په اوکراين کې جگړې د نوري نړۍ د انسانانو تر څنگ په آلمان کي هم د انسانانو پر ژوند اغېز کړی دی. په زياته د انفلاسيون يا د پيسو د ارزښت د کمېدو له کبله زيات آلمانان متاثره سوي دي. په دغه هيواد کي د ۱۹۸۱م کال راهيسي د انفلاسيون شرحه دومره لوړه نه وه، لکه د اوکراين د جگړې له کبله چي لوړه سوې ده.

د افريقا د کينيا هيواد په پلازمېنه نايروبي کي د تيلو ټانکونو ته د موټرو اوږده کتارونه ولاړ وي. په بازار کي تيل لږ سوي او له کبله يې قيمتونه هم لوړ سوي دي. د تيلو بيي له لوړېدو سره د خوراکي توکو او د ورځني ژوند د نورو څيزونو قيمتونه هم جگ سوي دي.

روسيه په نړيواله توگه د غنمو تر ټولو لوی توليد کوونکی هيواد دی. پر دغه هيواد د بنديزونو له کبله د غنمو بازار متاثره سوی دی. په عيني حال کي اوکراين په نړيواله توگه د غنمو پنځم لوی توليد کوونکی هيواد دی. همدا وجه ده چي په زياتو سيمو کي غنم او ورسره ډوډۍ قيمته سوې ده.

د اوکراين د جگړې له پېل راهيسي په عراق کي د غنمو بيه په تدريجي توگه لوړه سوې ده. عراق په دغه بحران کي ځان بې پري ساتلی دی او د هيڅ اړخ ملاتړ نه کوي. دا د هغه باوجوده چي په دغه هيواد کي د پوتين د پوسترانو پر لگولو بنديز لگول سوی دی.

د پيرو په پلازمېنه ليما کي خلک د انفلاسيون پر ضد احتجاجونه کوي. په دې ترڅ کي د پوليسو او احتجاج کوونکو تر منځ اخ و ډب هم رامنځته سوی دی. حکومت د احتجاجونو د کنټرول کولو په مقصد گرزبنديز ولگاوه. خو کله چي دغه گرزبنديز پای ته ورسېد نو له سره احتجاجونه پېل سول.

سري لانکا دمگړی د خپل تاريخ د يو ژور اقتصادي او سياسي بحران سره مخ دی. د اوکراين د جگړې پېل د دغه هيواد تر مخه لا کړکېچن وضعيت لا خراب کړی دی او زياتو انسانانو په احتجاجونو لاس پوري کړی دی.

په سکاټلنډ کي خلک په کوڅو کي په احتجاج سول. په ټول متحده بريتانيا کي د انفلاسيون پر ضد احتجاجونه تر سره سول. له اروپايي اتحاديې څخه د بريتانيا وتل، بيا د کرونا وبا او اوس د اوکراين جگړې په دغه هيواد کي د زياتو خلکو وضعيت خراب کړی دی.

بريتانويان د پټاټو د چپس او د کب ډېر زيات مينه وال دي. له همدې کبله د بريتانويانو دغه ملي خوراک بلل کيږي. خو د اوکراين جگړې د بريتانويانو پر دغه خوراکو هم منفي اغيز کړی دی او د غوړو تر څنگ د سپين کب قيمتونه ډېر لوړ سوي دي. په بريتانيا کي په فبرورۍ مياشت د انفلاسيون شرحه ۶،۲ سلنه وه.

د نيجير توليد کوونکي د اوکراين په جگړه کي ځان ته يو چانس ويني. هغه دا چي دوی غواړي په دې ترڅ کي پر روسيې باندي خپله اتکا راکمه کړي. د دغه هيواد تر ټولو بډای کس، الیکو دانگوتې لږ وخت تر مخه د دغه هیواد تر ټولو لويه د څرې توليد کوونکې فابريکه پرانستله.

حبوبات او نباتي دانې لکه نخود، لوبيا او دالونه هم په آسانۍ سره تیاريږي او هم د روغتيايي پلوه ډېر ګټور دي. دا حبوبات د ديابيت يا شکر د مخنيوي، د زړه د ناروغيو د خطر د کمولو، د وزن په کمولو کې د مرستې او کولسترول يا د وينې غوړ د کمولو په دليل د پام وړ ګرځيدلي دي. که څه هم چې حبوبات د پرمختګ په درشل کې په ولاړو هېوادونو کې د خوړو په برخه کې ښه والي بالقوه وړتيا لري خو بيا له پامه غورځول کيږي.

د حبوباتو د ګټو ليست ډېر اوږد دی. حبوبات ډېر فايبر لري، د کم غوړو لرونکي پروتين لري او له جلاتينو پاک دي. دا نباتي دانې د خوراک د بنسټيزو عنصرونو لکه وسپنې، پوتاشيم، مګنيزيم او جست سرچينه هم دي. په دې ترتيب حبوبات د هغو کسانو له پاره چې قوت بخښوونکو خوراکونو ته لاس نه لري، يوه ډېره ښه غذايي منبع ده.

په کانګو، رواندا، هند او يو شمير نورو هيوادونو کې د یوې زراعتي پروسې له لارې د لوبيا نوي ډولونه ته وده ورکول کيږي چې وسپنه پکې ور ډېره شوې ده. په هغو سيمو کې چې د وګړو يو پر دريمه برخه یې د وسپنې د کمښت سره مخامخ وي، دا ډول لوبيا کولی شي د هرې ورځې ۴۵ سلنه غذايي اړتيا تامين کړي.

