د ترکیې پوځ او د سوریي د پاڅون کوونکو هغه برخه چې د ترکيې ملاتړ لري، د یکشنبې په ورځ عفرین ښار تر خپل کنترول لاندې راوست. دا په سیمه کې د کردي جنګیاليو له پاره یو لوی پر شا تګ بلل کیږي.
د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان، په دې اړه ویلي دي: «د سوریې د آزاد پوځ واحدونو چې د ترکیې د وسلوال پوځ له ملاتړه برخمن دي، نن سهار د عفرین ښار مرکز تر خپل کنترول لاندې راوست.»
په انځورونو کې ترکي ټانکونه او د سوریې د آزاد پوځ غړي د عفرین ښار په مرکز کې ښوول شوي دي. په انځورونو کې دا هم ښوول شوي دي چې دغو ځواکونو د ښار پر ودانیو باندې د ترکیې بیرغ پورته کړی دی.
فرانسې خبري آژانس ویلي دي چې د سوریې د آزاد پوځ غړو د ښار تر نیولو لږ وروسته، په چور لاس پورې کړی دی او ځینو یې بیا د کردانو د یوه اتل مجسمه هم نړولې ده.
د کردي جنګیالیو پر شاتګ
د سوریې د آزاد پوځ یوه ویاند ویلي دي چې دغه ځواکونه سهار وختي عفرین ښار ته ننوتل او له کوم مقاومت سره مخامخ نه شول. هغه زیاته کړې ده چې کردي ځواکونه له دې ښار څخه وتلي او د حلب ښار ته نزدې یې سنګرونه جوړ کړي دي، چې د سوریې په رژیم پوري تړلو ځواکونو تر کنترول لاندي دي. د هغه په خبره یو شمیر نورو کردانو بیا د الفرات سیند په ختیځه برخه کې سنګرونه جوړ کړي دي چې د سوریايي کردانو تر کنترول لاندي ده.
په عفرین ښار کې یوه چارواکي ویلي دي چې کردي ځواکونه به د ترکي او سوریې د آزاد پوځ ځواکونو پرضد په سیمه کې چرکي جګړه پیل کړي.
د عفرین د اجرائیه وي شورا لوړ پوړي چارواکي عثمان شیخ عیسی، ویلي دي: «زموږ ځواکونه به په عفرین کې د هغوی په بد خوب بدل شي.»
خونړی کمپاین
د سوریې د بشري حقونو د څار سازمان چې مرکز یې په بریتانیا کې دی، ویلي دي چې د جنوري میاشتې له ۲۰مې نیټې راهیسې چې ترکيې خپل پوځي عملیات پیل کړي دي تر ۱۵۰۰زيات کردي ځواکونه وژل شوي دي.
ترکیې د خپلو سوریایي پاڅونکوونکو په مرسته په سیمه کې پوځي عملیات پیل کړي دي چې په خبره یې له خپل سویلي سرحدي سیمو څخه «د ترهګرو» ریښې له منځه یوسي. په دې ترتیب سره ترکیه د «کردانو د خلکو د ساتنې ډله» یا (YPG) په نخښه کوي.
ترکیه ادعا کوي چې دغه ډله د امریکا په مشرتوب د داعش پر ضد جګړې یوه ناقانونه برخه جوړوي او په اصل کې د «کردستان د کارګرو ګوند» یو برخه ده. د «کردستان د کارګرو ګوند» د ترکیې له خوا ترهګره ډله بلل کیږي چې له لسیزو راهیسې یې د انقرې پرضد وسله وال مقاومت کوي.
زموږ له ارشیف څخه:
د ترهګرۍ نړیوال شاخص، په رپوټ کې راغلي دي چې په پاکستان کې په تیر میلادي کال کې د ۲۰۱۳م کال په پرتله د ترهګرۍ په پيښو کې د وژل شوو کسانو شمیر ۵۹ سلنه لږ شوی. افغانستان تر عراق وروسته دوهم هیواد دی چي تر نورو اغېزمن شوی.
انځور: STR/AFP/Getty Imagesعراق د ترهګرۍ له کبله د اغیزمنو شوو هیوادونو په نوملړ کې له تیرو دریالسو کلونو راهیسې په سر کې ځای لري. د «ګلوبل تروریزم اندکس» په وینا په تیر میلادي کال کې په عراق کې د ترهګرۍ کابو درې زره پیښې رامنځ ته شوي چې په پایله کې یې نزدې لس زره کسان وژل شوي او ۱۳ زره ټپیان شوي دي. ترهگره ډله داعش د زیاتو پیښو مسئله بلل کیږي.
افغانستان د هغو هیوادونو په نوملړ کې چې ترهګرۍ تر ټولو زیات اغیزمن کړی، په دوهم ځای کې دی. په تیر میلادي کال کې په دغه هیواد کې په ۱۳۰۰ بریدونو کې تر۴۵۰۰ زیات انسانان وژل شوي او تر پنځو زرو زیات ټپیان شوي دي. د زیاتو پيښو پړه پر طالبانو ده.
