د «Human Rights Watch» يا بشري حقونو د څار ټولنې د سه شنبې په ورځ په خپور شوي ۲۵ مخیز رپوټ کې د اګست له ۱۵مې څخه د اکتوبر تر ۳۱مې نېټې پورې د پوځ د پخوانيو افسرانو، استخباراتي کارکوونکو او حکومت پلوه مليشو د غړيو د وژنې او يا لادرکه کيدو خبره شوې ده. د رپوټ په حواله دا عسکر او نور کارکوونکي د هغو کسانو له جملې څخه دي چې طالبانو ته تسليم شوي ول او يا د هغوی له خوا نيول شوي ول.
دغه غير دولتي سازمان ويلي چې له غزني، هلمند، کندهار او کندز ولايتونو څخه یې د تر سلو ډېرو عسکرو او استخباراتي پرسونل د وژل کيدو او يا لادرکه کيدو په اړه د باور وړ معلومات راټول کړي دي.
په اګست مياشت کې واک ته د رسېدو وروسته د طالبانو مشرتابه د پخواني افغان حکومت د ټولو پخوانيو کارکوونکو له پاره «عمومي عفوه» اعلان کړه. هغه وخت د کابل په شمول د افغانستان زياتره ولايتونه پرته له جګړې پرته طالبانو ته سپارل شوي ول. په ډېرو ولايتونو کې امنيتي ځواکونه په ډله ایزه توګه تسليم شول. نورو بيا خپلې دندې پريښوولې او ځانونه یې پټ کړل.
د بشري حقونو د څار ټولنې ويلي دي چې طالبانو د پخواني حکومت د کارکوونکو معلوماتو ته د لاس رسي په موندلو سره هغه د دغه کسانو د هويت معلومولو له پاره کاروي او بيا دغه کسان نيول کيږي او يا اعداميږي.
د بشري حقونو د څار ټولنې د آسيا د برخې مشرې پاتيرشيا ګروسمن وويل: «د طالبانو مشرتابه له خوا ژمنه شوې عفوې، سيمه ایز قوماندانان د افغان امنيتي ځواک د پخوانيو غړيو له وژنې او لادرکه کولو نه دي راګرځولي.»
د طالبانو غبرګون
د بشري حقونو د څار ټولنې پر موندنو په غبرګون کې طالب چارواکو ويلي چې د خپلو ليکو څخه یې ۷۵۵ هغه کسان ايستلي دي چې ثابته شوې وه چې دا ډول اعمال یې ترسره کړ دي او په وژنو، شکنجه او غير قانوني نيونو تورنو له پاره يې يوه پوځي محکمه جوړه کړې ده.
خو د بشري حقونو د څار ټولنې په حواله طالبانو داسې کوم معلومات نه دي ورکړي چې دا ادعاوې یې تائيد کړي.
ب. ص/ س. ر (AFP)
زموږ له آرشيف څخه:
په افغانستان کې د طالبانو تر واکمنۍ لاندې ژوند
په افغانستان کې د طالبانو له لوري په دراماتیک ډول د واک پر نیولو سربیره، ورځنی ژوند روان دی. خو ورځ تر بلې ژوند د تغیر په حال کې دی، په ځانګړي ډول د ښځو له پاره. انځور: WANA NEWS AGENCY/REUTERS له افغانستان څخه خپریدونکي انځورونه او ویډیوګانې په ښارونو کې د خلکو ګڼه ګوڼه ښيې، لکه د هرات په دغه رستورانت کې، چې مشتریانو ته هرکلی ویل کیږي. خو د پخوا په پرتله د پام وړ یو بدلون تر سترګو کیږي: د میزونو شا او خوا یوازې نارینه لیدل کیږي چې زیاتره یې دودیز کالي اغوستي وي او د ځینو یې پګړۍ پر سر وي. په ښارونو کې د ښځو شمیر ډیر کم شوی.
