«اسلامي دولت» یا داعش له القاعدې څخه جلا شوې یوه تروریستي ډله بلل کیږي. داعش د سني مذهبه سخت دریځه نظریې پيروي کوي. په ۲۰۰۳ کال کې پر عراق د امریکا تر برید وروسته ابوبکر البغدادي د دغې ډلې بنسټ کیښود. دغه ډله په سوریې، عراق او نورو سیمو کې په اصطلاح «خلافت» رامنځته کول غواړي.

ویل کیږي چې داعش په اتلسو مختلفو هیوادونو کې فعاله دی. دغې ډلې د عراق او سوریې مختلفې برخې تر خپل کنترول لاندی راوستلې وې او خپل د عراق الرقه ښار یې په اصطلاح خپله پلازمېنه نومولې وه. د ۲۰۱۵ کال له جنورۍ میاشتې راهیسې دغه ډله په مختلفو سیمو کې له ماتې سره مخامخ شوې ده.

مختلفې ډلې د داعش پر وړاندې د جګړې په حال کې دي. د امریکا متحده ایالاتو په مشرۍ د پنځو هیوادونو پوځي ائتلاف د دغې ډلې پر جنګیالیو هوایې بریدونه کوي. په دغه اتحاد کې عربي هیوادونه هم شامل دي. روسیه هم د سوریې د ولسمشر په ملاتړ د داعش پر وړاندې هوایې عملیات ترسره کوي په داسې حال کې چې پلي ځواکونه د پيشمرګه و په ملاتړ په ځمکنیو عملیاتو بوخت دي.

دغه ډله په غیرقانوني توګه د تیل او ګازو د پلور له لارې ځان تمویلوي. په سوریه کې د تیلو درلودونکي یوه لویه سیمه اوس هم د دغې ډلې تر کنترول لاندی ده. خو د امریکا په مشرۍ ائتلاف د دغو هدفونو په نښه کولو مشغول دی. دغه ډله د چور او چپاول او قیمتي تاریخي آثارو د پلورلو له درکه هم پيسې ترلاسه کوي.

داعش د نړۍ په مختلفو برخو کې د بریدونو مسئولیت په غاړه اخیستې دی. دغې ډلې تر ټولو خونړی برید د عراق په پلازمېنه بغداد کې کړی وو چې په پایله کې یې لږ تر لږه ۲۰۰ تنه مړه او په سلګونو نور ټپیان شوي ول. داعش هڅه کوي داسې کسان هم بریدونو ته وهڅوي چې له دغې ډلې سره په مستقیم ډول هیڅ ډول ارتباط نه لري. په اروپا کې هم د یو شمیر بریدونو پړه پر داعش ور اچول کیږي.

دغه ډله د خپل ځواکمنتیا له پاره له مختلفو طریقو کار اخلي. د داعش جنګیالیو په سوریې او عراق کې چور او چپاول وکړ او ډیر شمیر لرغوني آثار یې ویجاړ او ولوټل، څو په دې توګه د دغه هیواد کلتور تباه او په راتلونکي کې د سیلانیانو د ورتګ څخه مخنیوي شوی وي. دغې ډلې د مختلفو مذهبي اقلیتونو ښځې د وینځو په توګه ونیولې او له ټولنیزو رسنیو څخه یې د خپلو تبلیغاتو له پاره استفاده وکړه.

د سوریې د شخړې له امله نږدې ۶ میلیونه خلک بې کوره شوي دي. په دوی کې ډیري خلکو په ګاونډیو هیوادونو لبنان، اردون او ترکیې کې پنا ترلاسه کړې. په سلګونه زره سوریایې مهاجر د یوه آرامه ژوند له پاره اروپا ته هم مهاجر شوي دي. همدارنګه د اټکلونو له مخې په عراق کې ۳ میلیونه انسانان په خپل هیواد کې در په دره شوي دي.

