د افغانستان د حج او اوقافو او د عامې روغتیا وزیرانو په کابل کې په یوه خبري غونډي کې د کرونا پرمهال د اختر د لمانځلو په هکله وویل چې افغانان دې د اختر په ورځو کې هم د کرونا اړوند طبي سپارښتنې په جدي توګه رعایت کړي. د عامې روغتیا وزارت بیا په دې برخه کې خلکو ته خبرداری ورکوي چې د کوچني اختر تیروتنې دې په لوی اختر کې نه تکراروي.
په داسې حال کې چې لوی اختر ته د ګوتو په شمار ورځې پاتې دي، د افغانستان د حج او اوقافو او د عامې روغتیا وزارت د پنجشنبې په ورځ (د جولای میاشتې په ۲۳مه نیټه) په دغه جوړې شوې خبرې غونډه کې یو ځل بیا ټینګار وکړ چې د کرونا د خطرونو د کمښت له پاره دې خلک د اختر په ورځو کې طبي لارښونې عملي کړي.
د افغانستان د عامې روغتیا وزیر په دې غونډه کې وویل چې په داسې حال کې چې په هیواد کې د کرونا وبا شدت کم شوی دی، خو خبرداری ورکوي چې که چیرې خلک ماسکونه ونه کاروي، ټولنیز واټن او طبي سپارښتنې عملي نه کړي نو د کرونا ویروس دوهمه څپه به افغانستان سخت وځپي. د عامې روغتیا وزیر محمد جواد عثماني، همدا راز له خلکو وغوښتل چې د «تیر اختر اشتباهات» دې نه تکراروي.
انځور: DW/S. Tanha د اختر لمونځ اختیاري دی
په لوی اختر کې د اختر لمونځ او قرباني یو له هغو مواردو څخه دي، چې د کرونا وبا پرمهال خلک ښايي له خطرونو سره مخامخ کړي. د افغانستان د حج، ارشاد او اوقافو وزیر هم له خلکو غواړي چې د کرونا د مخنیوي له پاره طبي سپارښتنې په جدي توګه عملي کړي. عبدالحکیم منیب، د قراني آیاتو او احادیثو په استناد وویل چې د ځان ساتل فرض دي او خلک دې د خپل ځان، نورو او خپلې کورنۍ پر وړاندې خپل دیني مکلفیت ادأ کړي.
په ورته وخت کې د حج او اوقافو وزیر په خپلو خبرو کې له کرونا ویروس سره د مبارزې په برخه کې د منبر او ډاکټر د ګډ غږ خبره وکړه. ښاغلي منیب ټینګار وکړ چې وزارت یې د عامې روغتیا د وزارت د سپارښتنو قوي ملاتړی دی او له خلکو غواړي چې د لوی اختر په ورځو کې فاصله مراعت کړي او له راټولیدو ډډه وکړي.
انځور: DW د حج او اوقافو وزیر له ديني عالمانو او ډاکټرانو وغوښتل چې په لومړي ګام کې د دغو لارښونو رعایت په خپله پیل کړي. ښاغلي منیب ټینګار وکړ: «هغه کسان چې داختر د لمانځه پرمهال په کرونا ویروس د ککړیدو ویره احساسوي، شریعت هغوی ته اجازه ورکړې چې د اختر لمونځ ونه کړي او هغه کسان چې لمانځه ته راځي، باید روغتیايي سپارښتني عملي کړي.»
په دې خبرې غونډه کې دواړو وزارتونو د لوی اختر په ورځو کې د څارویو د قربانۍ په برخه کې هم خلکو ته وړاندیز او سپارښتنې لرلي. د افغانستان د عامې روغتیا وزارت چارواکو د «کانګو» د ناروغۍ د را پیدا کیدو خبرداری هم ورکړ. عثماني له خلکو وغوښتل چې د دې له پاره چې په کانګو ناروغۍ اخته نه شي، له څارویو سره فزیکي تماس ونه نیسي او د قربانۍ پر مهال باید دست کشې استفاده کړي او غوښه باید ښه پخه کړل شي.
