د فرانس پرس خبري آژانس خبریال رپوټ ورکړی دی چې د عراق ځواکونو چې پکښې د دغه هیواد وسله وال فدرالي پولیس او د کورنیو چارو وزارت ځانگړي ځواکونه شامل دي د موصل ښار د هوایي ډگر نیولو له پاره عملیات پیل کړي دي. جنگي جېټ او څرخي الوتکې د ځانگړو ځواکونو له پاره د ځمکنې لارې د خلاصولو له پاره په عملیاتو کې برخه لري.
د سیمه ایزې قوماندې مرکز چې دغه پوځي عملیات همغږي کوي، خبر ورکړی دی چې د ترهگرۍ ضد قطعات به د غزلاني پر پوځي اډې باندې برید وکړي، چې د موصل ښار هوایي ډگر ته څیرمه موقعیت لري.
د موصل هوایي ډگر چې د ښار په سویل لویدیځ کې پروت دی او اوسمهال کوم فعالیت نه لري د تندلارې ډلې «اسلامي دولت» یا داعش تر ولکې لاندې دی. خو دا خبره لا معلومه نه ده چې د داعش څومره جگړه مار له هوایي ډگر څخه دفاع کوي. امریکایي چارواکو د دوشنبې په ورځ ویلي وو چې په ټوله کې شا او خوا ۲۰۰۰ د داعش وسله وال په موصل ښار کې دي.
ناڅرگند وضعیت
د پولیسو دوو چارواکو د اسوشیتد پرس خبري آژانس ته ویلي دي چې ځواکونو د هوایي ډگر ځغاست لیکه نیولې ده او د داعش له اورپکو سره یې سخته جگړه رامنځ ته شوې ده. د عراق دولتي تلویزون د یوه پوځي استازي له قوله رپوټ ورکړی دی چې هوایي ډگر نیول شوی دی. ویل شوي دي چې په نزدې وخت کې به دغه ټول ځای د دوی تر کنترول لاندې راشي. خو د کومې آزادې سرچینې له لوري دغه ادعا نه ده تائید شوې.
د موصل ښار د نیولو له پاره عملیات د تیر میلادي کال د اکتوبر میاشتې په ۱۷ نېټه پېل شول. په دغه عملیاتو کې په زرونو سرتیري برخه لري. د عملیاتو د پیلیدو راهیسې د داعش وسله وال د ښار له ختیځي څنډې څخه پر شا تمبول شوي دي. د خپل موقعیت له کبله هوایي ډگر د لویدیځې لارې له پاره مهم گڼل کیږي.
د امریکایي عسکرو ونډه
د موصل ښار پر لور د پرمختگ له پاره امریکایي عسکر هم د عراقي ځواکونو د ملاتړ له پاره ونډه لري. امریکایي ډگروال جان دورین د چهارشنبې په ورځ له بغداد څخه د ویدیويي مطبوعاتي کنفرانس له لارې په واشنگټن کې خبریالانو ته وویل چې امریکایي ځانگړي قطعات چې په اصل کې په عراق کې د سلا مشورو له پاره دي «څو وارې تر بریدونو لاندې راغلي او دوی بیرته د هغو ځواب ورکړی دی.»
اوسمهال په عراق کې شا او خوا ۴۵۰ سرتیري دي، څو له عراقي ځواکونو سره د موصل ښار په لور د پرمختگ په برخه کې ملاتړ وکړي. خو د هغوی دنده یوازې سلا مشورې ورکول دي. د ډگروال جان دورین، په خبره ځیني امریکایي عسکر لومړۍ کرښې ته نزدې دي چې له ډوزو کولو څخه ډډه نه شي کیدای. هغه زیاته کړې ده: «ځیني مهال بریدونه کیږي او باور وکړئ چې زموږ ځواکونه د دې وړتیا لري چې له خپل ځان څخه پخپله دفاع وکړي.» خو هغه ویلي دي چې امریکایی ځواکونه هڅه کوي چې عسکر په داسې ځایونو کې ځای پر ځای کړې چیرې چې په جگړه کې د ښکیلتیا امکان کم وي.
د داعش اورپکو په ۲۰۱۴م کال کې د عراق یو شمیر سیمې تر خپلې ولکې لاندې راوستې. د ۲۰۱۴م کال په جون میاشتې کې د موصل ښار تر نیولو لږ څه وروسته د دغې ډلې مشر ابوبکر البغدادي د عراق او سوریې په یوه برخه کې په خپل سر د «خلافت» اعلان وکړ.
