خپګان او په ځوانانو کې د زړه د ستونزو د زیاتوالي خطر
۱۴۰۱ بهمن ۲۴, دوشنبه
د جانز هاپکنز پوهنتون د طب پوهنځي د څیړونکو په وینا، د ځوانو له پاره رواني روغتیا ته لومړیتوب ورکول مهم دي، ځکه چې دا ممکن د زړه ناروغۍ کمولو او د زړه روغتیا ښه کولو کې مرسته وکړي.
د ياد پوهنتون څېړنو موندلې ده چي هغو ځوانانو چې ويلي يې دي خپګان لري، د هغو په پرتله چې خپګان نه لري د زړه د ناروغۍ احتمال يې دوه برابره زیات دی. په دغه څېړنه کې ۵۹۴۰۰۰ کسان تر ازمويني لاندي نيول شوي دي.
د څیړونکو په وینا، څومره چې د انسان دماغي روغتیا ښه نه وي او د خپګان احساس کوي، هغومره د زړه د ناروغیو خطر هم زیاتیږي.
«د طالبانو په واکمني کي رواني ناروغۍ زياته شوي دي»
د کارپوهانو په اند، کله چې تاسو خپګان، اضطراب یا فشار تجربه کوئ، ستاسو د زړه ضربان او د وینې فشار لوړیږي، زړه ته د وینې جریان کمیږي او ستاسو بدن د فشار هورمون کورټیزول په لوړه کچه تولیدوي. کورټیزول هورمون په بدن کې د التهاب لامل کیږي، په داسې حال کې چې فشار او سوزش دواړه د زړه د ناروغیو له پاره د خطر لاملونه دي. سربيره پردې، کله چې خلک فشار، اضطراب، یا خپګان ولري، دوی ممکن د ستړیا احساس وکړي، نو دوی د سالم ژوند غوره کولو ته لږه ليوالتيا لري.
احتمالاً دوی ډېر سګريټ څکي، لږ فعال وي، ډیر لږ یا ډیر خوب کوي، ډیر الکول څښي، او د دوی ته وړاندیز شوي درمل نه اخلي. د وخت په تیریدو سره، دا غیر صحي چلند کولی شي د دغو کسانو د زړه ناروغۍ خطر زیات کړي.
څیړونکي ټینګار کوي چې ډاکټران باید په ناروغانو کې د خپګان تشخیص او د ضعیف رواني روغتیا ناروغانو ته ډیر پام وکړي، ترڅو د زړه ناروغۍ خطر لاملونه کنټرول کړي.
د سهار عادتونه چې د تصور خلاف سالم نه دي
که تاسو د ورځې په اوږدو کې د ستړیا، یا ناارمۍ احساس کوئ، نو د دې وخت رارسیدلی دی چې د خپل ژوند عادتونه کنټرول کړئ او په هغه کې بدلون راولئ.
د فوکس آنلاین د رپوټ له مخې، ځینې داسې عادتونه چې د سهار پر مهال سالم بريښي، په حقیقت کې ناسالم دي.
سمدلاسه له بستر څخه راوتل
د ويښيدلو له پاره مو کوک شوی ساعت زنگ وهي او تاسو له بستر څخه وځئ. په لومړي نظر کې، دا د ورځ پیل کولو له پاره یوه ښه لار ښکاري. خو د کارپوهانو په وینا، د فشار پایله کولی شي په بدن کې غیر ضروري فشار رامنځ ته کړي او حتی د اندیښنې لامل شي. نو که تاسو غواړئ خپله ورځ ډېره ژر پیل کړئ، یو څه وخت ونیسئ. د یو څو شيبو له پاره د خوب په بستره کې پاتې شئ، ورو ویښ شئ، د ځالن پالنه وکړئ او د ورځي له پاره ځان چمتو کړئ.
په اروپايي هيوادونو کې ولې ځان وژني ډېري شوې؟
د چرت وهلو دوام
له بلې خوا، د ويښولو ساعت بټنې ته بیا بيا فشار ورکول او څو ځله ویده کیدل په هماغه کچه سالم نه دی. دا د لږ ځنډ خوب پر دماغ اغیزه کوي. د خوب دوره له ۷۵ څخه تر ۹۰ دقیقو پورې دوام کوي او په منځني ډول، تاسو په یوه شپه کې له دریو څخه تر پنځو پورې د خوب له دورې څخه تیریږئ.
که تاسو اوس د «ويښیدلو ځنډ» غوره کړئ، دماغ به د خوب دورې ته ننوزي، چې له ۹ دقیقو وروسته به په ناڅاپي ډول د خبردارۍ زنگ له خوا قطع شي. دغه بهير کولی شي هغه څه رامنځ ته کړي چې د خوب د اینرسی په نوم پیژندل کیږي. دا په دې معنی ده چې تاسي د پاتې ورځي له پاره د سستوالي او ستړیا احساس کوئ.
له ویښیدو وروسته د گرځنده تلیفون کتل
ایا تاسو له خوب څخه سمدستي وروسته خپل ګرځنده تلیفون چک کوئ؟ دا ښه نظر نه دی، کولې شی د فشار او اضطراب لامل شي او ستاسو ارام ذهن نا ارامه کړي. د دې پرځای له ویښیدو وروسته د بل فعالیت په غوره کولو سره یو څو دقیقې خوند واخلئ، لکه د موسیقۍ اوریدل، چای څښل، یا ازاد حرکات، له سهار څخه خوند واخلئ.
په سهار کې یو گيلاس د ميوې اوبو څکل
د مېوې اوبه کولې شي د سالم سباناري يوه برخه وي. خو ستونزه دا ده چې له مېوې څخه د اوبو ايستلو پرمهال د مېوو نږدې ټول فایبرونه له منځه ځي. په ورته وخت کې، فایبر له میوو څخه د شکرې په جذب کمولو کې مرسته کوي، ترڅو دوی د وینې پر شکر باندې د پام وړ اغیزه ونه لري.
له همدې امله غوره لار يې دا ده چې ټوله مېوه وخورئ ځکه چې جوس د وینې د شکر کچه په چټکۍ سره زیاتوي او په لنډ وخت کې يې ډېر ژر ټيټوي، او تاسو د ستړیا احساس کوئ.
کاربوهایډریټ خوړل
د سهار په سبا ناري کې داسې خواړه، لکه غله جات او خوږو خوړو کې زياتوالې مه کوئ. بدن کاربوهایډریټ ته اړتیا لري. په هر حال، که تاسو سهار وختي ډېر ساده کاربوهایډریټ وخورئ، دا کولی شي د وینې شکر کې د ناڅاپي کمښت لامل شي. پرځای یې، هڅه وکړئ چې د پروټین بډایه ناشته وخورئ، لکه هګۍ یا له مغزي او تخمونو څخه جوړ شوی خواړه. که تاسو غواړئ کاربوهایډریټ وخورئ، پیچلي کاربوهایډریټ غوره کړئ. دا ډول حبوبات پروټین او فایبر هم لري، کوم چې هضم ورو کوي او تاسو د ډير وخت له له پاره موړ ساتي.