د انسان د غاښونو په جوړښت کي څلور مهمي حجرې د دې لامل کيږي چي غاښونه کلک وي. دغه څلور ډوله مهمي حجرې پلپ، دېنتين، اينامل او سيمنتوم نوميږي.

د غاښ تر ټولو دننۍ برخه له پلپ نومي حجرو څخه جوړه سوې وي. د دغه پلپ سره د اعصابو رشتې او د وينو نازک رګونه مل وي. د وينو د دغو رګونو له لاري غاښونه او اورۍ ساتل کيږي. په غاښ کي د اعصابو حجرې بيا د غذا د ژوولو پر وخت د فشار راوستلو له پاره مهمه وظيفه په غاړه اخلي.

د غاښ بهرنۍ سطحه د کلک مينرال سوي مادې اینامل څخه جوړه سوې وي. د غاښونو سپينونکي کريم پر دغه سطحه اغېز کوي او ورته زیان رسوي. د غاښونو سپين کوونکي کريم د دې لامل ګرځي چي دغه سطحه تخريب او زېږه کړي.

کله چي د غاښونو بهرنۍ سطحه يا پوښ تخريب سي نو بیا د يخ او تود شي په وړاندي د غاښونو حساسيت زيات سي.

د غاښونو په کريمو کي فرق سته. د غاښونو ډاکټران د غاښونو د هغو کريمونو څخه خبرداری ورکوي چي د غاښونو د سپينولو له پاره جوړ سوي وي. د دغه ډول غاښونو د کريمو زیات استعمال د غاښونو د باندني پوښ د زيات تخريب سبب ګرځېدلای سي.

د غاښونو سپينونکي کريم له دوو بيلو لارو غاښونه سپينوي. يوه لاره يې د وړو وړو ذرو په مرسته په فيزيکي توګه د غاښونو يو ډول ګيږول دي او بله لاره يې د کيمياوي موادو په مرسته د غاښونو سپينول دي. يادي دواړي لاري غاښونو ته زيان اړولای سي.

د غاښ سپينونکي کريم په رشتيا غاښونه په دوامداره توګه نه سپينوي. د غاښونو روغتيا د هغوی تر پالش کولو او سپين والي زياته مهمه ده. د غاښونو او د اورۍ د روغ ساتلو يوه ښه لاره د غوږو شيانو د خوړلو وروسته د خولې مينځل، د ډوډۍ وروسته په ګوته یا مسواک يا بل پوست بورس د غاښونو او اوريو مساج کول او له سګريټو صرف نظر کول دي.

که د غاښونو تکليف درته پيدا سي نو د غاښونو مسلکي ډاکټر ته مراجعه وکړئ. ځان په دې ډاډه کړئ چي ډاکټر په رشتيا د غاښونو طبي او لوړي زدکړي کړي دي. که په لومړي سر کي د غاښونو د تکليف مخه ونيول سي نو ښايي انسان له زياتو دردونو او د غاښو د ستونزو څخه په امان پاته سي. د خاښونو پاک ساتل نه يوازي د غاښونو د روغتيا بلکه د زړه او په مجموع کي د ټول بدن د روغتيا له پاره مهم دي.

بوره د نورو نشایستو په پرتله په بدن کې له دوو څخه تر پنڅو ځلو ژر په وازګي بدلیږي. له بلې خوا بوره د ینې ناروغي پيدا کوي. د بورې بل زیان د بدن د شکر لوړیدل چې بیا یې له کبله په همدې نوم ناروغي هم رامنځ ته کیدای شي.

بوره په بدن کې د داسې یوه هورمون د ډېرښت لامل کیږي چې د انسان د مجاز پر بدلون باندې ډیره اغېزه لري. خو که سړی ډیره بوره وکاروي نو امکان لري چې هغه د خپګان یا دیپریشن په ناروغۍ اخته شي.

بوره د انسان پر پوست هم اغېزه لري. د بورې د ډیرې کارونې له کبله د انسان پوست خپل طبیعي حالت له لاسه ورکوي او په پوست کې ګنجي پیدا کوي.

د ډیري بورې کارول په کولمو کې د زیان رسوونکو باکتریاوو له رامنڅ ته کیدو سره مرسته کوي. په اصل کې د بورې کارول، به بدن کې د هغو باکتریاوو او مکروبونو له ډېرښت سره مرسته کوي چې د بورې له کارولو سره ډیر ښه تغذیه کیدای شي.

د هغو کسانو ماغزه چې ډیر وزن لري، د بورې پر وړاندې داسې غبرګون ښيي لکه معتاد کسان چې یې د الکولو او یا هم نورو معتادوونکو پر وړاندي ښيي. که یو څوک د لسو ورځو له پاره بوره و نه خوري، او په دې موده کې یې سر په درد شي، خپله حوصله له لاسه ورکړي، نو هغه د بورې په اعتیاد اخته دی.

هغه کسان چې ډیره بوره کاروي کیدای شي نو نورو په پرتله ډیره بد خلقي وکړي. هغه ماشومان چې پر زده کړو ډیر تمرکز نه شي کولای هم باید د ښوونڅي د ساعتونو پر مهال ډیره بوره و نه کاروي.

د ډیري بورې کارول د دې سبب کیږي چې د انسان د بدن دفاعي سیستم د ناروغیو پر وړاندي خبل مقاومت له لاسه ورکړي. کله چې یو انسان بوره کاروي نو د هغه د بدن دفاعی سیستم د پخوا په پرتله ۴۰ سلنه ضعیفه کیږي او نه شي کولای چې مکروبونه له منځه یوسي.

