د تیر میلادي کال د اګست په نیمايي کې وروسته له هغې چې طالبان واک ته ورسیدل، افغانستان پر سیاسي ستونزو سره بیره له ډېرو اقتصادي ستونزو سره هم لاس او ګریوان شو چې له کبله یې په زرهاوو افغانانو په ناقانونه توګه مهاجرتونو ته مخه کړه. د دوی ډېری یې د ایران او پاکستان له لارې نورو بهرنیو هیوادونو ته پر ناقانونه لارو مهاجرت کوي.
دویچه ویله له یوشمیر کسانو سره چې له افغانستان څخه ایران ته پر قاچاقي لارو تللي، خبرې کړي او د دوی په غوښتنه یې موږ مستعار نومونه کاروو. احمدالله چې د هلمند ولایت د ناوې ولسوالۍ اوسیدونکی دی، له تیرو دوو اونیو راهیسې ایران ته پر قاچاقې لاري تللی او وایې یو قاچاقبر شاوخوا دیرش زره افغانۍ ایران ته د انتقال له پاره ترې اخیستي دي.
احمد الله دویچه ویله ته د خپل سفر په هکله وویل: «پر لاري ډېري ستونزي وې چې حتی ځينو افغانانو خپل ژوند له لاسه هم ورکړ.» هغه زیاتوي چې پر دغه لار یې ساعتونه پلی مزلی هم کړی دی ترڅو ځان د ایران خاورې ته ورسوي.
احمدالله د تلیفونې اړیکې له لارې دویچه ویله ته وویل: «موږ یو کس د موټر په صندوق کې کښېنولو او تر مشهد پورې یې راڅخه ۷ میلیونه تومن چې ۲۸۰۰۰ زره افغانۍ کیږي، واخیستل او ایران ته یې راوستلو. موږ پر لاره پنځه ساعته پلی مزل هم وکړ او دا پیسې د ایران پولیسو ته هم رسیږي.»
هېر سوي مهاجر ـ افغانان په ايران کي
۳ مليونو افغانانو ايران ته هجرت کړی چي پکښي صرف دريمه برخه يې په قانوني توګه هلته استوګنه لري. زيات شمېر دغه افغانان و اروپا ته د تلو هيله لري.
له افغانستان څخه هجرت کوونکي د ايران د کرمان سيمي پر غرونو له تېرېدو څخه بله چاره نه لري. د ملګرو ملتونو د شمېرو له مخي په ۲۰۱۶ مېلادي کال و اروپا ته د راغلو افغان پناه غوښتونکو ۸۰ سلنه يې د ايران پر دغو غرونو سفر کړی دی.
انځور: DW/G. Matthes
نامعلوم راتلونکی
په ايران کي د افغان مهاجرو دغه ماشوم د مهاجر کمپونو د اکثرو نورو ماشومانو په څېر په ښه توګه ساتل کيږي. خو د هغه مور او پلار په دې آند دي چي که هغوی اروپا ته ولاړ سي نو ماشوم به يې بهتره سباوون ولري. د ملګرو ملتونو د معلوماتو پر اساس په ۲۰۱۶ کال و اروپا ته د راغلو افغانانو ۱۶ سلنه هغه افغانان ول، چي تر مخه په ايران کي مقيم ول.
انځور: DW/G. Matthes
د اروپايي اتحاديې مرسته
په دغه انځور کي د بشري بحرانونو سره د مبارزې او د مرستو له پاره د اروپايي اتحاديې کميسار کريستوس ستيليانديس (په منځ کي د شين پتلون لرونکی) په ايران کي د يوې مهاجرې افغانې کورنۍ سره د ملاقات پر وخت ليدل کيږي. اروپايي اتحاديه کوښښ کوي چي په خپلو مرستو سره په ايران کي اوسېدونکي افغان مهاجر دې ته وهڅوي چي و خپل هيواد ته نژدې پاته سي.
انځور: DW/G. Matthes
درې نسلونه، يو برخليک
کونډه مدينه غلامي ۹ کلنه وه چي د افغانستان له مزار شريف څخه ايران ته د خپلي کورنۍ سره مهاجره سوه. د هغې لور مرزيې شهابي د کرمان په بردسير کمپ کي واد کړی دی او يو زوی لري. په دې توګه دغه ماشوم دريم افغان نسل دی چي په ايران کي د مهاجرت ژوند کوي.