پر ورته موضوع یو انځوريز البوم زموږ له آرشيف څخه (18.12.2016)
داعش څنګه رامنځ ته شو؟ يوه لنډه انځوريزه تاريخچه
د القاعدې ترهګرې ډلې څخه جلا شوې سخت دریځې ډله «داعش» یا «اسلامي دولت» اوس پخپله یو لوی ګواښ ګرځیدلی. په دغه انځوریز رپوت کې به وګورو چې دغه ډله څنګه رامنځته او په څه ډول اقداماتو یې تر خپل کنترول لاندې ساحه پراخه کړه.
انځور: picture-alliance/AP Photo«اسلامي دولت» یا داعش له القاعدې څخه جلا شوې یوه تروریستي ډله بلل کیږي. داعش د سني مذهبه سخت دریځه نظریې پيروي کوي. په ۲۰۰۳ کال کې پر عراق د امریکا تر برید وروسته ابوبکر البغدادي د دغې ډلې بنسټ کیښود. دغه ډله په سوریې، عراق او نورو سیمو کې په اصطلاح «خلافت» رامنځته کول غواړي.
داعش په کوم ځای کې فعاله دی؟
ویل کیږي چې داعش په اتلسو مختلفو هیوادونو کې فعاله دی. دغې ډلې د عراق او سوریې مختلفې برخې تر خپل کنترول لاندی راوستلې وې او خپل د عراق الرقه ښار یې په اصطلاح خپله پلازمېنه نومولې وه. د ۲۰۱۵ کال له جنورۍ میاشتې راهیسې دغه ډله په مختلفو سیمو کې له ماتې سره مخامخ شوې ده.
څوک د داعش پر وړاندې جنګیږي؟
مختلفې ډلې د داعش پر وړاندې د جګړې په حال کې دي. د امریکا متحده ایالاتو په مشرۍ د پنځو هیوادونو پوځي ائتلاف د دغې ډلې پر جنګیالیو هوایې بریدونه کوي. په دغه اتحاد کې عربي هیوادونه هم شامل دي. روسیه هم د سوریې د ولسمشر په ملاتړ د داعش پر وړاندې هوایې عملیات ترسره کوي په داسې حال کې چې پلي ځواکونه د پيشمرګه و په ملاتړ په ځمکنیو عملیاتو بوخت دي.
داعش له کومې پيسې ترلاسه کوي؟
دغه ډله په غیرقانوني توګه د تیل او ګازو د پلور له لارې ځان تمویلوي. په سوریه کې د تیلو درلودونکي یوه لویه سیمه اوس هم د دغې ډلې تر کنترول لاندی ده. خو د امریکا په مشرۍ ائتلاف د دغو هدفونو په نښه کولو مشغول دی. دغه ډله د چور او چپاول او قیمتي تاریخي آثارو د پلورلو له درکه هم پيسې ترلاسه کوي.
داعش پر کومو ځایونو بریدونه کړي دي؟
داعش د نړۍ په مختلفو برخو کې د بریدونو مسئولیت په غاړه اخیستې دی. دغې ډلې تر ټولو خونړی برید د عراق په پلازمېنه بغداد کې کړی وو چې په پایله کې یې لږ تر لږه ۲۰۰ تنه مړه او په سلګونو نور ټپیان شوي ول. داعش هڅه کوي داسې کسان هم بریدونو ته وهڅوي چې له دغې ډلې سره په مستقیم ډول هیڅ ډول ارتباط نه لري. په اروپا کې هم د یو شمیر بریدونو پړه پر داعش ور اچول کیږي.
دغه ډله د خپل ځواکمنتیا له پاره له مختلفو طریقو کار اخلي. د داعش جنګیالیو په سوریې او عراق کې چور او چپاول وکړ او ډیر شمیر لرغوني آثار یې ویجاړ او ولوټل، څو په دې توګه د دغه هیواد کلتور تباه او په راتلونکي کې د سیلانیانو د ورتګ څخه مخنیوي شوی وي. دغې ډلې د مختلفو مذهبي اقلیتونو ښځې د وینځو په توګه ونیولې او له ټولنیزو رسنیو څخه یې د خپلو تبلیغاتو له پاره استفاده وکړه.
د سوریې او عراق جګړو څومره خلک زیان من کړي دي؟
د سوریې د شخړې له امله نږدې ۶ میلیونه خلک بې کوره شوي دي. په دوی کې ډیري خلکو په ګاونډیو هیوادونو لبنان، اردون او ترکیې کې پنا ترلاسه کړې. په سلګونه زره سوریایې مهاجر د یوه آرامه ژوند له پاره اروپا ته هم مهاجر شوي دي. همدارنګه د اټکلونو له مخې په عراق کې ۳ میلیونه انسانان په خپل هیواد کې در په دره شوي دي.
