يو وخت د «اسلامي دولت» (داعش) تروريستانو د عملياتو پر مهال مخونه پټول. د دغي ډلي لومړی ځواک په عراق کي د القاعدې له ښاخه او په دغه هيواد کي د حکومت د وېش په برخه کي له ناراضي سينانو څخه جوړ سو. وروسته بيا له دغي ډلي سره د گاونډيو عربي هيوادونو مالي او تسليحاتي مرستي، د عراق د بعث گوند غړي او افسران او د عربي هيوادونو ځيني ځوانان ور زيات سول.

شکير وهيب الفهداوی الدليمي په عراق کي د القاعدې غړی وو او په ۲۰۰۶م کال کي امريکايي ځواکونو ونيو. هغه په ۲۰۰۹م کال کي د القاعدې په مرسته له زندانه وتښتېد. هغه د داعش له لومړيو کسانو څخه وو چي بې له ماسکه راڅرگند سو.

په خټه مراکشی بلجيمی عبدالحمید اباعود چي د پاريس د تروريستانو او يرغلونو مشر گڼل کيږي. له هغه وروسته چي د بلجيم په وروير ښار کي يوه تروريستي ډله کشف سو هغه له پوليسو په تېښته بريالی سو او سوريې ته ولاړ. د بلجيم محکمې هغه په ۲۰۱۵م کال کي په غياب کي په ۲۰ کاله بند محکوم کړ.

په برلين کي زېږېدلی دنيس ممدو کاسپرت چي له پلاره غنايي او له موره آلمانی دئ په رپ موسيقۍ کي ئې شهرت لاره. هغه وروسته له هغه چي مسلمان سو موسيقي ئې پرېښوول او په سوريه کي د حکومت پرضد جنگ له پاره لومړی مصر او له هغه ځايه سوريې ته ولاړ. هغه په سوريه کي «ابوطلحه الالماني» ونومول سو او ويل کيږي چي د روان کال په اکتوبر مياشت کي په يوه بمبار کي وژل سوی دئ.

د بحرين اوسېدونکی ترکی ال بن علي د داعش په بانفوذه روحانيانو کي شمېرل کيږي. په انځور کي هغه د عراق په موصل ښار کي په يوه مسجد کي د وينا پر مهال ښکاري. هغه د ابوسفيان ال سلمي او ابوهمام ال اطهاري په نومونو هم پيژندل کيږي.

محمد اموازی مشهور په «جان جهادي» د داعش جلاد دئ چي ويل کيږي په کويت کي زېږېدلی او له شپږ کلنۍ څخه ئې په بريتانيا کي ژوند کړی او هلته ئې لوړي زده کړي دي. هغه له ځينو بهرنيانو څخه سرونه پرېکړي او ويډيوگاني ئې خپرې کړي دي.

امدی کوليبالي هغه وخت مشهور سو چي د پاريس په شمال کي په يوه پلورنځی کي يو شمېر يهوديان برمته کړل. هغه په يوه ويديو کي د يوې فرانسوۍ پوليس وژل او له داعش سره وفاداري اعلان کړې وه.

ابو عمر آل آلماني چي د جرمني پوليسو ئې نوم «يمين الف.ز» ښوولی دئ په آلماني ژبي قتلونو څو ويډیوگاني خپرې کړي په آلماني ژبه د داعش له پاره د ځوانانو په جلب و جذب کي مرسته کړې.

محمد محمود چي اوس ابو اسامه آل غريب نومول کيږي په خټه مصری اتريشی دي چي پلار ئې هم د اخوان المسلمين غړی وو. هغه هم د ابوعمر ال آلماني ترڅنگ د پالميرا په اعدامونو کي لاس لري. هغه داعش ته د آلماني ژبو ځوانانو په جذب کي مرسته کوي.

مهدی نموش ۲۹ کلن فرانسوی ځوان چي الجزايري ريښه لري د داعش لومړی تروريست وو چي له سوريې څخه اروپا ته را وگرځېد په بروکسل کي ئې د يهوديانو پر موزيم باندي يرغل وکړ او څلور کسان ئې ووژل او وتښتېد.

