دا خبره معلومه وه چه د طالبانو تر سقوط وروسته 2009 ميلادي کال د خارجي قواوو دپاره ډير خونړی کال ؤ . خو اوس دا هم معلومه ده چه تر 2001 کال وروسته په بل هيڅ کال کښي په افغانستان کښي دومره ملکي خلک ندي وژل سوي ، لکه په تير کال کښي .

لکه څنګه چه په کابل کښي د ملګرو ملتو يوناما دفتر خبر ورکړ ، په 2009عيسوي کال کښي2400 ملکي کسان وژل سوي دي ، خو ددې خبري په اړه چه څوک د بېګناه ملکي خلګو د وژلو مسؤلين دي ، د پخوا په نسبت يو ښکاره تغير پکښي راغلی دی . البته د طالبانو په ضرر .

لکه څنګه چه په کابل کښي د يوناما ددفتر وياند حليم صديقي اعلان وکړ ، چه هغه کسان چه د ياغيانو په حملو کښي وژل سوي دي ،ډير لوړ تللی دی . دغه تعداد اوس 70 فيصدو ته رسيدلی دی . ددې برعکس پوځ د 25 فيصدو ملکي کسانو د وژل کيدو مسؤل دی . تير کال لا هغه 45 فيصده ؤ .

صديقي وايي :« هغه کسان چه ياغيانو وژلي دي ، بيخي ډير دی ، څرنګه چی مسیر یی مخ په لوړ روان دی».

صدیقی د جرمني د جنوبي آسيا د راډيو سره په يوه مرکه کښي وويل چه د خارجي قواوود طرفه ملکي خلک پدې خاطر لږ وژل سوي دي، چه دوی اوس خپله پاملرنه د ملکي کسانو ساتلو ته رااړولې ده ، خو دوی نبايد پر دی باندي اکتفأ وکړی ، او خوشاله سي ، بلکه نور هم د ملکي خلکو ساتلو ته توجه وکړی ، او تلفات کاملأ راکم کړي .

په حقيقت کښي د ملکي خلکو تلفات تر هغه وروسته هم ډير راکم سول ، کله چه د ناټو تر رهبرۍ لاندي د آيساف عمومي قومندان سټينلي مِک کريستل د تير کال په اګست کښي خپلو عسکرو ته دا ډول امر وکړ چه خبره په افغانستان کښي د طالبانو پر وژلو نه ، بلکه د ملکي خلکو پر دفاع باندي ده .

خو لږ وخت وروسته بيا، هغه هم د په کندزکښي د جرمنی د پوځ په غوښتنه د تيلو پر هغو دوو ټانکرونو باندي هوايي بمبار وسوی ، چه د طالبانو لخوا تښتول سوي وه . دغو بمباریو ډير ملکي تلفات رامنځته کړل .

د يوناما ددفتر وياند صديقي بيا وايي چه ددغو بمباريو د ملکي قربانيانو په دقيق تعداد باندي ملګري ملتونه خبر نلري . خو د ملګرو ملتو اوسنی احصاييه ښيي ، چه دپوځ لخوا د وژل سوو ملکي کسانو 60 فيصده يوازي د هوايي بمباريو له کبله رامنځته سوي دي ،چه پر دې خبره باندي ملګري ملتونه ډير تشويش کوي . دی اضافه کوي : « خو موږ وينو چه پوځ پر سمه خوا روان دي . »

د بين امللي قواوو ، او هم جمهوررييس کرزي دپاره د بې ګناه ملکي خلکو وژنه يو غټ مشکل دی . په هره اندازه چه ملکي خلک قرباني کيږي ، په هغه اندازه ددوی پرستيژ راکميږي ، او شهرت يې خرابيږي . پدې ډول نو د ملکي کسانو ساتل په حقيقت کښي د خپل ځان ساتل هم دي ، او يا لږ تر لږه بايد دا ډول وي .

صديقي اضافه کوي چه طالبان بيا په خپلو عملياتو کښي د افغانانو دساتلو هيڅ پروا نه کوي . د سړکانو په بغلو کښي د بمونو ايښوولو او په مارکيټو او بازارو کښي ځان وژونکي بريدونه هغه تاکتيکونه دي چه نه دکوچنيانو چه مکتبو ته ځي او نه د ښځو چی بازار ته د سودا اخيستو دپاره ځي، پروا کوی .

د قربانيانو دغه تلفات مخ پر زياتيدو دي ، او دا پداسي حال کښي چه طالبانو هم په جګړه کی د چالچلند یو لایحه راویستلی چی ویل کیږی په هغی کی راغلی دی « د ملکی وګړو د مرګ ژوبلو مخنیوی هرمرو باید وشی.» خوا داسی ښکاری چی د یاغیانو په جمله کی دا لایحه ښایی چا لوستلی هم نه وی، دا خو پریږده چی هغه دی مراعات کوی.

کای کیوستنر/ قاسم نوری

کتونکی: عبدالباری حکيم