زموږ له آرشیف څخه:
د کرونا ویروس وبا؛ نړۍ له کوم وضعیت سره مخامخ کړې؟
د می میاشتې تر نیمایي پوري په کرونا د اخته کسانو شمیر تر ۴،۵ میلیونه اوښتی. د دغه ویروس پر خپریدو سربیره هم په ځینو هیوادونو کې بندیزونه په نرمیدو دي. دغه ویروس څرنګه او کله پېل شو او نړۍ یې له کوم وضعیت سره مخامخ کړې؟ انځور: Reuters/Y. Duong د کرونا ویروس نوي ډول لومړنۍ پيښې د ۲۰۱۹م کال د دسمبر میاشتې په ۳۱مه نېټه د چین د ووهان ښار روغتیایي چارواکو دا خبر رسما تائید کړ چې د سینه بغل ناروغۍ ته ورته ویروس له کبله په لسګونو کسان تر درملنې لاندې دي. تر هغه وخته داسې شواهد نه ول چې ویروس له یوه انسانه بل ته انتقالیږي. څو ورځې وروسته چینایي تحقیق کوونکو یو نوی ویروس تائید کړ.
انځور: AFP د ویروس له کبله لومړنۍ مړیني د ۲۰۲۰م کال د جنورۍ میاشتې په یوولسمه نېټه چینایي چارواکو د نوي ویروس له کبله د لومړنۍ مړیني خبر ورکړ. مړ شوي ۶۱ کلن کس زیاتره وخت هغه مارکیټ ته تګ راتګ کاوه، کوم چې بیا وروسته د دغه ویروس له خپریدو سره تړل کیده. دغه پيښه په چین کې په داسې یوه وخت کې رامنځ ته شوه چې د کلنۍ رخصتۍ له کبله په سلونو زره انسانان د سفر کولو په حال کې ول.
انځور: picture-alliance/Xinhua News Agency/C. Yuang په نورو هیوادونو کې دغه ویروس څه وخت خپور شو؟ دا انځور د سویلي کوریا د پلازمینې سئول دی، چې خلک د ماسکونو د رانیولو له پاره په کتار کې ولاړ دي. د روغتیا نړیوال سازمان د جنورۍ میاشتې په نیمایي کې په دې هکله خپل لومړنی راپور خپور کړ او د جنورۍ په شلمه نېټه په جاپان، سویلي کوریا او تایلنډ کې د دغه ویروس لومړني مثبتې پيښې تائید شوې. تر دې یوه ورځ وروسته له ووهان څخه امریکا متحده ایالاتو ته ستون شوي یوه کس کې دغه ویروس تائید شو.
انځور: Reuters/K. Hong-Ji په بشپړ ډول د ووهان ښار تړل کیدل ووهان ښار چې نفوس یې یوولس میلیونه دی، د جنورۍ میاشتې په ۲۳مه نېټه په بشپړ ډول وتړل شو. د ښار دننه او د باندې د تګ راتګ له پاره د هوایي الوتکو، کښتیو او ترانسپورت هر ډول خدمات ودرول شول. تر دغه وخته نوي ویروس د ۲۳ کسانو ژوند اخیستی وو.
انځور: AFP/H. Retamal په نړیواله کچه د بیړني روغتیايي وضعیت اعلانیدل په چین کې د کرونا ویروس د زرونو پيښو تر ثبتیدو وروسته د جنورۍ میاشتې په ۲۳مه نېټه د روغتیا نړیوال سازمانه په نړیواله کچه «بیړنی روغتیایي وضعیت» اعلان کړ. د فبرورۍ په دوهمه نېټه له چین څخه د باندې په دغه ویروس د یوه کس د مړیني خبر ورکړل شو. مړ شوی کس ۴۴ کلن فلیپیني وو. دغه مهال په چین کې د دغه ویروس له کبله ۳۶۰ تنه مړه شوي وو.
انځور: picture-alliance/empics/The Canadian Press/J. Hayward د روغتیا نړیوال سازمان د فبرورۍ په یوولسمه نېټه د کرونا ویروس له کبله د رامنځ ته کیدونکي سږو د ناروغۍ نوم «کوویډ-۱۹» کيښود. د فبرورۍ تر ۱۲مې نېټې پورې دغه ویروس په چین کې تر ۱۱۰۰ زیات کسان مړه کړي ول، په داسې حال کې چې په دغه ویروس د اخته کسانو شمیر تر ۴۴ زرو اوښتی وو. تر دغه وخته ویروس په ۴۴ هیوادونو کې خپور شوی وو.
انځور: AFP/A. Hasan د فبرورۍ په ۱۴مه نېټه په فرانسه کې یو ۸۰ کلن چینایي سیلاني د دغه ویروس له کبله ومړ. دا له آسیا دباندې او د اروپا په لویه وچه کې د کوویډ-۱۹ له کبله لومړنۍ مړینه وه.