ابوعمر الشيشاني (د انځور په منځ کي) گرجستانی دئ او اصلي نوم ئې تارخان باتر هيويلي دئ. ويل کیږي چي په سوريه کي هغه د داعش د پوځ قوماندان دئ. الشيشاني په ۲۰۱۲م کال کي په سوريه کي د دولت له مخالفانو سره يو ځای سو خو تر هغه وروسته ئې د البغدادي بيعت وکړ.

ابويحيی القيرواني چي اصلي نوم ئې سيف الدين اليعقوبي دئ د تونس د قيروان ښار پوهنتون د فضايي پوهنځی محصل دئ. هغه د تونس په ختيځ ساحل کي پر امپريال هوتل باندي په يرغل کي ۲۷ سيلانيان ووژل.

په دې انځور کي د بالکان اوسېدونکي ښکار چي په يوه ويديو کي ئې د بالکان خلک جهاد ته رابلل. دغه ويديو بيا له يوتوبه ايسته سوه.

دا د بالکان خلکو ته د داعش د تبليغاتي ويديو يو بل انځور دئ. چي يو تروريست له خپلي ماينې او کوچنيانو سره پکښې ښکاري.

ابراهيم عواد ابراهيم علي البدري السامرائئ د ابوبکر البغدادي په نوم شهرت وموند او له القاعدي سره د اړيکو په تور څو کاله په عراق کي په امريکايي اډه کي بندي وو. هغه تر آزادۍ وروسته په عراق کي د القاعدې له ناراضيانو سره د «اسلامي دولت» په نوم ډله جوړه کړه او په ۲۰۱۰م کال کي ئې مشر سو. داعش بيا وروسته په ۲۰۱۳م کال کي په سوريه کي تر نفوذ کولو وروسته د عراق او شام اسلامي دولت ونومول سو.

دا په ۱۹۸۰م کال کي د نړۍ د «ترټولو خطرناکه تروريست» بغدادي لومړی کارت دئ. د په لاس راغلو اسنادو له مخي بغدادي د ۱۹۷۱م کال په جولای مياشتي کي د عراق په سامره ښار کي زېږېدلی دئ او اصلي نوم ئې ابراهیم عواد ابراهيم البدري دئ. د بغدادي د گاونډيانو په خبره د دغي بزگري کورنۍ له څلورو زامنو څخه يو بغدادي وو چي ډېر ارام خلک ول.

د ابوبکر بغدادي د تحصيل اسناد. هغه په خپلو درسونو کي په ځانگړې توگه په «اخلاق او انضبات» کي ښې نمرې لرلې. د اسنادو له مخي ښاري چي هغه يوازي د انگلېسي ژبي په مضمون کي لږ نمرې لرې. د دغو اسنادو له مخي هغه د ښوونځي د ۶۰۰ نمرو څخه ۴۸۱ اخيستي دي.

دا د ابوبکر بغدادي د عراقي تابعيت پاڼه ده. په دغه وخت کي بغدادي ۱۶ کلن وو او د عراق په سامره ښار کي ئې عادي ژوند کاوه او په خپل اصلي نوم ابراهيم عواد ابراهيم البدري باندي پيژندل کېدی او تحصيل ئې کاوه.

ابوبکر بغدادي په ۱۹۹۱م کال کي بريالی او ديپلوم ئې اخيستی دئ. په سندونو کي راغلي دي چي هغه يوار ناکامه سوی دئ، خو وروسته بيا د «شهيد ورور» له امتيازه څخه هغه ته څو نمرې ورکړل سوي دي. د بغدادي ورور د صدام حسين د پوځ عسکرو چي ووژل سو.

د ابوبکر بغدادي يو انډيوال وايي چي بغدادي به هروخت علاقه لرله چي مشر وي. بغدادي کوچنيانو ته د قرآن شريف درس ورکاوه. په سامره کي د هغه په پلرنی کور کي له ډيري مودې راهيسي هغه کورنۍ پرتې دي چي له اسلامي دولت ډلي له بيري څخه تښتېدلي دي. د بغدادي د گاونډيانو په خبره د هغه د کورنۍ خلک يا تښتېدلي يا بنديان دي.