له ترهګرۍ څخه د اغیزمنو شوو هیوادونو په نوملړ کې دریم ځای بیا نایجیریا خپل کړی. په دغه افریقایي هیواد کې د ۴۴۶ ترهګریزو حملو رپوټ ورکړل شوی دی، چې په پایله کې یې تر۱۸۰۰ زیات انسانان وژل شوي او شا او خوا زر تنه ټپیان دي. په ۲۰۱۴م کال کې د دغه ډول بریدونو په پایله کې د وژل شوو کسانو شمیر تر اووه نیم زرو کسانو زیات وو.
د ترهګرۍ د نړیوال شاخص د نوې رپوټ له مخې له کورنۍ جګړې سره لاس او ګریوان هیواد سوریه، له تروریزم څخه د اغیزمنو شوو هیوادونو په نوملړ کې څلورم ځای لري. په سوریه کې د ترهګریزو پیښو زيات مسئولیت ګوته داعش او النصره جبهې ته نیول کیږي. په ۲۰۱۶م کال کې په سوریه کې د ترهګرۍ د ۳۶۶ پيښو رپوټ ورکړل شوی چې په پایله کې یې ۲۱۰۰ تنه وژل شوي او تر۲۵۰۰ زیات ټپيان شوي ول.
پاکستان په دغه نوملړ کې پنځم ځای لري. په تیر میلادي کال کې په دغه هیواد کې په ۷۳۶ ترهګریزو پيښو۹۵۰ کسان وژل شوي او تر ۱۷۰۰ زیات ټپیان شوي ول. د ترهګرۍ د زیاتو پيښو مسئوليت پر تحریک طالبان پاکستان، د داعش د خراسان څانګه او لشکر جنګوي ډلې اچول کيږي. د رپوټ له مخې په پاکستان کې د ترهګرۍ په پيښو کې د وژل شوو کسانو شمیر د ۲۰۱۳م کال په پرتله ۵۹ سلنه لږ سوی دی.
یمن د جنګي ډلو او د حوثي یاغیانو پر ضد د سعودي عربستان په مشرۍ د پوځي ائتلاف پر هوایي بریدونو سربیره له ترهګریزو پيښو سره هم لاس او ګریوان دی. په ټوله کې د ترهګرۍ په ۳۶۶ پيښو کې کابو۶۵۰ کسان وژل شوي دي. په دغه هیواد کې پر نورو ډلو ټپلو سربیره د ترهګرې ډلې القاعدې د یوې څانګې موجودیت رپوټونه هم ورکول کیږي.
له ترهګرۍ څخه تر ټولو زیاتو اغیزمنو شوو لسو هیوادونو په ليست کې سومالیا پر اووم مقام دی، چیرې د الشباب په نوم تندلارې ډلي تر۹۰ سلني د زیاتو بریدونو مسئولیت پر غاړه اخیستی دی.
هند، هم په دغه نوملړ کې پر اتم مقام دی. په تیر میلادي کال کې په دغه هیواد کې تر۹۰۰ زیاتو ترهګريزو پيښو کې ۳۴۰ تنه وژل شوي او شپږ سوه نور ټپیان شوي دي. دغه شمیر د ۲۰۱۵م کال په پرتله اتلس سلنه زیات دی. زیاتې پيښې د هیواد په ختیځي څنډه کې شوې او د ترهګرۍ د زیاترو پيښو پړه ماویستي یاغیانو ته ورګرځي. په ۲۰۱۶م کال د لشکر طیبه په ترهګریزو بریدونو کې پنځه هندي اتباع وژل شوي دي.
ترکیه هغه هیواد دی چې د لومړي ځل له پاره د لسو اغیزمنو شوو هیوادونو په کتار کې شامل شوی او په نهم مقام کې دی. په تیر میلادي کال کې په ترکیه کې د ۳۶۴ ترهګریزو حملو کې۶۵۰ کسانو خپل ژوند له لاسه ورکړی او کابو ۲۳۰۰ کسان ټپیان شوي دي.
لیبیا د معمرالقذافي د واکمنۍ له ختمیدو راهیسې له ګډوډیو سره مخامخ دی او په وروستیو کې د ترهګرۍ له پیښو سره هم لاس او ګریوان دی. د دغه نړیوال شاخص د درجه بندۍ له مخې په تیر میلادي کال کې په دغه هیواد کې د ترهګرۍ ۳۳۳ پيښې شوي چې څه کم د څلورو سوو کسانو ژوند یې اخیستی دی. په لیبیا کې هم د ترهګرۍ د زیاتره پيښو مسئوليت په اصطلاح «اسلامي دولت» یا داعش ډلي باندي اچول کيږي.