انځور: Getty Images/M. Di Lauro افغانستان او پاکستان کې لومړنۍ پيښې په افغانستان کې د کرونا ویروس لومړنۍ پيښه د فبرورۍ میاشتې په ۲۴مه نېټه په هرات ولایت کې ثبت شوه. په پاکستان کې بیا د کرونا لومړۍ پيښه د فبرورۍ په ۲۶ نېټه له ایران څخه کراچۍ ته په ستون شوي محصل کې تشخیص شوه. د مارچ میاشتې تر ۱۸ مې نېټې دغه ویروس د پاکستان په ټولو ایالتونو کې خپور شوی وو.
انځور: picture-alliance/AP Photo/F. Khan په نړۍ کې د کرونا ویروس په چټکۍ سره خپریدل تر دې وروسته دغه ویروس په ډیرې چټکۍ سره په منځني ختیځ، لاتین امریکا او د نړۍ نورو برخو ته ورسید. د فبرورۍ تر ۲۸مې نېټې په ایټالیا کې په نوي کرونا ویروس ۸۰۰ تنه اخته شوي وو او په اروپا یې په چټکۍ سره په خپریدو وو. د فبرورۍ په ۱۹مه نېټه په متحده ایالاتو کې د کرونا ویروس له کبله د لومړنۍ مړیني خبر ورکړل شو.
د اروپا او د امریکا د درواړو تړل کیدل د متحده ایالاتو ولسمشر د مارچ میاشتې په ۲۱مه نېټه له اروپا څخه ټول پروازونه ودرول او بیا یې د مارچ میاشتې په ۱۳مه نېټه بیړنۍ حالت اعلان کړ. بیا د مارچ میاشتې په ۱۷مه نېټه فرانسې د ټول هیواد په کچه محدودیتونه ولګول او اروپایي اتحادیې د دغه بلاک د باندې هیوادونو څخه خپلو هیوادونو پر داخلیدو بندیز ولګاوه.
انځور: picture-alliance/Xinhua/A. Morrisard د اغیزمنو کسانو شمیر تر یو میلیون اوښتل د اپریل تر دوهمې نیټې پورې د نړي په ۱۷۱ هیوادونو کې د کرونا ویروس پيښې ثبت شوې او له دغه ناروغۍ څخه د اغیزمنو شوو کسانو شمیر تر یو میلیون اوښتی وو. دغه مهال په نړۍ کې د کوویډ-۱۹، ناروغۍ له کبله ۵۱ زره کسان مړه شوي هم وو. د اپریل تر لسمې نیټې په ټوله نړۍ کې د مړو شوو کسانو شمیر تر سلو زرو واوښت.
انځور: picture-alliance/xim.gs په کرونا ویروس د اخته کسانو شمیر تر ۴،۵ میلیونه اوښتی د می میاشتې تر نیمایي پورې په نړۍ کې په دغه ویروس د اخته کسانو شمیر تر ۴،۵ میلیونه اوښتی. په متحده ایالاتو کې څه کم یو نیم میلیون کسان په دغه ویروس اخته شوي او د مړو شوو کسانو شمیر یې شا او خوا ۸۷ زره کسانو ته رسیږي چې د نړۍ په کچه له دغه ویروسه تر ټولو زیات اغیزمن شوی هیواد دی.
انځور: Reuters/J. Cabezas د بوندس لیګا فوټبال سیالۍ په آلمان کې د بوندس لیګا، په نوم د فوټبال سیالۍ پیل شوې. دا د اروپا په سطحه لومړنی هیواد دی چې د څو اوونیو وروسته دغه ډول سیالۍ پيلوي. خو د لوبو مینه والو ته لوبغالې ته د ورتګ اجازه نه شته.
انځور: picture-alliance/dpa/I. Fassbender په اروپا کې بندیزونه مخ پر کمیدو دي د می میاشتې په دوهمه نېټه په هسپانیا کې د بارسلونا مشهور ساحل، د خلکو پر مخ پرانیستل شو. د می له ۱۶ نېټې څخه په فرانسه او ایټالیا کې هم ځیني سمندري ساحلونه پرانیستل شوي. د اروپا په یو شمیر هیوادونو کې په تدریجي ډول په بندیزونو کې نرمښت رامنخ ته کیږي او دغه اتحادیه کوښښ کوي چې احتمالا د جون میاشتې تر نیمایي پورې د سرحدونو تړل کیدل ختم کړي او د اروپا دننه سیاحت پېل کړل شي.
انځور: picture-alliance/NurPhoto/X. Bonilla
