د ۲۰۰۹ م کال د سپټمبر د۲۷ د پارلماني انتخاباتو پراساس صدراعظمه سوله. پدې ترتیب سره میرکل د خپل ناخوښه اییتلافي ملگري، سوسیال دموکراټانو څخه خلاصه سوه او د ازادو دموکراټانو سره یې حکومتي اییتلاف وکړ.
انځور: Getty Images/A. Rentz
د اټومي بریښنا څخه تیریدل
میرکل چي پخپله د فزیک په رشته کي تحصیل کړی دی او په ۲۰۱۱ م کال کي لا د اټومي برق طرفداره وه، د جاپان د فوکوشیما د اټومي فاجعې څخه ډیره متأثره او داټومي برق سخته مخالفه سوه. د میرکل لخوا داټومي دستگاوو د وخت پر همدا تازه تمدیدولو سربیره، دې د هغه سره مخالفت وکړ اوفیصله یې وکړه، چي د اټومي برق څخه باید صرف نظر وسي. اوس نو باید د ۲۰۲۲ کال وروسته اټومي دستگاوي ودریږي.
انځور: Getty Images/G. Bergmann
میړه یې خواته
ډیری کسان د میرکل میړه نه پیژني او د هغه ږغ یې هم ندی اوریدلی. ددې د لس کاله صدراعظمۍ په دوره کي یې میړه «یوآخیم زاور» تقریبأ ناپیژندلی سوی پاته او ډیرلږ لیدل سوی دی. د برلین د هومبولټ د پوهنتون د کیمیاد پوهنځئ دغه پروفیسر د ۱۹۸۸ م کال راهیسي د انګيلا ميرکل سره واده کړی دی.
انځور: picture alliance/Infophoto
د امریکا سره د میرکل د خبرو د ثبتیدلو پرسر بحران
یوه لویه رسوايي: جالبه داده، چي تر ټولو نژدې دوست، د امريکا متحده ايالاتو د جرمني د ترټولو لوړ چارواکي تلیفونونه او خبري اوري او ثبتوي یې. د امریکا استخباراتي اداره- NSA حتي د صدراعظمي انګيلا ميرکل دتلیفونو د اوریدلوڅخه هم ډه ډه نه کوي. میرکل ددغي رسوايي په باب ډیر وخت چوپ پاته سوله. دې وروسته وویله،چي« ددوستانو اوریدل ! دا اصلأ ښه کار ندی.»
انځور: Reuters/F. Bensch
د یونان د اقتصادي بحران په هکله د میرکل سخت دریځ
په ټوله دنیا کي د میرکل مینه وال ډیر دي، خو بیا په یونان کي لږدي. هیڅ چیري ددې سره دومره دښمني ونسوه ، لکه په ۲۰۱۴ م کال کي د یونان د اقتصادي او پوروړيتوب دبحران د اوج پر وخت. د جرمني او خاصتأ میرکل سره د پخوانیو دښمنیو یاد راتازه کیږي او عکسو ته یې اورونه اچول کیږي. خو میرکل بیا هم سخت دریځه پاتیږي: ددې غوښتني د آتن د حکومت څخه بیا هم دادي، چي باید سپمأ وکړي،معاشونه راکم او اصلاحات رامنځته کړي.
انځور: picture-alliance/epa/S. Pantzartzi
میرکل کله کله احساسات هم ښکاره کوي
میرکل چي په آرامو اعصابو او سپما باندي مشهوره ده، په ریو ډیژنیرو کي یې د المپیک د مسابقو پر وخت د المان د جمهوررييس یوآخیم گاوک سره یوځای د خپلو ټیمونو پخاطرگرم احساسات ښکاره کړل. دا کله کله د فټبال مسابقو ته هم ورځي او تشویقوي یې.
انځور: imago/Action Pictures
دمهاجرينو بحران : «موږ یې تر عهدې وتلای سو»
په ۲۰۱۵ م کال کي د مهاجرينو د بحران پر وخت کله چي په سلهاوو زره کسان جرمني ته رامهاجر سول، میرکل وویل،چي د پناه غوښتني قانون د لوړي سرحدبندۍ تعینیدل ندي پیش بیني کړي. ددې مشهوره جمله داوه،چي«موږ یې تر عهدې وتلای سو. میرکل وویل چي دا یو پلان لري. خو په دې منځ کي ډیر جرمنيان نه پوهیږي ، چي ایا دمهاجرينو د بحران تر عهدې وتلای سي؟
انځور: picture-alliance/dpa/S. Hoppe
د پاریس د ترهگري بریدونو له کبله رامنځته سوي چلنجونه
د نومبر پر ۱۳ پر پاریس باندي حمله: په ټوله فرانسه کي بیره او اضطراري حالت رامنځته کیږي. انګيلا ميرکل په دغه حساس وخت کي خپل همسایه هیواد ته د «هرډول ملاتړ» وعده ورکوي. اوس نو د جرمني صدراعظمه د خپل لس کلنئ صدراعظمۍ د وخت د تر ټولو سختو چلنجونو سره مخامخ سوه.
انځور: picture-alliance/dpa/B. von Jutrczenka
داتحادي گوند لخوا سخته جزأ
د ۲۰۱۵ م کال په نومبر کي د سوسیال مسيحيانو د حزبي کنگرې پر مهال د بایرن د ایالت صدراعظم هورست زې هوفر صدراعظمي انګيلا ميرکل ته سخته جزآ ورکړه. هغه میرکل ددې د مهاجرينو د سیاست له کبله د کنگرې په منځ کي تر سخت انتقادونو لاندي ونیوله اوویې ویل، چي ددې ساست ټوله هیواد ته سخت تاوان پيښ کړی دی. داسي یو توهین ، چي باید میرکل زغملی وای او د جواب ورکولو هیڅ موقع ورته مساعده نسوه.
انځور: picture-alliance/AP Photo/S. Hoppe
میرکل :ایا اوباما نور نسي پاته کیدلای؟
دا به ډیره آرامه وای، که اوباما یوه بله دوره هم پاته سوی وای. که څه هم میرکل په اول سر کي د اوباما په باب متردده وه، خصوصأ د امریکا داستخباراتي ادارې- NSA لخوا ددې د تلیفوني خبرو تر اوریدو وروسته. خو اوس هغه څوک چي یو څه په اصطلاح راشه ودرشه ورسره کیدلای سوای، خپل ځای یوه سخت دریځه کس دونالد ترمپ ته پریږدي. نیویارک ټایمز همدااوس لا د میرکل څخه غوښتي دي، چي «د غربي ارزښتونو دفاع» وکړي.