د بشري حقونو د څار نړیوال سازمان (Human Rights Watch) له سعودي عربستان څخه غوښتي دي چې دغه هیواد ته د بین المللي څارونکو د سفر او د سعودي له زندانونو څخه د لیدنې زمينه مساعده کړي. د څارونکو د دغې ډلې له استولو څخه هدف په ځانګړي توګه د ښځينه بندیانو د وضعیت ارزونه ښودل شوې ده. یو شمیر ښځې چې د خپلو حقونو او په ځانګړي توګه د ښځو د موټر چلونې د حق له پاره یې مبارزه کوله بندیانې شوې دي.
د فرانسې خبري آژانس د جمعې په ورځ له دوبۍ څخه د یوه رپوټ په خپرولو سره، د سعودي عربستان په زندانونو کې د ښځو د جنسي زورونې او شکنجې په هکله د بشري حقونو سازمان د کوښښونو پر موضوع تم شوی دی.
د خاشقجي د قتل موضوع سیورې
د سعودي عربستان حکومت تر اوسه پورې په زندانونو کې د ښځو د جنسي زورونې او شکنجې تورونه بی بنسټه بللي دي. اوس د بشري حقونو سازمان د جمال خاشقجې د قضیې په هکله د سعودي د حکومت په اصطلاح «دروغونو» ته په اشارې سره اعلان کړی دی چې د سعودي حکومت د غلطو څرګندونو تکرار، د دغه هیواد په زندانونو کې د جنسي زورونې او شکنجې په اړه د حکومت د څرګندونو اعتبار هم کم کړی دی.
له همدې امله د بشري حقونو دغه بنسټ په همدې ارتباط غوښتنه کړې چې د سعودي حکومت دې د خپلې ادعا د ثبوت په خاطر د بین المللي ناظرانو یوې ډلې ته د سعودي له زندانونو څخه د لیدنې زمينه مساعده کړي.
د بشري حقونو نړیوال سازمان د جمعې په ورځ(د دسمبر میاشتې ۷) اعلان وکړ چې د سعودي عربستان په زندانونو کې پر ښځو د جنسي تیري او شکنجې د موضوع په اړه یې له څو مختلفو سرچينو څخه معلومات ترلاسه کړي دي.
ریاض دغه ادعاوې رد کړي
دا لومړي ځل نه دی چې د سعودي عربستان په زندانونو کې پر ښځو د جنسي تیري او د دوی د شکنجه کولو په هکله ادعاوې مطرح کیږي. د بشري حقونو بنسټونو د می میاشتې راهیسې څو واره دا ډول موضوعات مطرح کړي دي.
د سعودي حکومت د نومبر په میاشت کې د دغه هیواد په زندانونو کې د ښځو د شکنجې په اړه د بشري حقونو او بخښنې نړیوال سازمان څرګندونې رد او بی بنسټه بللې وې.
اوس د بشري حقونو نړیوال سازمان د سعودي د منتقد وژل شوي خبریالال جمال خاشقجې د قتل قضیې په اړه د سعودي چارواکو د ضد او نقیض څرګندونو په پام کې نیولو سره، د دغه هیواد د چارواکو څرګندونو ته د شک په سترګه ګوري او له همدې امله د ښځينه مدني فعالانو پر زندانونو او محاکمو یې د نړیوالو څارونکو د نظارت غوښتنه کړې ده.
د یادونې وړ ده چې د روان ميلادي کال په می میاشت کې د سعوي عربستان ډير شمیر مدني فعالان ونيول او بندیان شول چې یوه لویه برخه یې ښځينه فعالانې تشکيلوي. ډیري دغه ښځې د موټرچلونې حق د ترلاسه کولو له پاره د مبارزې له امله بندیان شوي دي.
پر اړونده موضوع زمونږ له آرشیف څخه انځوریز رپوټ:
په سعودي عربستان کې د ښځو حقوقو ته کتنه
سعودي عربستان دوې ورځې ترمخه اعلان وکړ چې د قانوني سرپرست له اجازې پرته به هم ښځو ته د موټر لایسنس اخیستو اجازه ورکړي. په دغه اسلامي سلطنت کې ښځو په تیرو کلونو کې څه ترلاسه کړي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/H. Jamali۱۹۵۵م کال: د ښځو لومړنی ښوونځی ۱۹۷۷م کال: د ښځو لومړنی پوهنتون
په ریاض کې نجونو ته تل دا زمینه نه وه برابره چې د دغو ماشومانو په څیر ښوونځي ته ولاړ شي. په دارلحنان کې په ۱۹۵۵م کال کې د نجونو په لومړني ښوونځي کې ثبت نام پیل شو. «ریاض کالج آف ایجوکیشن» د ښځو د لوړو زده کړو لومړنی انیستیتوت وو چې په ۱۹۷۰م کال کې پرانیستل شو.
