د پاکستان صدراعظم عمران خان د ملګرو ملتونو په عمومي اسامبله کي د خپلي لمړنۍ راظاهریدني پرمهال د ملگرو ملتونو څخه وغوښتل، چي د کشمیر په مسأله کي مداخله وکړي. په غیر دهغه ددواړو اټومي قدرتونو تر منځ دیو بل جنگ احتمال سته. په خبره یې «که څه هم سړی د یوه ښه حالت امیدواري لري، خو که هرڅه خراب جریان پیدا کړه، نو یوه بد حالت ته تیارئ ولرئ.»
د هندوستان صدراعظم کشمیر ته هیڅ اشاره ونه کړه
عمران خان خپلو خبرو ته ادامه ورکړه او وویې ویل، چي په کشمیر کي نظربندۍ ته باید خاتمه ورکول سي او خودمختاري یې بیرته احیأ سي. هندوستان او پاکستان په ۱۹۴۷م کال کي د بریتانیا څخه د استقلال تر اخیستلو وروسته درې واره جنگونه سره کړي دي، چي دوه یې د کشمیر پر سر وه.
دواړه اټومي قدرتونه د کشمیر یوه برخه په اختیار کي لري او دریمه یې په چین پوري مربوط ده. د همدې عیسوي کال د اگست میاشتي په سر کي هندوستان ددغه هیواد تر کنټرول لاندي کشمیر خودمختاري موقف له منځه یووړئ او په دې ډول سره یې د پاکستان سره مناسبات ډیر زیات خراب سول.
دا چي د هندوستان صدراعظم نارندرا مودي د ملگرو ملتونو په عمومي اسامبله کي دخپلي بیانیې پرمهال کشمیر ته هیڅ اشاره ونه کړه، عمران خان ډیره «ظالمانه» وبلله. په خبره یې مودي کشمیریان یوازي د خپلي «خودخواهۍ» له وجهي نظربنده کړي دي. «او څه به پیښ سي،چي که دغه نظربندي پای ته ورسیږي؟ مودي تر پایه پوري د هغه فکر ندی کړی» او د دغسي یوه حالت د رامنځته کیدو په صورت کي یې د یوه «قتل عام او سختي ویني تويیدو» څخه خبرداری ورکړ.
امريکا پر هندوستان باندي فشار لوړ کړی دی
عمران خان وویل، چي « د پاکستان او هندوستان تر منځ په یوه جنگ کي هرڅه پيښیدلای سي.» ده اضافه کړه، « موږ څشي باید وکړو؟ دا پوښتنه ماهم د ځان څخه کړې ده او نتیجه داچي موږ به وجنگیږو. که د اټومي وسلو درلودونکئ یو هیواد تر اخره پوري وجنگیږي، بیا نو هغه عواقب هم لري، چي تأثیرات به یې تر سرحدونو دباندي هم احساس سي«.
همدا تیره پنجشنبه (د سپټمبر ۲۶ مه) د امريکا متحده ايالاتو د هندوستان د حکومت څخه وغوښتل، چي د کشمیر خودمختاري بیرته اعاده کړي.د امریکا د خارجه وزارت یوې نمایندې وویل، چي د واشنگټن حکومت دنوي ډیلي څخه د « یوه عاجل اقدام» د سرته رسولو او همدارنگه په کشمیر کي د بندي سوو کسانو د ازادیدو امیدواري لري.
دې د امریکا د جمهوررييس دونالد ترمپ پر هغي امادگۍ باندي هم ټینگار وکړ، چي د همسایه اټومي قدرتونو، پاکستان او هندوستان په شخړه کي وساطت وکړي، البته په هغه صورت کي چي دواړه خواوي یې وغواړي.
کشمیریان، د هند او پاکستان د سیاست بیه څرنگه ورکوي؟
هند او پاکستان د کشمیر د موضوع په هکله خپلې جگړې ته ادامه ورکړې ده. د هماليا دغه سیمه له تیرو درو لسیزو راهیسې د یاغیتوب سره مخامخ ده. ډیر کشمیریان د نوي ډهلي او اسلام آباد له سیاسته تنگ شوي دي.
انځور: Getty Images/AFP/T. Mustafa
ستره حمله
د هند اردو د وسله والو یاغیانو پر ضد په نزدې وخت کې پوځي عملیات پېل کړي دي. په دې ترڅ کې شل کلي کلابند شوي دي. نوی ډهلی پر اسلام آباد باندې د تندلارو د ملاتړ تور پورې کوي.