دښمن همدلته باید وي. کردې جنګیالۍ حسیبه نوزاد د یوه دوربین له لاري موصل ښار ته نژدې پر هغه سرحد نظر اچوي چې دغه کردي سیمه د داعش تر کنترول لاندي سیمو څخه جلا کوي. کردي جنګیالي د عراق پوځ سره یوځای د پرمختګ په حال کې دي.

دښمن لیدل شوی اوس باید پرې ډزونه وشي. حیسبه نوزاد د خپلې ایزیدۍ همکاري عاصمه داهر او نورو همکارانو سره د داعش ډلي ترهګر په نخښه کوي. دښمن ته یوازې د هوا له لاري ماته نه شي ورکول کیدای. له دې کبله کردۍ او ایزیدۍ ښځې هم د ځمکني مقاومت په لومړۍ لیکه کې شاملې دي.

په دقیقه توګه د په نخښه کولو له پاره په ښه توګه لیدل اړین دي. له همدې امله ویښتان هم باید ښه ټول شي. حسیبه هم خپل ویښتان چوټي کوي. دغه «پوځي مود» چې د لویدیځ مجلې ورته کله کله د خوند له پاره په خپلو ګڼو کې ځای ورکوي په عراق او سوریه کې یو دردونکي حقیقت منعکسوي.

عاصمه داهر، په جګړه کې د دمې پر وخت. له هغې سره یو سور خیرسک ورسره دی. دا ښايي د هغې له پاره د ۲۰۱۴م کال تر یرغل د مخه د سوله ایز وخت یو سمبول وي چې د داعش ډلې د برید وروسته پای ته ورسید. دا د ډیرو ایزیدۍ میرمنو له پاره د کړاونو او خپلو کورنیو او د هغه څه له لاسه ورکولو د وخت پیل وو چې پر دوی ګران وو.

د افراطي ډلي «اسلامي دولت» (داعش) جنګیالو پر کمزورو هم رحم ونه کړ. د ۲۰۱۴م کال په دوبي کې په زرونو کسان تیښتې ته اړ خو په بې رحمه ډول تعقیب شول. د یوه سپين ږيري سړي او د ده سره د ملو ښځو دغه انځور دوه کاله ترمخه په ټوله نړۍ کې د ایزیدانو د کړاو په یوه سبمول واوښت.

دغه ایزیدۍ نجلنۍ نه غواړي خپله څیره وښيي. د ۲۰۱۴م کال په دوبي کې دا وتښتول شوه او په زور یوه جنګیالي ته واده شوه. دوې میاشتې وروسته دغه ۱۵کلنه په تېښته بریالۍ شوه. اوس دا له خپلې کورنۍ سره ده او د هغه څه په اړه کیسې کوي چې د ویلو وړ نه دي.

افراطيانو د سوریې شمالي ښار عین العرب چې د ترکیې پر سرحد پروت دی، څو میاشتي کلابند کړی وو. دغلته کردانو سخت مقاومت وکړ او په پای کې یې د امریکا په مشرتوب ائتلاف د هوايي بریدونو په مټ بری ترلاسه کړ. خو دغه جګړو ښار له خاورو سره خاورې کړ.

داعش د هر هغه چا ضد ده چې ایډیالوژي یې نه مني. دغه ډله د تقسیم په اصل عمل کوي او هڅه کوي بیلا بیل مذهبونه او نژادي لږکۍ یو د بل پر ضد وپاروي. خو دوی تل نه کامیابیږي. کردي او ایزیدي ښځي ژورې ملګرتیاوې لري او دغه ډله یې په دې توګه په سمبولیک ډول ماته کړې ده.

داعش لا له پوځي اړخه ماته نه ده خوړلې. د عراق او سوریې ډیري سیمې یې اوس هم په ولکه کې دي. کرداني او ایزیدانې به هم خپلې جګړې ته دوام ورکوي. خو دوی ترهګرو ته یو سبق هم ور زده کړی هغه دا چې ښځي په هیڅ صورت هم مریاني نه دي.