ناټو په آژه سمندرګي کې د مهاجرت موضوع په تړاو د ترکيې د غوښتنې خلاف، د خپل پوځي ماموريت د مودې د غځولو اعلان کړی. خو ترکيه وايي چې د دغه ماموريت وخت نور پای ته رسیدلی او له ناټو څخه يې غوښتي څو د روان کال تر پايه دغه ماموريت ختم کړي.
د ناټو سازمان سرچينو د جمعې په ورځ وويل چې په آژه سمندرګې کې د دغه اتحاد د ماموريت د ختميدو په اړه اوس مهال کومه مشخصه نيټه نده ښودل شوې. تر دې د مخه ترکيې له ناټو څخه غوښتي وو چې، دغه ماموريت چې« خپلو موخو ته رسيدلی دي، له همدې وجې» بايد د روان کال تر پایه دې پاي ته ورسيږي.
د ناټو یوه چارواکي د نوم د نه ښودلو په شرط د فرانسې خبرې آژانس ته وويل:« په آژه سمندرګې کې د ناټو د ماموريت د ختميدو په اړه کوم مشخص تاريخ ندي ټاکل شوی. خو ناټو خپله د دغه ماموريت په اړه په وار وار تجدید د نظر کړی دی».
د مهاجرو د سيلونو د مخنيوي له پاره
په ۲۰۱۵ کال کې د آژه سمندرګې له لارې په لکونو مهاجر يونان او بيا د بالکان هيوادونو له لارو لويديځې او شمالي اروپا هيوادونو ته ورسيدل. د مهاجرو د دغو سيلونو د مخنيوي په موخه، د روان کال په فبرورۍ میاشت کې ناټو په آژه سمندرګي کې خپل سمندري ځواکونه ځاي پرځای کړل. د دغو ځواکونو د ځای پرځای کيدو وړانديز د اروپايي اتحاديې غړو هيوادونو آلمان، يونان او ترکيې لخوا شوې وو. د دغه ماموريت په چوکاټ کې اوسمهال په آژه سمندرګي کې د ناټو غړو هيوادونو کشتیانې په فعاليت بوختې دي. دغه ځواکونه د دغې سيمې د هوايي وضعيت څارنه هم کوي.
د ترکيې د دفاع وزير فکري ايزک، د پنجشنبې په ورځ، د دغه ماموريت د پای ته رسيدلو غوښتونکی شو. هغه وويل: « اوس د ستنيدلو وخت دی، ځکه نور په آژه سمندرګي کې د ناټو ځواکونو شتون ته اړتيا نه ليدل کيږي». د ترکيې د دفاع وزير دغه خبره، په بروکسل کې د اروپايي اتحاديې د غړو هيوادو د دفاع وزيرانو له يوې کتنې وروسته کړې ده. هغه زياته کړې:« دا یو موقتي ماموريت وو، چې خپلو موخو ته رسيدلی دی. له دې وجې غځولو لپاره يې کوم دليل شتون نلري».
هغه ډاډ ورکړ چې د ترکيې حکومت، اروپا ته د مهاجرو د سيلونو د مخنيوي په برخه کې پر خپلو کړو ژمنو ولاړ دی او له ناټو سازمان څخه يې غوښتلي دي چې د روان کال تر پايه دې په آژه سمندرګي کې خپل پوځي ماموريت پاي ته ورسوي.
د ناټو سکرتر جنرل ينس سټولتن برګ، په آژه سمندرګي کې د ناټو ماموريت ګټور بللی او ويلي يې دې چې دې سره د مهاجرو په شمير کې ډير کموالی او دغه راز په حالاتو کې توپيرونه رامنځ ته شوي دي.
پر ورته موضوع یو انځوريز البوم زموږ له آرشيف څخه (12.10.2015):
په سمندرونو کې د کډوالو لټون او د هغوې روغتیا ته د پاملرنې هڅې
د بې سرحده ډاکټرانو غیرې دولتي سازمان د مدیترانې له لارې اروپا ته له رسیدونکو کډوالو سره مرسته کوي. د دوی «دگنتي ون» کښتې تر اوسه پورې په زرگونه کډوال ژغورلي دي.
انځور: DW/K. Zurutuzaد فینیکس او آرگوس په څیر«دگنتې ون» هم د بې سرحده داکترانو د هغه سمندري ماموریت یوه برخه ده چې په ۲۰۱۵ کال کې د مدیترانې په سمندر کې گزمه وهي. دغه ۵۰ متره اوږدې کشتې تر اوسه پورې ۵۰۰۰۰ کسان روغ رمټ وچې ته رسولي دي. دغو درو بیړیو تر اوسه پورې ۱۷۰۰۰ کسان د سمندر په څپو کې له ډوبیدو څخه ژغورلي دي.
