د مصر له پلازميني قاهرې څخه په دېرش کلومترۍ کي واقع په ممفس نومي لرغوني ښار کي لرغونپوهانو په سقاره نومي هديره کي ډېر ښکلي او زينتي سوي تابوتونه وموندل. دا موندنه د ۲۰۲۰م کال په سپتمبر او اکتوبر مياشتو کي وسوه. ياده هديره په هغه سيمه کي واقع ده چي د فرعونانو د وخت اهرامونه دي.

لرغونپوهانو د ۲۰۲۰م کال په نوومبر مياشت کي ۱۲ نور تابوتونه وموندل. ويل کيږي چي دغه تابوتونه چي ورباندي نقاشۍ سوې ده، دوه نيم زره کاله لرغونتوب لري. کارپوهانو دغه تابوتونه په ډېر احتياط خلاص کړل او خپل تحقيقي کار يې پر وکړ. خو د دغو تابوتونو په هکله نور تفصيلات لا تر اوسه نه دي ورکړل سوي.

د آلمان د بون پوهنتون د مصري علومو څانګي د مصر د اسوان سيمي په شمال ختيځ کي واقع ابو سوبيرا کي کيدنې وکړې. په دغو کيدنو کي ورته دغه يوه ډبره په لاس ورغله. د کارپوهانو په وينا چي پر ډبره تراشل سوی ليک تر پنځو زرو کالو لا مخکي شاليد لري. هغوی فکر کوي چي دغه ډبره تر ميلاد ۴ سوه کاله مخکي د يوه ښار نښانه وه.

د رومي کلتور له مشهورو ښارونو څخه يو هم پومپی دی. دغه ښار له انسانانو ډک ؤ کله چي په ۷۹ ميلادي کال د اورشېدونکي غره ويلي سوې لاورا پر راوبهېدله او دغه ښار تر لاندي او په دې توګه راتلونکو نسلونو ته يو ډول خوندي سو. په لومړي ځل په اتلسمه پېړۍ کي دغه ورک ښار بېرته وموندل سو. په دغه لرغوني ښار کي لرغونپوهانو اوس نوي موندني کړي دي.

لرغونپوهانو د ۲۰۲۰م کال په وروستۍ مياشت کي په پومپی ښار کي يوه په زړه پوري موندنه وکړه. دا د چټکو خوړو ۲۰۰۰ کاله پخوانۍ لرغونې غرفه وه. کارپوهان فکر کوي چي دغه غرفه په پومپی ښار کي د چټکو خوړو يو مرکز وو. اټکل کيږي چي د دغې غرفې پر ديوالونو هغه حيوانات رسم سوي چي په دغه ريستورانت کي يې غوښي خرڅلاو ته وړاندي کېدلي.

آلماني لرغونپوه، ډيټر ويوويګر او د هغه کاري ډله په دې وتوانېدله چي په ۲۰۲۰م کال کي په بيت المقدس کي د کيدنو پر وخت د يوه قديمي ديوال يا دفاعي قلعې آثار پيدا کړي. فکر کيږي چي دغه ديوال به د بني اسرائيلو د هيرودس الکبير پاچا په واکمنۍ کي جوړ سوی وي. له دغې موندې واضح سوې ده چي د يروشلم ښار په پخوانۍ زمانه کي يو کوچنی ښارګوټی وو. له دې مخکي فکر کيدی چي هغه په پخوانۍ زمانه کي يو لوی ښار وو.

دمګړی بيت المقدس يا يروشلم ښار له مذهبي او سياسي کړکېچونو سره مخامخ دی. خو تر دغه ښار لاندي د زرونو کلونو نخښي ښخي دي. له دغو څخه يو هم په دغه ښار کي تر مځکي لاندي د داسي يوه کلي د بنيادونو موندل دي چي ښايي په دوهمي ميلادي پېړۍ پوري اړه ولري. له دغه کلي څخه څرګنديږي چي هغه وخت د انسانانو ژوند څنګه وو.

په ۲۰۲۰م کال کي د يونان په پلازمېنه اتن کي په تعميراتي کارونو بوختو کاګرو يوه لرغونې مجسمه وموندله. پر دغه مجسمه د پلټنو وروسته روښانه سوه چي دا د يوناني رب النوع هيرميس مجسمه ده. اټکل کيږي چي دغه مجسمه به په دريمه يا څلورمه ميلادي پيړۍ کي جوړه سوې وي. د يادولو وړ ده چي په يونان کي زيات وخت لرغوني آثار موندل کيږي.

تر اوسه پوري لا دا نه ده روښانه سوې چي له سټون هينج څخه په کومه دوره کي د عبادتځای، قربانۍ ځای او که د فلکياتي مشاهدې له پاره کار اخيستل کيدی. په يو نوي تحقيق کي ويل سوي چي دغه سترې ريګي ډبرې د انګلستان په جنوب کي له ځنګلي سيمو ويسټ ووډز سره تړاو لري.

دغه مومي سوی جسد د پيرو هيواد له پلازمېني ليما څخه صرف په ۲۴ کلومترۍ فاصله کي موندل سوی دی. کارپوهان اټکل کوي چي دغه مومي سوی جسد به د ۸۰۰ او ۱۲۰۰ کالونو تر منځ زوړ وي.

کارپوهان اټکل کوي چي موندل سوې مومي به د ۱۸ او ۲۲ کالو تر منځ عمر لرونکي نرينه وي. د دغې مومي مخ د هغې په لاسونو پټ دی.

دغه مومي و پلازمېني ليما ته نژدې د چاخامارکيليا په سيمه کي تر مځکي لاندي په يوه خونه کي وموندل سوه. دغه خونه تقريبا څلورنيم فټه ژوره او ۱۰ فټه اوږده ده.

لرغونپوهانو د مومي څنگ ته د يو حيوان هډونه هم موندلي دي. هغوی اټکل کوي چي دا به د يو سپي هډوکي وي. د مومي سره په دغه خونه يا قبر کي سابه هم ايښودل سوي ول.

دغه مومي چي په کوم ځای کي موندل سوې، هلته له عيسوي ميلاد څخه ۲۰۰ کالو مخکي لوی ښار آباد سوی ؤ چي پکښي د لسو او شلو زرو تر منځ انسانانو ژوند کاوه. دغه ښار تر ۱۵۰۰ عيسوي کال پوري لا آباد او د خلکو مسکن ؤ.

کارپوهان غواړي چي د کاربن په مرسته د ځانگړي ميتود له لاري د دغې مومي دقيق لرغونوالی معلوم کړي.

د کيدنې د دغې پروژې مشر لرغونپوه، پېتر فان دالن وايي چي دغه مومي بې مثاله او بې نظيره ده. دغه کيدنې د سان مارکوس پوهنتون له خوا تر سره سوي دي.