انځور: WANA NEWS AGENCY/REUTERS د نجونو او هلکانو د صنفونو جلا کیدل د کابل په یوه خصوصي پوهنتون کې یوې پردې دغه محصلین سره جلا کړي دي. د جنسیت له مخې جلا والی دلته یوه رسمي پالیسي ده او ښایي لا پسې پراخه شي. د افغانستان د لوړو زده کړو وزیر عبدالباقي څو ورځې مخکې په کابل کې وویل: «په ګډو صنفونو کې زده کړه له یوې خوا له اسلامي ارزښتونو سره په ټکر کې ده او له بلې خوا د افغانانو د ملي، فرهنګي او عنعنوي ارزښتونو سره په تضاد کې ده.»
انځور: AAMIR QURESHI AFP via Getty Images د ائتلافي ځواکونو تر شل کلن حضور وروسته هغه حقوق چې ښځو ترلاسه کړي وو ژر له منځه ولاړل. د طالبانو د فرهنګي کمېسیون د مرستیال په خبره د ښځینه ورزشکارانو له پاره به سپورت منع شي.
انځور: WANA NEWS AGENCY/REUTERS طالبانو هر لوري ته د تالاښۍ پوستې جوړې کړي دي. خلک په وسلو سمبال طالبانو څخه اندیښنه لري او له دې کبله غواړي د امکان تر حده د چا د پاو وړ و نه ګرځي. غربي لباس ډیر کم تر سترګو کیږي او په درنو وسلو سمبال کسان زیات ليدل کيږي.
انځور: Haroon Sabawoon/AA/picture alliance په کابل کې هغه کارګر چې په ورځني مزد کار کوي، د یوه سړک پر غاړه په دې تمه دي چې یو څوک یې کار ته بوځي. افغانستان چې د طالبانو تر ولکې دمخه يې هم اقتصادي وضعيت کمزوری وو، اوس د اقتصادي سقوط او لا زیاتې بې روزګارۍ سره مخامخ دی. د ملګرو ملتونو د اټکل له مخې په راتلونکو میاشتو کې زیات انسانان بې وزلي ګواښي.
انځور: Bernat Armangue/dpa/picture alliance د بشري حقونو له پاره مبارزه له افغان مېرمنو سر پر بې رحمانه سرکوب سربیره هغوی بیا هم د خپل تعلیم، کار او مساوي حقوقو غوښتنه کوي. د ملګرو ملتونو د بشري حقونو دفتر خبر ورکړی دی چې سوله ایز لاریونونه هم د تاوتریخوالي ډک چلن سره مخامخ کیږي. طالبانو مظاهره کوونکي په لښتو او درو وهلي او فیرونه يې پرې کړي دي چې تر اوسه د څلورو کسانو د وژل کیدو او نور ډېرو د ټپيانيدو رپوټونه ورکړل شوي دي.
انځور: REUTERS له بل لوري دغه ښځې وایي چې دوی د طالبانو له نویو مقرراتو څخه راضي دي. دغه ښځې چې د طالبانو امنیتي کسانو بدرګه کولې، د طالبانو له چلن څخه بشپړ رضایت ښکاره کاوه. د دغو لاریون کوونکو په خبره هغه میرمنې چې له هیواده وځي د دوی استازیتوب نه کوي او په دې باور دي چې اسلامي قوانین د هغوی خوندیتوب تامینوي.
انځور: AAMIR QURESHI/AFP/Getty Images د طالبانو ضد لاریونونو برعکس دا ځل د هغوی [طالبانو] په پلوۍ لاریون ته خبریالان هم وربلل شوي ول. ځینې هغه خبریالان چې د طالبانو ضد لاریونونو ته یې خبري پوښښ ورکاوه د طالبانو له خوا له سخت تاوتریخوالي سره مخامخ شوي وو. دا د بدلیدونکي وخت په ځانګړې توګه د ښځو له پاره یو روښانه نښانه ده.
انځور: AAMIR QURESHI/AFP/Getty Images