انځور: DW/G. Matthes
بېله افغان کارګره ساختماني کار نه تر سره کيږي
د افغان مهاجرو اکثريت په ايران کي د ارزانه او فيزيکي کارونه او مزدورۍ کوي. د هغوی اکثريت په ساختماني کارونو کي د مزدورانو کار کوي. په ايران کي د افغان مهاجرو صرف يو پر دريمه برخه قانوني اسناد لري. نور ټول مجبور دي چي تور کار وکړي.
انځور: DW/G. Matthes
ګډه زدکړې
د يو کال راهيسي په ايران کي د افغانستان ټول ماشومان کولای سي چي ښوونځي ته ولاړ سي. دا بېله توپيره که يې کورنۍ د مهاجرو په توګه ثبت سوې وي او که نه. د اروپايي اتحاديې کميسار کريستوس ستيليانديس دغه اقدام ډېر ستايلی دی. نوموړي و ايران ته د خپل سفر پر وخت د دا ډول پروژو سره د اروپايي اتحاديې مرستې دوه چنده زياتي کړې.
انځور: DW/G. Matthes
يونيفورم د ټولو له پاره
د افغان مهاجرو ماشومانو د ايرانيانو د ماشومانو سره يو ځای ښوونځي ته ځي. لکه په دغه انځور کي چي په کرمان کي د امام حسن مجتبی د ښوونځي ماشومانو تر سترګو کيږي. و ښوونځي ته د افغان ماشومانو تګ په ايران کي د افغان مهاجرو لپاره د راتلونکي په تړاو د هيلو د رامنځ ته کېدو څخه تعبيريږي.
انځور: DW/G. Matthes
له اروپا څخه مرستي
د ټولو افغان ماشومانو له پاره و ښوونځي ته تګ ډېر قيمت دی. همدا وجه ده چي د مجتبی او تبا محمد په څېر دغو ماشومانو د ښوونځي مصارف اروپايي اتحاديه په غاړه اخلي. ولي چي د هغوی مور او پلار د دغو مصارفو د پوره کولو بل امکان نه لري.
دمګړی په ايران کي د مهاجرو سره د مرستو د مصارفو ۶ سلنه له بهرني سازمانونو له خوا په غاړه اخيستل کيږي. د ايران د کورنيو چارو وزير عبدل رضا رحماني فضلي (په انځور کي د ايران د بيرغ سره ناست) وايي چي که اروپايي اتحاديه د ايران له لاري و اروپا ته د مهاجرو د تګ مخنيوی غواړي، نو بايد چي د ايران سره زياتي مرستي وکړي.
انځور: DW/G. Matthes
سلامونه له اروپا څخه
ټول هغه کسان چي دلته په انتظار دي، هغوی داسي خپلوان لري چي اوس اروپا ته رسېدلي دي. د ايران په پلازمېنه تهران کي د مهاجر کمپ دغه اوسېدونکي د خپلوانو نومونه د کمپ د اوسېدونکو له ليسټ څخه په رسمي توګه په دغه دفتر کي ليري کوي. د دوی اکثريت په خپله هم د دې خوب ويني چي يو وخت اروپا ته ورسيږي.
انځور: DW/G. Matthes
انځورونه1 | 14
یوبل افغان چې د ترکیې په نیت له خپل کوره وتلی هغه د کندهار اوسیدونکې دی. نوموړی خپل مستعار نوم محمد نبې ښیي او وايي چې د یوه قاچاق وړونکي سره یې یوځای له نیمروز ولایت څخه سفر وکړ او ایران ته یې ځان رسولی دی.
محمد نبي وایې شاوخوا لس ساعته یې موټر او ځینې ځایونه یې پلې تګ هم وکړ ترڅو پورې خپل ځان ایران ته ورسوي او له همدې لارې بیا د ترکیې پر لوري خپل سفر ته ادامه ورکوي. د هغه په خبره، په افغانستان کې اوس بې وزلي او بې کاري ډېره شوې چې له کبله یې د هغه په ګډون ډېر افغانان د هیواد ترک کیدو ته مجبوره شوي دي.
