د ډالرو په مقابل کې تر ټولو لوړه بیه د کویتي دینار ده. یو کویتي دینار شا او خوا ۳،۲۹ امریکایي ډالره کیږي. د دغه کوچني هیواد اقتصاد تر ټولو زیات د تیلو پر صادراتو ولاړ دی.

دوهم ځای بیا د بحرین دینار لري، چې یو دینار یې شا او خوا ۲،۶۵ امریکایي ډالره کیږي او کابو له یوې لسیزي راهيسي یې ارزښت همدومره دی. د کویت په څیر د بحرین د اقتصاد بنسټ تیل جوړوي.

د عمان یو ریال شا او خوا ۲،۶ امریکایي ډالره کیږي.

د ډالر په مقابل کې د اردن د یوه ریال بیه ۱،۴۰ ډالره کیږي. د نورو خلیجي هیوادونو برعکس اردن تیل نه لري او نه یې اقتصاد دومره پیاوړی دی.

د بريتانيا پاونډ پنځم ځای لري. یو پاونډ په شا او خوا ۱،۳ امریکایي ډالره تبادله کیږي. په تیرو دوو لسیزو کې د ډالر په مقابل کي د یوه پاونډ بیه ۱،۲ وه او تر ټولو زیاته ۲،۱ ډالره وه.

په وروستیو ورځو کې د ډالر په مقابل کې پاکستانۍ کلدارې خپل ارزښت له لاسه ورکړی دی. په وروستیو دوو لسیزو کې د یوه ډالر بیه د ۵۲ او ۱۴۶ کلدارو ترمنځ وو او دا توپیر تر ۱۶۰ سلنه زیات دی. په ۲۰۰۹م کال کې یو ډالر ۸۲ کلدارې او په ۱۹۹۹م کال کې بیا ۵۴ کلدارې کیدی.

په دې وروستیو ورځو کې د بهرنیو اسعارو په مقابل کې د افغانۍ ارزښت ډیر کښته شوی دی. د افغانستان مرکزي بانک د افغانۍ ارزښت د کمیدو دليل جګړه، نا امني او په هیواد کې دننه سیاسي جنجالونه په ګوته کوي. اوس یو امریکایي ډالر د شا او خوا ۷۹ افغانۍ او ۲۰ پولو په بدل کې تبادله کیږي چې دا په تیرو ۱۹ کلونو کې د بهرنیو اسعارو په مقابل کې د افغانیو تر ټولو ټيټه بیه ده.

هندۍ کلداره په تیرو دوو لسیزو کې د ډالر په مقابل کې د پاکستانۍ کلدارې په پرتله باثباته ده. په ۱۹۹۹م کال کې یو امریکایي ډالر شا او خوا ۴۲ هندي کلدارې کیده او اوسمهال یو ډالر تر۷۰ هندي کلدارو زیات کیږي.

د سویل ختیځ آسیایي هیواد لاوس پیسه لاو کپ د ډالر په مقابل کې پنځمه کم ارزښت لرونکي پيسه ده. یو امریکایي ډالر شا او خوا ۸۶۲۷ لاو کپ برابر دی. مهمه خبره دا ده چې د دغه پیسې په ارزښت کې کمی نه دی راغلی، بلکې په ۱۹۵۲م کال کې دغه پیسه له کم ارزښت سره وړاندې شوه.

د افریقایي هیواد ګینې جمهوریت فرانک د ډالر په مقابل کې د نړۍ څلورمه کم ارزښته پیسې دي. یو فرانک تر۹۲۰۰ زیاتو فرانک سره تبادله کیږي.

اندونیزیا چې په نړۍ کې د مسلمانانو تر ټولو ستر هیواد دی، د کم ارزښت لرونکو پیسو دریم هیواد دی. په اندونیزیا کې له یوې روپۍ څخه تر۱۰۰ زرو روپو پورې بانک نوټ شته. یو امریکایي ډالر شا او خوا ۱۴۵۰۰ روپۍ کیږي.

د نړۍ دوهمه کم ارښته پیسې د ویتنام دي. یو ډالر شا او خوا ۲۳۳۷۷ ویتنامي ډانګ کیږي. په ۱۹۹۹م کا کې یو ډالر څه دپاسه پنځلس زره ډانګ کیدل. خو د چارو پوهان په دې نظر دي چې د ښو تګلارو په خپلولو سره به په نزدې راتلونکي د ډانګ ارزښت بیرته ښه شي.

ایران چې د امریکا متحده ایالاتو له سختو اقتصادي بندیزونو سره مخامخ دی ریال یې خپل ارزښت له لاسه ورکړی دی. اوسمهال یو امریکایي ډالر شا او خوا ۴۲۱۰۰ ریال کیږي. په ۱۹۹۹م کال کې یوه امریکایي ډالر ۱۹۰۰ ریال سره تبادله کیده.

«د حکاکي او چاپ اداره« (BEP) په امریکا متحده ایالاتو کي د پیسو د تولید تر ټولو لویه فابریکه ده. د دغي ادارې ودانۍ د نوي کلاسیک په بڼه چي د آهک له ډبرو جوړه او سترې پايي لري، یوې ټينګي کلا ته ورته ده.