د دغو کوچنیو کښتیو په وسیله له سمندر څخه د تیریدو قیمت ۵۰۰ ډالره دی. په ظاهره کې پر دغې کمزورې ښکاریدونکي کشتې د قاچاقبرانو تر لویو کشتیو ډیر اعتبار کیدای شي. یوه بحري افسر دیود برادوس دویچه ویله ته وویل: «دا ډول کشتۍ نه ډوبیږي، په داسې حال کې چې لویې کشتۍ ډوبیږي او سپاره کسان په کې بند پاتې کیږي.»
په «دگنتې ون» کې سپرو ډیر شمیر کډوالو دویچه ویله ته وویل چې په لیبیا کې دوی ته قاچاقبرانو ویلي وو چې یوه لویه بیړۍ به تاسې په محفوظې طریقې سره ایټالیا ته ورسوي. د ملگرو ملتونو د کډوالو ادارې په حواله سږ کال تر اوسه پورې تر ۳۰۰۰۰۰ډیرو مهاجرو اروپا ته د رسیدو دغه خطرناکه لار وهلې.
په لومړي قدم کې ښځې او ماشومان
د کډوالو په کشتیو کې تر ټولو په لومړي قدم کې هڅه کیږي چې ښځې او ماشومان وژغورل شي. دوی د هرې کشتې د سپرو له ۱۰ څخه تر ۱۵ فیصدو پورې تشکیلوي. د بې سرحده داکترانو په حواله په دغو کشتیو کې اومیدواره او یا داسې میرمنې هم سپرې وي چې نوی زیږدون یې کړی وي. دغه میرمنې ځانگړې پاملرنې ته اړتیا لري.
د بالقان له لارې اروپا ته د رسیدونکو په پرتله له لیبیا څخه د مدیترانې له لارې اروپا ته د تلونکو کډوالو یوه لویه برخه د افریقایې هیوادونو کډوال تشکیلوي. لیبیا د ټولو هغو صحرایې هیوادونو د کډوالو له پاره تم ځای جوړ شوې دی چې غواړي اروپا ته ځان ورسوي. په همدې منځ کې په دغه هیواد کې له ډیر شمیر افریقایانو سره د ناوړه چلند او حتې د دوی د وژل کیدو اطلاعات هم ورکړل شوې دي.
یوه سینیگالي دویچه ویله ته وویل:« په لیبیا کې د پيرې یا څار په یوه مرکز کې تر بندي کیدو وروسته، د هغه مرکز پيره دارانو ماته یو مبائل راکړ او وېې ویل چې زه باید له خپلې کورنۍ سره خبرې وکړم. که هغوې پیسې وانه ستوي نو زه به ووژل شم. زه خو یې پرښودم، خو هغو کسانو چې پيسې نه درلودې هغوې یې پر ساختماني شرکتونو و پلورل.»
ډیر شمیر ښځو وویل چې دوی د لیبیا په بدنامه توقیفي مرکز کې د جنسي تیري له پيښې سره مخامخ شوې دي. د بې سرحده ډاکټرانو پرسونل د طبي او رواني درملنې تر څنگ په همدا کشتې کې د«ایډز» معاینه هم کوي. د بې سرحده داکترانو څخه لورا پاسکیرو دویچه ویله ته وویل:« اکثره میرمنې د یوه تکان سره مخامخ شوي دي. یواځنې شې چې دغه میرمنې یې ویلی شي هغه بیرونکي پيښې دي چې دوی ورسره مخامخ شوې دي.»
نائجیریایې ایولین خپله کیسه داسې بیانوي:«طرابلس ته نږدې زه پنځو تنو وسله والو کسانو ونیولم. هغوې غوښتل پر ما جنسې تیرې وکړي، خو کله چې هغوې ولید چې زه «حایضه» وم ډیر په قهر شول او زه یې دومره ووهلم چې بې هوشه شوم.»
د دکنتې ون په وسیله ایټالیا ته انتقالیدل
د «دکنتې ون» سرعت کم او لږ شمیر کسان په کښې ځایږي. له همدې امله دغه کشتې د لیبیا ساحل ته نږدې د ژغورنې په مرکزونو کې هم موجود وي. په دې کښتۍ کې سپاره کډوال بیا د لویو کشتیو په وسیله ایټالیا ته رسول کیږي. دغه لویې کۍتې د ایټالیې د سیسلي او ریجیو د ټاپو گانو په بندرونو کې ولاړې وي.
ډیر شمیر کډوال ایټالیا ته تر رسیدلو وروسته د کار پيدا کولو کوښښ کوي، ځکه دوی باید خپلو کورنیو ته هم یو څه پيسې واستوي، خو په ایتالیا کې د کار پيدا کول ډیر مشکل وي او یو شمیر خو حتی مجبوره شي چې په سوالگرۍ خپلې شپې سبا کړي.