محمد نبی دویچه ویلی ته وویل: «موږ یو قاچاقبر له نیمروز څخه چې په یوه موټر کې ۲۸ کسان سپاره وو ټول ایران ته انتقالولو. یو څو ساعته پلی مزل مو هم په دښته کې وکړ او له هغه ځایه یې بیا ایران ته واړولو. اوس مو پیسې خلاصي سوي او دلته کار کوو بیا ترکیې ته د تګ له پاره له یوه بل قاچاقبر سره خبرې کوو او بیا به مو هغه بوځي.»
دا په داسې حال کې ده چې په افغانستان کې د بشري مرستو د همغږۍ له پاره د ملګرو ملتونو ادارې یا اوچا په خپل تازه رپوټ کې ویلي دي چې په افغانستان کې د شخړو له کبله د داخلي بې ځایه شويو شمیر لا هم لوړ شوی دی. د دغه سازمان په خبره د ۲۰۲۲م کال د جنوري میاشتې تر دوهمې نېټې پورې د شمیرو له مخې په مجموعي توګه نیږدې ۷ لکه کسان داخلي بې ځایه شوي دي چې له دوی څخه نیږدې نیمايي ته یې د ملګرو ملتونو له لوري مرستې هم رسول شوي دي.
په هيواد دننه او دباندي د افغانانو کړاوونه
که له یوې خوا له افغانستان څخه بهرنیو هیوادونو ته مهاجرتونه ډېر شوي، له بلې خوا افغانستان ته له ګاونډیو هیوادونو د مهاجرینو د راتګ بهیر هم د افغانانو ستونزې لا پسې ډیرې کړي دي. په افغانستان کې د بشري مرستو د همغږۍ له پاره د ملګرو ملتونو ادارې یا اوچا په خپل یوه تازه رپوټ کې ویلي دي چې د ۲۰۲۱م کال د نومبر تر ۲۸مې نیټې پورې یوازې له ایران څخه نیږدې ۱ میلیون او ۱۵۰ زره افغانان بیرته افغانستان ته ستانه شوي دي. په همدې موده کې له پاکستان څخه د راستنیدونکو کسانو شمیر بیا نیږدې ۲۱ زره کسان ښوول شوی دی.
بل لوري ته ملګري ملتونه روان ژمی د افغانانو له پاره سخت ژمی بیانوي او پر نړیوالې ټولنې غږ کوي چې له افغانستان سره بشري مرستې لا پسې ډیري کړي. نه یوازې په هيواد دننه بلکي بهرنیو هیوادونو ته په ناقانونه لارو تلونکي افغانان هم له کړاونو ډک ژوند لري.
ایران ته تلونکو یادو دواړو مهاجرو دویچه ویله ته وویل چې وخت نا وخته، د مهاجرت پر مهال د لوږې، تندې او ډیرې سړې هوا له کبله ځینې کسان خپل ژوند له لاسه ورکوي. دوی زیاتوي چې یو شمیر افغانان بیا د ایران د پوله ساتو ځواکونو د ډزو له کبله هم وژل کیږي او کورنۍ یې بیا د ژوند او مرګ په هکله معلومات نه لري.
د نیمروز ولایت د کډوالو او راستنیدونکو چارو رئیس مولوی صدیق الله نصرت، دویچه ویله ته په یوه مرکه کې وویل چې دوی کوښښ کوي چې د قاچاقبرانو مخه ونیسي: «د افغانستان اسلامي امارت د دوی مخه نیسي. ځینې کسان موږ نیولي او هغوی محکمې ته تللي او محاکمه کیږي.»
د ایران او ترکیې ترمنځ سرحد تړل کیدو له ویرې مهاجرو ترکیې ته مخه کړې
ډیر افغان مهاجرو له دې ویرې چې د ایران او ترکیې تر منځ سرحد به له یوه سرحدي دیوال سره وتړل شي، پر دې مسیر مهاجرت ته مخه کړې. په دې ورځو کې یو وار بیا د قاچاقبرانو بازار تود شوی دی.
انځور: DW/F. Warwick
له اروپایې اتحادیې سره د مهاجرت د موافقتنامې تر لاسلیک کولو وروسته، ترکیې له سوریې سره خپل سويلي سرحد تړلی دی او د سوریایې مهاجرو د راتګ مخه نیسي، خو مهاجر اوس هم ورځي. تر درې نیم میلیونه ډیر سوریایې مهاجر په ترکيه کې ژوند کوي. ترکي چارواکي د سوریې په شمال کې امنو سیمو ته د دوی د بیرته ستنولو په هڅه کې دي.