څیړنو ښوولې ده چې د ډیري بورې کارول د الزایمر ناروغۍ له پيدا کیدو سره مرسته کوي. دغه ناروغۍ چې د عمر په ډیریدو سره قوی کیږي، د دې سبب ګرځي چې د انسان مغز و نه شي کولای هر څه په یاد وساتي.

د انسان د بدن سرطانی حجرې په بوري سره ډیره وده کوي. په هارورد پوهنتون کې ترسره شوې څېړنه ښيي چې د بورې کارول کیدای شي سرطاني حجرې په تومورونو باندې بدلې کړي.

د بوري ډیر کارول د انسان حافظه کمزورې کوي.د بريتانيا په یوه پوهنتون کې ترسره شوې څیړنه ښيي چې د هغو کسانو چې د ویني شکر يې لوړ وي د ماغزو هغه برخه ډیره وړه ده چې د حافظو د ساتلو دنده لري.

د خوراک او غذا کارپوهان وايي چي سبزيجات بايد د هر انسان د خوراک عمده برخه وي. خو له سبزيجاتو د پخولو په ترڅ کي بايد دې ته پام وسي چي پکښي مهم ويټامينونه او غذايي اجزا يې د زياتي تودوښې او په غوړو کي د سره کولو له کبله ضايع نه سي. کارپوهان وايي چي تر امکان تر حده بايد سبزيجات د بېلګي په توګه د سلاتې په شکل د هر وخت د ډوډۍ سره مله وي.

د مديترانې د طرز خوراک د نوو څېړنو له مخي د انسان ژوند تر پنځو کالو پوري اوږدولای سي. د دغه طرز د خوراک څخه مقصد د سبزيجاتو، کب يا ماهي، د زيتون د تيلو او بيلو وچو ميوو لکه پلۍ، جوز او بادامو دوامداره خورک دی. بيلو څېړنو ښودلې چي د مديترانې د طرز غذا خوړونکي په اوږمهاله توګه ښه دماغي کار کولای سي او تر يوې اندازې يې د دماغ حجم تر نورو زيات وي.

زيتون او د زيتونو تيل يا غوړي د اېټاليې په يو شمېر ليري پرتو کليوالو سيمو کي زيات استعمال لري. څېړنو ښودلې چي په دغو سيمو کي د انسانانو عمرونه زيات او روغتيايي وضعه يې د نورو همزولانو په پرتله ډېره بهتره وي. ساينسپوهان وايي چي زيتون حتی د دې لامل کيږي چي د انسان د دماغ خړي حجرې تر زيات وخت پوري خوندي وساتي چي دا په زړښت کي د دماغي ناروغيو مخنيوی کوي او د دماغ وړتيا زیاتوي.

کبان بعضي داسي غذايي اجزا او په ځان کي داسي غوړزګي لري، چي د انساني روغتيا له پاره زښت مهم دي. دغه اجزا او غوړزګي بېله کبانو په بل شي کي نه موندل کيږي چي له همدې کبله د غذا کارپوهان وايي چي هر انسان بايد د سابه او خوښو تر څنګ خامخا کب هم د خپلي غذا په پلان کي دوامداره شامل ولري.

د کارپوهانو په آند پلۍ، بادام، جوز او ورته وچه مېوه د انسان د روغتيا او دماغي صحت له پاره ډېر مهم توکي دي. په دې ترڅ کي د بادامو په هکله ويل کيږي چي هم انسان مړوي او هم ډېر مهم غذايي اجزا په ځان کي لري. د غذا کارپوهان وړانديز کوي چي ياد ډول وچه مېوه بايد د هر انسان د خوراک يوه مهمه برخه وي.

کارپوهان وايي چي د غوښو خوړل د روغتیا له پاره مهم دي خو هومره زيات نه لکه اکثره انسانان چي يې خوري. له همدې کبله کارپوهان وايي چي زيات وختونه بايد انسانان د خوښو پرځای کب او يا داليات وخوري. کارپوهان وايي چي داليات هم پروټين لري او هم بيل او مهم نور غذايي اجزا چي د انسان بدن ورته اړتيا لري.

د زياتي بورې، مالګي او غوړو په تړاو اکثريت کارپوهان همنظره دي چي د روغتيا له پاره زيانمن دي. په فابريکو کي توليد سوي د چښاک بوره لرونکي مشروبات، په غوړو کي سره سوي څيزونه لکه چپس پټاټې او په همدې ډول د حيوانانو لم او وازده د زياتو کارپوهانو په آند روغتيا ته زيان رسوي. دا په هغه صورت کي چي تر اندازې زیات وخوړل سي. د انسان بدن په ډېره لږه اندازه ورته اړتيا لري.

د ښه صحت او اوږد ژوند له پاره د متوازنې غذا تر څنګ زيات حرکت او سپورټ ډېر مهم بلل کيږي. کوم څوک چي په ورځني ژوند کي کم حرکت کوي، سپورټ نه کوي او يو جانبه غوړ، مالګين او زيات خوږ خوراک کوي، هغه د فشار، شکري، د زړه او ګڼ شمېر نورو ناروغیو سره اکثره وخت مخامخ کيږي. که څوک د کوم سپورټ امکان نه لري نو بايد په پښو زيات تګ وکړي او يا د کور يا بازار زيات جسماني کارونه وکړي چي بدن يې خوله سي.