د ترکيې رفرنډم به ښايي په اساسي قانون کې تغيير راولي او پارلماني نظام به ښايي په يوه رياستي نظام بدل کړي. په دې ترتيب د صدراعظم مقام له منځه ځي او رئيس جمهور به د خلکو په رايو په مستقيم ډول وټاکل شي.
انځور: picture alliance/dpa/U. Deck
اعلان
د ترکيې ولسمشر به ښايي ډېر قدرتونه لاسته وروړي، چې پکې د بودجې لوړول، د وزيرانو او قاضيانو ګمارنه او ګوښه کېدنه او په ځينو برخو کې د فرمانونو صادرول هم راځي. ولسشمر به په دې ترتيب د دې تر څنګ چې د دولت په راس کې قرار ولري، د حکومت اجرائيه برخه هم په اختيار کې ولري. هغه ته به دا اجازه هم وي چې له يوه سياسي ګوند سره ټينګ ارتباط ولري.
په اوس وخت کې له ولسمشره غوښتل کيږي چې خپل سياسي ارتباطات قطع کړي او په بې طرفانه توګه واک وچلوي. دا چې ولسمشر ته به ډېر واکونه په لاس ورشي، نو دغه رفرنډم د اوسني ولسشمر، رجب طيب اردوغان، د برخه ليک په هکله رای ګيري هم ده.
څرګنده خبره ده چې د اردوغان د «آي کی پي» يعنې د عدالت او پرمختيا د ګوند پلويان به د «ايوېت» يعنې هو رايه ورکړي. هغوی استدلال کوي چې په اساسي قانون کې تغييرات لازم دي څو د ترکيې حکومت اصلاح شي او دا وړتيا پيدا کړي چې د ننني سياسي چاپېريال غوښتنو ته سم جواب ووايي.
يو څه د حيرانتيا وړ بيا د ښي اړخي ملتپاله ګوند «ام ايچ پي» ملاتړ دی ځکه چې په عنعنوي ډول يې د رياستي نظام مفکوره تل رد کړې ده. داسې آوازې شته چې د دغه ګوند مشر، دولت باهجيلي، ته د همکارۍ په بدل کې د مرستيال رئيس جمهور د چوکۍ ژمنه شوې ده. دا په داسې حال کې ده چې د ترکيې پارلمان په اساسي قانون کې تغييرات تصويب کړي دي، خو اوس بايد ولس هم ورته خپله رايه ورکړي څو قانوني شکل پيدا کړي.
څوک يې پر ضد دي؟
د ترکيې دوو نورو اصلي ګوندونو د دغه رفرنډم په خلاف رايه خپله کړې ده. هغه منځنی کيڼ جمهوري پاله ګوند «سي ايچ پي» او کيڼ اړخی د خلکو دموکرات ګوند يعنې «آيچ دي پي» دی. د بشري حقونو او دموکراسۍ پلوي ګروپونه هم «هاير» يعنې نه وايي.
هغوی استدلال کوي چې په اساسي قانون کې تغييرات به اردوغان ته د دې فرصت ورکړي چې ديکتاتوري پيل کړي. که دغه رفرنډم ومنل شي، نو اردوغان به د دې امکان ولري چې دوه نورې دورې د ترکيې د ولسمشرۍ له پاره ځان کانديد کړي. د ترکيې راتلونکي انتخابات په ۲۰۱۹ کال کې تر سره کيږي. په دې ترتيب به اردوغان وکولای شي چې تر ۲۰۲۹ کاله پورې په قدرت کې پاته شي.
پر ورته موضوع یو انځوريز البوم زموږ له آرشيف څخه (30.06.2015):
په ترکيه کي پر همجنس بازانو باندي د پوليسو يرغل
د ترکيې د ښورښ ضد پوليسو د استانبول د ښاروال په لارښوونه د همجنس بازانو پر سوله ييز لاريون اوښکن گاز او ربړي مرمۍ اورولي او سره پاشلي ئې دي. د دغه يرغل دليل د «روژې مياشت» ښوول سوې ده چي دغه شان لاريون په روژه کي منع دی.
انځور: picture-alliance/abaca
د ترکيې پوليسو د همجنس بازانو پر يوه لاريون باندي په اوښکن گاز او ربړي مرميو سره يرغل کړی او په دې سره ئې لاريون سره پاشلی دئ.
انځور: picture-alliance/abaca
هر کال د جون مياشتي پر ۲۸ نېټه د نړۍ په يوشمېر هيوادونو کي همجنس بازان د خپلو حقونو له پاره سوله ييز لاريونونه کوي. انځور په استانبول کي د لاريون دئ.
انځور: picture-alliance/AA/H. Bagis
د استانبول په زرونو همجنس بازان او د هغوی پلويان د «کريستوفر استريت دې» په ورځ د نورو کلونو په شان په «تقسيم» ميدان کي سره راټول سوي ول.
انځور: picture-alliance/AA/H. Bagis
د همجنس بازانو په خبره د استانبول ښاروال وصاب شاهين بې له دې چي مخکي له مخکي اعلان وکړي، دغه لاريون ئې منع کړی دئ.
انځور: picture-alliance/dpa/T. Bozoglu
د استانبول ښار د دغه لاريون د منع کولو دليل د «روژې مبارکه مياشت» بللی دئ. خو د همجنس بازانو په خبره تيرکال هغه دغه ورځ په روژې مياشت کي وه ولي هيڅ ستونزه پېښه نه سوه.
انځور: picture-alliance/abaca/H. O. Sandal
همجنس بازانو په خپله فيسبوک پاڼه کي د ښاروال دغه کار «غير قانوني» بللی او له هغه څخه ئې غوښتي دي چي «د ترکيې اساسي قانون ته احترام ولري.»
انځور: picture-alliance/dpa/T. Bozoglu
پوليسو د تقسيم او استقلال ميدانونو ته ټولي تلونکي او راتلونکي لاري بندي او د لاريون کوونکو د سره پاشلو له پاره ئې د اوښکن گاز، ربړي مرميو او اوبو ماشولو ماشينانو څخه کار واخيست.
انځور: picture-alliance/abaca
د پوليسو له يرغل سره سم د تقسيم ميدان هټيوالو د خپلو هټيو دروازې را کش کړې او ميدان داسي بڼه غوره کړه لکه رخصتي چي وي. د عیني شاهيدانو په خبره ځينو هټيوالو همجنس بازانو ته په خپلو هټيو کي پناه ورکړه.
انځور: picture-alliance/abaca
په استانبول کي د ښورښ ضد پوليس د همجنس بازانو لاريون د سره پاشلو په حال کي. دوی اوښکن گاز او ربړي مرمۍ هم کارولې.
انځور: picture-alliance/AP Photo
ترکيه په سيمه کي يو له ډېرو لږو هيوادونو څخه دئ، چي همجنس بازي پکښې ممنوع نه ده.
انځور: picture-alliance/dpa/T. Bozuglu
د استانبول ښار وال ويلي دي چي دغه اقدام ئې ځکه وکړ چي دغه لاريون بې له اجازې جوړ سوی وو او د دې ويره هم وه چي نوري ډلي به يرغل پرې وکړي.