انځور: picture alliance/AP Photo/C. Anand
د عسکرو وژل
هند د چهارشنبې په ورځ وویل چې د پاکستاني ځواکونو له لوري د خپلو وژل شوو عسکرو غچ به واخلي. اسلام آباد دا تورونه ردوي چې سرحدي ځواکونو یې هندي عسکر وژلي او د هغوی جسدونه ته یې سپکاوی کړی دی. د هند د بهرنیو چارو معین اس. جی. شنکر ویلي دي: «حکومت غوښتنه کوي چې پاکستان باید ژر د خپلو عسکرو او قوماندانانو پر ضد چې د دغه ناوړه گام له پاره مسوول دي گام واخلي.»
انځور: H. Naqash/AFP/Getty Images
تریخ کړکیچ
له ۱۹۸۹م کال راهیسې د هند تر ولکې لاندې کشمیر کې مسلمان یاغیان د هندي ځواکونو پر وړاندې جنگیږي. د دغه سیمې ۷۰ سلنه اوسیدونکي مسلمانان دي. هند او پاکستان د خپلو درو جگړو څخه دوه یې د کشمیر پر سر کړې دي.
د تاو تریخوالي نوې څپه
د هند تر ولکې لاندې کشمیر کې په تیر کال کې کې د یوه جلا غوښتونکي ځوان مشر برهان واني، د وژل کیدو وروسته وضعیت خراب شو. د هند ضد مظاهرو سربیره کې د بیلتون غوشتونکو او عسکرو تر منځ د آخ او ډب په ترڅ کې تر اوسه په سلونو کې کسان وژل شوي دي.
انځور: Reuters/D. Ismail
د «اړي» یرغل
تیر کال د سپتمبر په میاشتې کې تندلارو اسلامپالو د هند تر ولکې لاندې کشمیر کې په اړي، نومې سیمه کې پره یوه پوځي پوسته باندې یرغل وکړ او ۱۷ هندي پوځیان یې ووژل. د هند په وینا برید کوونکي د پاکستان له لوري دغه سیمې ته ورننوتي وو. د هند له لوري د لومړنیو تر سره شوو پلټنو له مخې دغو برید کوونکو په پاکستان کې د میشتې «جیش محمد» نومې ډلې سره تړاو درلود.
انځور: UNI
کوم پوځي حل نه شته
په هند کې د مدني ټولنې ځیني کسان په دې آند دې چې نوی ډهلی نه شي کولای په کشمیر کې پر اسلام آباد باندې د ناکراریو په تور لگولو سره ځان ته برائت ورکړي. د خلکو د حقوقو ځیني مدافع سازمانونه غوښتنه کوي چې د نریندر مودي حکومت ته په کار ده چې په دغه دره کې د خپلو ځواکونو شمیر راکم کړي او د سیمې خلک خپل برخلیک ټاکلو ته پخپله پریږدي.
نوي ډهلې ته د خپل سفر تر مخه د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان، د کشمیر د مسلې د څو اړخیزه حل وکالت وکړ. هغه د کشمیر په سیمه که کې د نوي ډهلي او اسلام آباد تر منځ پر ترینگلتیا باندې انديښنه څرگنده کړه. هند د اردوغان څرگندونې رد کړې او ویې ویل چې د کشمیر شخړه یوازې د نوې ډهلي او اسلام آباد تر منځ په دوه اړخیزه توگه حل کیدای شي.
انځور: Reuters/A. Abidi
آیا د ځواکونو ایستل حل لاره ده؟
هغه خلک چې د آزاد کشمیر پلویتوب کوي، له پاکستان او هنده غواړي چې غاړې ته شي او کشمیریان د خپلې راتلونکې په هکله پریکړې ته پریږدي. د پاکستان تر ولکې لاندې کشیر کې د «جمو کشیر لبریشن فرنټ» مشر توقیر گیلاني ویلي دي: «اوس هغه وخت رارسیدلی دی چې هند او پاکستان کې تر خپل انتظام لاندې سیمو څخه د پوځونو د ایستلو مهال ویش اعلان کړي او د نړیوالو څارونکو تر څارنې لاندې یوه ټولپوښتنه یا ریفرنډم تر سره شي.»
انځور: picture-alliance/dpa/J. Singh
د بېلتون هیڅ امکان نه شته
خو د کشمیر په هکله زیاتره څارونکي وایي چې په نزدې راتلونکي کې به دغه کار و نه شي. د هغوی په خبره په کشمیر کې د تندلارو او بیلتون غوښتونکو پر وړاندې د هند د سخت چلن پالیسۍ یو څه کار ورکړی دی. د څارونکو په وینا ژر یا وروسته ډهلی باید د دغه کړکیچ سیاسي حل راوباسي. د هغوی په خبره بیلتون چانس نه لري.