۲۰۰۱م کال: د ښځو له پاره پیژند پاڼه
د ۲۱مې پيړۍ په پیل کې ښځو د لومړي ځل له پاره وکولای شول چې تذکره واخله. دغه کارتونه یوازینۍ لاره وه چې دوی پرې خپل هویت تثبیت کړي، د بیلګې په توګه د میراث او یا جائیداد اړونده شخړو کې. خو دغه کارتونه به ښځو ته یوازې د سرپرست په اجازه ورکول کیدل او مستقیما به ښځو ته نه بلکې سرپرست ته ورکول کید. په ۲۰۰۶م کال کې ښځو ته اجازه وه چې د سرپرست د اجازې پرته خپله پيژند پاڼه جوړه کړي.
۲۰۰۵م کال: پر جبري ودونو بندیز
سعودي عربستان په ۲۰۰۵م کال کې پر جبري ودونو بندیز ولګاوه، خو نکاح نامه د زوم او د ناوې د پلار تر منځ لاسلیک کیږي، نه د زوم او ناوې تر منځ.
۲۰۰۹م کال: لومړنۍ حکومتي ښځینه وزیره
په ۲۰۰۹م کال کې پاچا عبدالله، د سعودي عربستان په حکومت کې لومړنۍ ښځینه وزیره وټاکله. نورا الفایض، د روزنې وزرات د ښځو د چارو مرستیاله وزیره وه.
۲۰۱۲م کال: د المپیک لومړنۍ ښځینه لوبغاړې
سعودي عربستان پر دې باندې راضي شو چې د لومړي ځل له پاره د دغه هیواد ملي ټیم چې پکښې ښځینه لوبغاړې وې د المپیک په سیالیو کې برخه واخلي. په دغو کې یوه هم سارا عطار وه، چې د ۲۰۱۲م کال د لندن په المپیک سیالیو کې د ښځو د ۸۰۰ متره په ځغاسته کې برخه واخلي. هغه په دغو سیالیو کې حجاب پر سر وو.
۲۰۱۳م کال: ښځو ته د بایسکل او کوچني موټر سایکل د چلولو اجازه
سعودي چارواکو په ۲۰۱۳م کال کې ښځو ته د لومړي ځل له پاره د بایسکلونو او د کوچنیو موټر سایکلونو د چلولو اجازه ورکړه، خو یوازې په تفریحي ځایونو کې چې باید بشپړ اسلامي حجاب یې اغوستی وي او خپل یو نارینه ورسره موجود وي.
۲۰۱۳م کال: په شورا کې لومړنۍ ښځې
په ۲۰۱۳م کال کې پاچا عبدالله ۳۰ ښځو ته د سعودي عربستان په مشورتي شورا کې سوګند ورکړ. دا هغه څه وو چې ښځو ته يې پر یوه مقام باندې د ټاکلو زمینه برابروله.
۲۰۱۵م کال: د ښځو د رای ورکول او ځان کاندیدول
په ۲۰۱۵م کال کې د سعودي عربستان په ښاروالۍ ټاکنو کې ښځو د دې اجازه درلوده چې رای ورکړي او ځان کاندید کړي. په پرتلیزه توګه نیوزیلنډ لومړنی هیواد وو چې په ۱۸۹۳م کال کې یې ښځو ته د رای ورکولو اجازه ورکړه. آلمان دغه کار په ۱۹۱۹م کال کې وکړ. په ۲۰۱۵م کال کې په سعودي عربستان کې ۲۰ ښځې د ښاروالۍ چارو له پارې وټاکل شوې.
۲۰۱۷م کال: د سعودي د بهرنیو اسعارو د ونډو بازار لومړنۍ ښځینه مشره
د ۲۰۱۷م کال د فبرروي په میاشتې کې د سعودي عربستان د بهرنیو اسعارو د ونډو بازار د خپل تاریخ په اوږدو سارا السهیمي، د خپلې لومړنۍ ښځینه مشرې په توګه ونوموله.
۲۰۱۸م کال: ښځو ته به د موټر چلولو اجازه وي
د ۲۰۱۷م کال د سپتمبر میاشتې په ۲۶ نیټه سعودي عربستان اعلان وکړي چې ډیر ژر به ښځو ته د موټر چلولو اجازه ورکړل شي. د ۲۰۱۸م کال د جون میاشتې څخه به ښځې د لایسنس اخیستو له پاره د نارینه سرپرست اجازې ته اړتیا نه لري. او دې ته به هم اړتیا نه وی چې د موټر چلولو پر مهال ورسره سرپرست په موټر کې وي.