د مشيګن پوهنتون د پرمختګ په حال کې اقتصادونو د برخې استاده پروفيسره مايويش مارديا وايي چې حبوبات کولی شي د پرمختګ په درشل کې د ولاړو هيوادونو د مشکلاتو په حل کې مرسته وکړي. حبوبات نه يوازې مناسب غذايي خاصيت لري، بلکې ارزان دي او په آسانۍ سره وده هم کوي. دا همدا راز د غوښې په پرتله چاپیريال ته هم کم زيان رسوي.

د ملګرو ملتونو په حواله د حبوباتو له لارې د پروتينو د تامين بيه له شيدو څخه د همدومره مقدار د پروتينو له پاره يو پر پنځمه برخه کمه ده. پر دې سربیره د ۵۰۰ ګرامو حبوباتو د توليد له پاره د ۱۲۰ ليترو په شا او خوا کې اوبو ته اړتيا ده، په داسې حال کې چې د غوا د ۵۰۰ ګرام غوښې له پاره ۷۰۰۰ ليتره اوبه مصرفیريږي.

حبوبات په عمومي توګه په هغو ځايونو کې کيږي چې د اوبو پرمختللي سيستمونه او د کيمياوي موادونو لویې زيرمې نه لري. دا په دې معنا ده چې حبوبات ښايي په هغو سيمو چې نور بوټي پکې نه شي کرل کيدلی، خلکو ته ګټه ورسوي.

له اوږدې مودې راهيسې انسانان له حبوباتو څخه استفاده کوي. لرغون پوهانو په اناتوليا يعني نننۍ ترکيه کې د نخودو او دالونو د توليد نخښې موندلي دي چې آن تر میلاد ۷۰۰۰ تر ۸۰۰۰ کاله پخوا وخت سره تړاو لري.

حبوبات د انسان د فرهنګ د برخې په توګه په هنر کې هم کارول شوي دي. رنګولي هغه هنر دی چې ريښې یې په هند کې دي او په هغه کې د رنګ شويو شګو، ګلانو د پاڼو او همدا راز له لوبيا او دالونو کار اخيستل کيږي او په مرسته یې پر ځمکه پيچلي ډيزاينونه او شکلونه جوړيږي. په دې انځور کې د هند بیرغ د دالو او وريجو په کارولو سره جوړ شوی دی.

حبوبات په څو ډوله کاريږي او سړی کولی شي د سهار په ناشته او غرمې ډوډۍ او نورو خوړو په تیارولو کې یې وکاروي. حبوبات د يوه صحي عنصر په توګه په کيکونو او نورو خوږو شيانو او آن په مشروباتو کې کارول کيږي.

د غوښې په مقابل کې د مختلفو حبوباتو یا دالونو پخول آسانه او ډیرې روغتیايي ګټې لري. حبوبات له شکر څخه د مخنیوي او د زړه ناروغیو خطر کمولو سربیره، د کولیسترول او وزن په کمولو کې هم مرسته کوي.

د حبوباتو د ګټو لیست نه ختمیږي. دالونه د لږ غوړ لرونکو پروتینو مهمه منبع ګڼل کیږي. په دې کې اوسپنه، پوتاشیم، مګنیزم او د زنک په څیر قوت بخښونکي مواد شامل دي.

د کانګو، روانډا، پاکستان او هند په ګډون د پرمختګ پر لور هیوادونو کې حبوبات د خوړو مهمه برخه ده. په دغو سیمو کې یو پر دریمه برخه کسان د خوړو او وینې کمښت له ستونزو سره مخامخ دي. په داسې یو وخت کې حبوبات ښه خواړه ثابتیدلی شي.

د مِشیګن په پوهنتون کې د اقتصاد پروفیسرې مائیوش ماریدیا په حواله د پرمختګ پر لور هیوادونو کې له اقتصادي ننګونو سره د مقابلې په برخه کې حبوبات ځانګړی ځای لري. دا نه یوازې ښه مناسبه تغذیه ده، بلکې د غوښې او نورو زراعتي محصولاتو په مقابل کې ارزانه خواړه دي. حبوبات چاپیریال ته هم لږ زیان اړوي.

د ملګرو ملتونو په حواله له شیدو څخه ترلاسه کیدونکي پروتینو اندازه، له حبوباتو څخه په کمه بیه ترلاسه کیدلی شي. د ۵۰۰ ګرامه دال یا حبوباتو د ترلاسه کولو له پاره یوازې ۱۶۰ لیتره اوبه کارول کیږي، په داسې حال کې چې په همدې اندازه غوښې د ترلاسه کولو له پاره ۶۰ زره لیتره اوبو ته اړتیا وي.

حبوبات نږدې په هر ډول ځمکه کې کرل کیدای شي. د دې ترڅنګ د حبوباتو فصلونه د وچکالۍ او یخنۍ په مقابل کې هم ښه مقاومت لري.

حبوبات له زرګونو کلونو راهیسې د انسان د خوړو یوه برخه ده. په اناطولیا کې لرغون پيژندونکو د کېندنو پر مهال د نخودو دال او توطي دال اثار موندلي ول. سربیره پر دې د مصر او روم په پخوانیو دورو کې هم د حبوباتو د استعمالیدو شواهد موندل شوي دي.

پر ځمکه د رنګارنګ پيچلو ډیزاینونو رامنځته کولو هنر ته رنګولي ویل کیږي. دا هنر په هند کې پيل شوی و. په دې انځور کې له دال او وریجو سره د هند بیرغ په جوړولو سره، د هندي بزګرانو له ټولنې څخه د ملاتړ اظهار شوی دی.