د حیض د دورې ستونزې: په « اچ آي وي» اخته میرمنې ممکن د میاشتني عادت مودې ځنډیدل، لږ یا ډیره خونریزي، یا له حیض څخه مخکې ډیر شدید سنډروم تجربه کړي.
نړۍ د ايډز په منګولو کي
د ماشومانو له پاره د ملګرو ملتونو د ملاتړ صندوق (يونيسيف) ويلي دي چي د ايډز ناروغۍ پر ضد ډېر پرمختګونه سوي، خو د دغي ناروغۍ د له منځه وړلو لاره لا ډېره اوږده ده. ايډز اوس هم يوه ناعلاجه او وژونکې ناروغي ده.
انځور: Getty Images/AFP/M. Safodien
پوهاوی ډېر مهم دی
د آلمان په کولون ښار کي د ايډز په برخه کي د پوهاوي يو بنسټ دغه لوی کاندوم د دسمبر له لومړۍ نېټي ايښی دی. د دغه بنسټ موخه دا ده چي خلک په دې پوه سي چي د جنسي اړيکو له لاري څنګه ژر د اېچ آی وي ويروس له يوه انسان څخه بل انسان ته سرايت کوي.
انځور: picture alliance/dpa/O. Berg
۳۷ ميليونه انسانان په اېچ آی وي اخته دي
د ګايتن دوګاس په نوم دغه کس چي د کاناډايي هوايي شرکت کارګر ؤ، تر زيات وخته يې په هکله فکر کيدی چي په ۱۹۷۰ کال يې لوېديځ ته د اېچ آی وي ويروس را انتقال کړ. خو وروسته ثابته سوه چي نور لاملونه موجود ول. د دغي ناروغۍ له پېل راهيسي ۷۸ ميليونه انسانان په اخته سوي او د ملګرو ملتونو د شمېرو له مخي دمګړی په نړۍ کي ۳۷ ميليونه انسانان په دغه ويروس اخته دي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/CBS-TV
ماشومانو تر ټولو زيات زيان ليدلی
د ايډز پر ضد د ملګرو ملتونو اداره وايي چي په ۲۰۱۵م کال ۱،۱ ميليونه انسانان د ايډز له کبله مړه سول چي پکښي ۱۱۰ زره يې داسي کسان ول چي عمرونه يې تر ۱۵ کالو کم ول. دغي ناروغې تر اوسه تقريبا ۳۵ ميليونه انسانان وژلي دي.
انځور: picture-alliance/dpa/N. Bothma
په آسيا کي ۵ ميليونه انسانان په ايچ آی وي اخته دي
د آسيا په ستره وچه کي تقريباً ۵ ميليونه انسانان د اېچ آی وي په ويروس اخته دي. د هغوی۴۱ سلنه يې د دغه ويروس ضد درملو ته لاس رسی نه لري. خو دا چي په دغه ويروس اخته ډېر انسانان ثبت سوي نه دي، نو ښايي شمېر يې لا زيات وي. په هند کي تقريبا ۲،۱ ميليونه او په چين کي تقريبا ۷۸۰ زره انسانان ايچ آی وي لري.
انځور: picture alliance/dpa/P. Adhikary
ايډز په افريقا کي
د افريقا په ختيځ او جنوب کي تقريبا ۱۹ميليونه انسانان په ايچ آی وي ويروس اخته دي. د افريقا په مرکز او لوېديځ کي تقريباً ۶،۵ ميليونه انسانان له دغه ويروس سره ژوند کوي. په شمالي افريقا او منځني ختيځ کي تقريباً۲۳۰ زره انسانان په وينو کي دغه ويروس لري.
انځور: Reuters/S. Sibeko
ايډز په صنعتي هيوادونو کي
په دنيا کي هيڅ داسي هيواد نسته چي د ايچ آی وي ستونزه دي و نه لري. په ۲۰۱۵م کال په لوېديځو او مرکزي اروپايي هيوادونو او شمالي امريقا کي تقريبا ۲،۴ ميليونه انسانان په ايچ آی وي اخته ول. په دغه کال کي د دغو هيوادونو تقريباً ۲۲ زره انسانان ايچ آی وي ووژل.