انځور: picture-alliance/ANA-MPA/N. Arvanitidis
له یوې مودي راهیسې ترکیې له ایران سره د سرحدي دیوال د جوړولو کار پیل کړی دی. چارواکي وایې چې د دې دیوال د جوړولو هدف چې د جوړیدو چارې یې نیمایې ته رسیدلي دي، له ایران څخه د مهاجرو او کردي ملیشه و د ورتګ مخنيوی دی.
انځور: Getty Images/AFP/B. Kilic
د ایران او ترکیې د سرحدي دیوال د جوړیدلو د چارو پیلولو، په هغو کسانو کې ویره پیدا کړی ده چې د ترکیې له لارې اروپا ته د مهاجرت اراده لري. په دې ورځو کې د قاچاقبرانو کار ښه شوی دی او ډیري افغان مهاجر د ایران له لارې پر همدې مسیر ترکیې ته ځي.
انځور: ISNA
ترکیې ته د افغان مهاجرو د ډله ایز مهاجرت یو بل دليل هم هغه اوازې دي چې ایران غواړي افغان مهاجر بیرته د دوی هیواد ته اخراج کړي.
انځور: Reuters/U. Bektas
د ترکي چارواکو په حواله د روان میلادي کال په لومړیو دریو میاشتو کې تر ۲۷ زرو ډیر افغان مهاجر د ایران له سرحد څخه ترکیې ته داخل شوي دي. د دوی په خبره دا یوازې د ثبت شویو مهاجر دي، ځکه یو شمیر نور له امنیتي ځواکونو سره هیڅ نه دي مخامخ شوي.
انځور: Reuters/U. Bektas
هغه مهاجر چې دغه غریزه خطرناکه لاره خپلوي باید قاچاقبرانو ته تر زر ډالرو پورې پيسې ورکړي. دوی لږ خواړه او د اغوستلو جامې لري.
انځور: Reuters/U. Bektas
په ساعتونو حتی ورځو ورځو پلی مزل د دې سبب کیږي چې د دغو کسانو پښې تڼاکې او ټپي شي. په دې لاره کې خو حتی یو شمیر کسان لادرکه یا خپل ژوند هم له لاسه ورکوي.
انځور: Reuters/U. Bektas
اوس ترکیه له ایران سره په سرحد کې ډیر نور داسې توقیفخانې جوړوي، له کوم ځایه چې به دغه مهاجر بیرته افغانستان ته ستنول کیږي.
انځور: Reuters/U. Bektas
تیره اونۍ ترکیې ۵۹۱ تنه افغان مهاجر چې اکثره یې ځوانان دي، له دغه هیواد څخه افغانستان ستانه کړل. ترکي چارواکو ویلي دي چې په زرګونو نور مهاجر به هم اخراج کړي.
انځور: Reuters/U. Bektas
انځورونه1 | 9
له وخت راهيسي چې طالبان په افغانستان کې واک ته رسېدلي دي، د دغه هيواد اقتصادي وضعيت خورا کړکېچن سوی دی. هغه مرستې چي د افغانستان د حکومت د چلولو له پاره له دباندي څخه کېدلې، هغه درول سوي دي. امريکا متحده ايالاتو د افغانستان د حکومت پيسې کنګل کړې او نړيوال طالبانو ته د شک په سترګه ګوري. د نړيوالو مرستو کمېدل او په هيواد کي وچکالي د زيات شمير افغانانو د بېروزګاره کېدو لامل سوې ده چې له کبله یې د افغانستان د نفوس اکثريت د لوږي له ګواښ سره مخامخ دي.
په روان اقتصادي بحران کي د هغو افغانانو شمير زيات سوی دی چي غواړي له افغانستان څخه کډوال سي. د مهاجرو له پاره نارويژي کمېټې د تیر ۲۰۲۱م کال په دسمبر میاشت کې ویلي ول چې د دغې کمېټې د معلوماتو پر اساس هره ورځ تقريباً پنځه زره افغانان له خپل هيواد څخه د بهرنیو هیوادونو پر لور مهاجرت کوي.
