شیما یوه ۵۵ کلنه ښځه ده چې د افغانستان په کندهار ولایت کې اوسیږي. د شیما خاوند داود چې د پخواني حکومت د امنیتي ځواکونو پخوانی غړی وو، له طالبانو سره په جګړه کې وژل شوی دی. د هغې زوی محمود چې هغه هم د امنیتي ځواکونو غړی وو، اوه کاله وړاندې ورک شوی او اوس هم لا درکه دی.

هغه له دوو لوڼو سره د طالبانو تر واکمنیدو وروسته د بې وزلۍ او بې وسۍ له امله ډیر رنج وړي. شیما په ​​یوه داسې کرايي کور کې ژوند کوي چې د ژوند کولو نه دی او ۳۰۰۰ افغانیو کرایې په بدل کې د خپل مالک کور پاکوي. د هغې په ​​پخلنځي کې یوازې د وچې ډوډۍ څو ټوټې او یو څو پیاز او کچالو لیدل کیدی شي.

شیما چې د ملا ديسک له درد څخه رنځ وړي، غواړي د ځان درملنه وکړي، مګر د عملیات څخه د ژوندي پاتې کیدو هیله نه لري. هغې وويل: «ما د دې پرېکړې له امله رواني ستونزې پیدا کړي خو زه هیڅ انتخاب نه لرم.» زه غواړم چې دوی د یو چا سره وي ترڅو دوی وږي نه شي. هغه غواړي خپلې لوڼې په ۳۰ زره افغانیو وپلوري.

له دې ټولو ستونزو سره سره هم هغه هڅه کوي چې خپلې لوڼې ښوونځیو ته واستوي ترڅو دوی لږ تر لږه د زده کړې له لارې خپل ژوند بدل کړي او له فقر او بدبختۍ څخه خلاصې شي. شیما وویل: «زموږ سره د کورني هيڅ کوم غړي مرسته نه ده کړې.«

خو دې مور اوس پریکړه کړې چې خپلې لوڼې وپلوري څو یې د خوارځواکۍ او لوږې څخه وساتي. د ژمی د نږدې کیدو سره دا مور نوره هم اندیښمنه کیږې: «هره ورځ زه کچالو جوشوم یا خپلو ماشومانو ته وچه ډوډۍ ورکوم.» نیکلا او مهتاب نه غواړي له خپلې مور څخه جلا شي او وايي چې زده کړې به وکړې او له خپلې مور سره به مرسته وکړي.

په افغانستان کې ډیری ځوانې نجونې د هلکانو په پرتله ژر پلورل کیږي. ځکه نجونې په همدې ماشومتوب کې په زور ودیږې، خو هلکان یوازې له کوره بهر کار کوي. شیما د خپل میړه د بونس غوښتنه وکړه، خو نه یې زوی او نه یې خاوند ته پیسې ورکړل شوې. اوس د طالبانو په راتګ سره داسې کار ناشونی شوی او شیما یې هیله له لاسه ورکړې ده.

د بشري حقونو سازمان په افغانستان کې د بې وزلۍ او د ماشومانو د پلورلو ډیریدو ته اندېښنه ښودلې ده. وروسته له هغه چې طالبانو واک تر لاسه کړ له افغانستان سره د نړیوالو مرستو بندیدل او اقتصادي بحران افغانستان یې له یوه «بشري ناورین» سره مخ کړ.

د افغانستان د پلازمینې کابل يوه څنډه. د رسمي شمېرو له مخې یوازې په جنورۍ میاشت کې د يخي هوا له کبله تر۱۶۰ ډېر کسان خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.

یو ماشوم تر منفي صفر درجې پورې ټیټې هوا کې پلاستيکي کثافات د سوځولو له پاره له ځان سره وړي. د سوځولو له پاره کافي لرګي او نور توکي نشته. پر طالبانو د بنديزونو له کبله اقتصادي وضعیت خراب شوی دی. د طالبانو له طبیعي پېښو سره د مبارزې وزارت وايي، د يخي هوا له امله تر ۷۰ زره ډېر څاروي له منځه تللي دي. د څارویو پالنه په افغانستان کې د ډېرو خلکو له پاره د خوړو او عاید یوه مهمه سرچینه ده.

هلکان د کرکټ لوبې له لارې ځانونه ګرموي؟ په افغانستان کې سخت ژمی عادي دی، خو منفي ۳۳ درجې هوا چې د افغانستان په غور ولایت کې اندازه شوې، بې مخینې وه. د هوا پېژندونکو په وینا، دا احتمال شته چې په راتلونکو ورځو کې د هوا حالات تر دې هم پېچلي شي.

په کابل کې د عاشور علي کورنۍ له خپل ماشومانو سره تر یوې کمپلې لاندې د دې له پاره راټول دي چې ځانونه ګرم وساتي. د افغانستان له پاره نړیوالې مرستې سختې شوې دي. یوازې درې ميلیونه ماشومان د خوارځواکۍ له ګواښ سره مخامخ دي. وروسته له هغې چې طالبانو افغان ښځینه کارکوونکي له غیر دولتي سازمانونو څخه منعې کړې، ډېرویو سازمانونو خپل فعالیتونه د ځو اونیو له پاره ځنډولي دي.

یوه وړوکې نجلۍ د کابل پر واورو پوښلي سړک د اوبو بوشکې وړي. د اوبو نلونه په ډېرو برخو کې یخ وهلي دي. ډېري کورنۍ حتی د خپلو کورونو د تودښت له پاره وسیله نه لري او یوازې د شپې له خوا د بدن ګرم ساتلو له پاره ډبلې کمپلې کارولای شي. د جرمني د دپلوماتانو په وینا اوس د ژمي په دې سړه دوره کې د دې وخت رارسېدلی چې طالبان بالاخره پر خپلو وروستیو بندیزونو له سره غور وکړي.

که څه هم په افغانستان ډېر خلک له فقر سره لاس او ګریوان دي، خو سږ ژمي او یخي هوا بيا ډېر افغانان له کړاونو سره مخ کړي دي. په افغانستان کې د ډېرو واورو اورښتونو له امله زیاتره کسانو خپل کاروبار له لاسه ورکړی دی.

د طالبانو له خوا د ښځو پر وړاندې د محدودیتونو او د سخت چلند پر وېرې سربېره، ښځي ځینې وختونه د اړینو کارونو له پاره له خپلو کوچنیو ماشومانو سره په یخنۍ کې تګ راتګ کوي.

ډېر خلک مجبوره دي چې د سوځېدو وړ هرډول توکي وسوځوي ترڅو د شدیدې یخنۍ په مقابل کې خپل ژوند وژغوري.

سختې واورې ورېدنې د هېواد مهمې لارې تړلې دي. دغه وضعیت په ډیرو سیمو کې د پخوا په پرتله د خوراکي توکو رسول ستونزمن کړي دي.

هغه ماشومان چې خپله لا د یخ موسم له پاره مناسبې جامې نه لري، د واورې پاکولو له پاره لاس پکار شوي دي.

سره له ټولو ناخوالو، د ژمي واوره د نړۍ د نورو سیمو په څېر د ماشومانو له پاره خوشالي راوړي.