انځور: picture-alliance/Zumapress/J. Sanz
ايډز په جنوبي امريکا کي
د ملګرو ملتونو د شمېرو له مخي په جنوبي امريکا کي تقريباً دوه ميليونه انسانان په ايچ اي وي ويروس اخته دي. په ۲۰۱۵م کال په دغو هيوادونو کي۲۰ زره انسانان د ايچ آی وي له ناروغۍ مړه سول. په دغو هيوادونو کي په داسي حال کي د ايچ آی وي ويروس د پراخېدو په حال کي دی چي تقريباً نيمه برخه هيوادونه اړينو درملو ته لاس رسی نه لري.
انځور: picture-alliance/Zumapress/N. Celaya
هيله من خبرونه
له ۲۰۰۵م کال راهيسي په نړۍ کي له ايچ آی وي سره د مبارزې مرګونو په شمير کي ۴۵ سلنه کمښت راغلی دی. په ۲۰۰۵م کال کې ايچ آی وي ويروس دوه ميليونه انسانان ووژل. له هغه راهيسي په نړۍ کي و اړينو درملو ته په لاس رسي کي ۴۶ سلنه ډېرښت راغلی دی.
انځور: Getty Images/R.Jantilal
د ايچ آی وي معاينه په کور کي
د ملګرو ملتونو په وينا اکثره انسانان د شرم او نورو لاملونو پر اساس نه غواړي چي په روغتون يا کلينيک کي ځان معاينه کړي چي ايا ايچ آی وي ويروس لري که څنګه. ځکه نو دغه سازمان توصيه کوي چي انسانان دي د معاينو د وسيلو په مرسته په خپل کور کي خپل ځانونه معاينه کړي. دغه ډول وسيلې په بازار کي موندل کيږي. په اروپا کي په ايچ آی وي اخته هر۷ کس نه وي خبر چی دغه ويروس لري.
انځور: Reuters/Str.
واکسين؟
ايچ آی وي او له کبله يې رامنځ ته کيدونکې ناروغي ايډز لا تر اوسه علاج او له منځه وړونکي درمل نه لري. ساينسپوهان په بيلو څېړنو کي د واکسين موندلو په هڅو بوخت دي، خو نتيجه يې لا تر اوسه نه ده معلومه. له همدې کبله د ايچ آی وي په اړه ځان خبرول، ځان ځنې ساتل او احتياط اوس هم لازم دی.
انځور: Getty Images/AFP/M. Safodien
انځورونه1 | 10
د رحم سرطان: دا میرمنې د رحم سرطان له لوړ ګواښ سره مخ دي
د رحم سرطان یو داسې سرطان دی چې د رحم په لومړۍ، ښکته او نازکه برخه کې پیل کیږي. دا سرطان تقریبا تل د انسان د پاپیلوما ویروس (HPV) ناروغۍ له امله رامینځته کیږي.د HPV ډولونه چې د رحم د سرطان لامل کیږي په «اچ آي وي» اخته میرمنو کې ډیر عام دي. له دې کبله دا میرمنې باید منظم پاپ اسمیرونه ترسره کړي ترڅو د رحم لومړنې برخه کې د تغیير کېدو وړ حجرې مخکې تر دې چې په سرطان اخته شي، مخنیوی یې وشي. پر دې سربېره د «اچ پي وي» واکسین پر «اچ آي وي» د اخته میرمنو او نارینه وو لپاره تر ۲۶ کلني پوره وړاندیز کېږي.
د ماشوم زېږولو توان نه درلودل: په «اچ آي وي» اخته میرمنې ښایي په کم عمر کې د ماشوم زېږولو توان نه درلودلو مرحلې ته ورسېږي یا په هغو میرمنو کې چې د «اچ آي وي» پر ناروغۍ اخته نه دي د بدن نیمګړتیاوي ډېرې ولیدل شي.