ټوله ودانۍ د هغه محصول یادونه کوي چي پکښي تولیدیږي. حتی د هغه لوی ساعت د اعدادو پر ځای چي پر یوه دیوال ځوړند سوي هم د ډالرو نوټونه نښلول سوي دي.

د دغي ادارې د کارکوونکو امنیت ځانگړی اهمیت لري. سړی کولای سي د هغې هره دستگاه، د سنسورونو او یا هم یوې سرې توکمې په مرسته له کاره واچوي.

دستگاه نوټونه شمېري او تنظیموي. وروسته د سلو نوټونو ۱۰ بستې د پلاستیک په مرسته بسته بندي کیږي. یو کارگر پلاستیکي بستې یو پربل اوډي او بلاخره ټوله په یوې کراچۍ کي اچوي. دغه بانکنوټونه تر هغه پوري چي مرکزي بانک ته نه وي تحویل سوي او د هغوی د سریال شمیره پولي سیستم ته نه وي داخله سوې، هیڅ ډول ارزښت نه لري.

دلته هم طنز او شوخي ده او هم د وطن پرستۍ سمبولونه، د هغې له ډلي څخه د امریکا بیرغ چي په هرځای کي په بیلابیلو ډولونو لیدل کیږي.

د اومو بانکنوټو کاغذونه د چاپ په ماشین کي ایښودل کیږي. کله چي د چاپولو کار پیلیږي، نو زړه بوږنوونکی ږغ ټوله فضا ډکوي.

د ډالرو په چاپخانه کي۲۰ ډالري لوټ چاپیږي. د کاغد له هري پاڼي څخه ۳۲ شل ډالري بانکنوټونه تولیدیږي. په دې ډول له بانکنوټونو له هر ۱۰ زرو پاڼو څخه، ۶ میلیونه او ۴۰۰ زره ډالر تولیدیږي.

د امریکا متحده ایالاتو »د حکاکي او چاپ اداره« په مجموع کي د بانکنوټونو په مخ او شا کي له درو رنگونو څخه کاراخلي. د بانکنوټونو د تولید د لومړنۍ څانگي مسؤل، جیمز ساثرلند دی. په دغه څانگه کي، د بانکنوټونو شا او مخ په آفست ډول رنگیږي.

زرغون رنگ یو له مهمو او په عین حال کي د ډالر د بانکنوټونو یوه تر ټولو پخوانیو امنیتي ځانگړتیاووڅخه شمیرل کیږي. د دغه رنگ د جوړیدو طرز پټ او په انحصاري ډول ثبت سوی دی. ادمجیا د دغه رنگ په جوړولو پوهیږي. هغه د نقشونو مسؤل دی. هغه دستگاه چي ادمجیا ورباندي کارکوي، په ساعت کي د بانکنوټونو د ستر کاغذ پر لسو زرو پاڼو باندي کاري ظرفیت لري.

هرکال شاوخوا یو میلیون مینه وال، په کنترول سوي ډول د ډالرو د بانکنوټونو د تولید له بهیر څخه لیدنه کوي. د جزیاتو تشخیص، د مثال په ډول د بانکنوټونو د امنیتي نخ یا هولوگرام د زیاتولو بهیر، د هغو ننداره کوونکو له پاره چي د مرمۍ ضد ښیښو ترشا ناست دي، تقریباً ناممکن ښکاري.

بانکنوټونه د درو ورځو له پاره په یوه تړلي او تر څارني لاندي اطاق کي ایښودل کیږي تر څو وچ سي. هره ورځ په مجموع کي د ۵۶۰ میلیونو ډالرو په ارزښت بانکنوټونه تولیدیږي. د هر بانکنوټ د کاغذ او تولید لگښت ۳،۶ سينټه ده.

ځانگړې دستگاه په یوې بادپکې سره د بانکنوټونو لوی کاغذونه تنظیموي. بانکنوټونو ته د سریال شمیرې وراضافه کیږي، پر هغوی باندي مُهرونه لگول کیږي او ستر کاغذونه په آخره کي ټوټه ټوټه کیږي. د کنترول د څانگي کارکوونکي، د بانکنوټونو د چاپ کیفیت او تولید په منظم ډول ترڅارني لاندي لري.

په امنیتي څانگه کي هیڅ څوک اجازه نه لري یوازي کار وکړي. هغه تابلو چي په دغه څانگه کي ځړول سوې پر دې ټینگار کوي چي په دغه څانگه کي باید تل دوه کسه په عین وخت کي کار وکړي. علاوه پر دې د دغي چاپخانې د کارکوونکو عاید په اوسط ډول په کال کي ۹۳ زره ډالر دی. دا په امریکا کي د متوسط عاید تقریباً دوه برابره دی.

نړیوالو اسعارو ته تر اړولو مخکي وروستی پړاو. هر بانکنوټ په فرد پوري منحصر د سریال یوه شمیره لري. د بانکنوټونو د شمیرې وهلو دستگاه په لاس تنظیمیږي.