ابوبکر بغدادي د ديپلوم تر اخيستلو وروسته خپل ټاټوبی پرېښود او بغداد ته تللی وو. بغدادي غوښتل چي حقوق ولولي او د هغه اسنادو له مخي چي موندل سوي دي هغه خپله دوهمه او دريمه رشته ښوونيزعلوم او بهرنۍ ژبي ټاکلي وې. خو د هغه د کمزوري ديپلوم په خاطر بغدادي په پوهنتون کي دغو رشتو ته نه بريالی کيږي.

ابوبکر بغدادي د جسمي ستونزو په دليل له عسکرۍ څخه معاف سو. د عراق د روغتيا وزارت په اسنادو کي ښوول کيږي چي بغدادي نزديک بينه دئ.

بغدادي په ۲۰۰۳م کال کي د عراق په انبار ولايت کي واده کوي او په دغه وخت کي د قرآن شريف د تفسير سند اخلي او په دې لاره کي خپله دکترا پيلوي.

په ۲۰۰۲م کال کي پر عراق باندي د امريکا تر يرغل وروسته د بغدادي يو انځور. بغدادي د ۲۰۰۴م کال په فيبرورۍ مياشت کي نيول گيږي او د عراق په جنوب «بوکا» اردوگاه کي لس مياشتي بندي کيږي. د دغه بند دليل تر اوسه پوري روښانه نه دئ.

په بوکا کمپ کي د صدام حسين پر عسکرو سربيره امنيتي مجرمان او تروريستان ساتل کيږي. بغدادي له زندانه تر راوتلو وروسته بيرته پوهنتون ته راگرځي او د بغداد په لوېديځ کي په «توبجي» سیمه کي استوگن کيږي.

امريکا د داسي اطلاعاتو له پاره چي له مخي ئې بغدادي ونيول سي لس ميليونه ډالره جايزه ټاکلې ده. د گاردن د راپور له مخي، بغدادي دوې مياشتي دمخه د شمزۍ د تاوني کېدو له کبله د عراق په موصل ښار کي دوو ډاکټرانو کتلی معاينه او معالجه کړی وو. داسي ويل کیږي چي هغه د ۲۰۱۵م کال په مارچ کي د امريکايي ځواکونو په يوه هوايي بريد کي سخت ټپي سوی دئ. امریکا دغه بريد تائيد کړی خو د بغدادي په اړه ئې څه نه دي ويلي.

ابوبکر بغدادي ډېر لږ راڅرگنديږي. د هغه د موجوديت يوازنی عکس چي د موصل په «نوري مسجد» کي اخيستل سوی دئ په رسنيو کي کښته پورته کيږي. وروسته له هغه چي د بغدادي يوه ويديو خپره سوه د بريتانيا «تلگراف» ورځپاني د بغدادي د په لاس ساعت په اړه وليکل چي يو ډېر گران بيه ساعت ئې په لاس دئ.

د «امگا» دغه ساعت هغه ماډل دی چي له ۱۹۹۵م کال راهيسي ئې جيمزباند په فيلمونو کي په لاسه وي.

گاردين د موصل د منابعو په حواله ليکي چي افراطي ډلي «اسلامي دولت» د ابوبکر بغدادي ځای ناستی ټاکلی دئ. هغه عبدالرحمن مصطفي قدولي نوميږي چي په ابوعلا افري مشهور دئ. افري د ابوبکر بغدادي يو نژدې ملگری دئ او امريکا متحد ايالات هغه د «اسلامي دولت» ډلي دوهم سړی بللی دئ. امريکا د هغه د نيولو له پاره ۷ ميليونه ډالره انعام ټاکلی دئ.

دغي تروريستي ډلي له ۲۰۱۳م کال راهیسي په سوريې او عراق کي جنگ پيل کړی دئ او لومړی ئې خپل نوم د «عراق او شام اسلامي دولت» (داعش) کښېښود او وروسته ئې بيا په «اسلامي دولت» بدل کړ. دغه ډله د ملگرو ملتونو او بشري حقونو سازمانونو له خوا په نسل وژني او د بشريت پرضد جنايتونو باندي تورنه ده.