د افغانستان د عامي روغتیا وزارت کوښښ کوي، د اسلامي نړۍ د یو تعداد دیني علماوو په فتوأ سره خلگ د پولیو واکسین تطبیقولو ته تشویق کړي. د وزارت په خبره ددې کارهدف دادی، چي په نژدې راتلونکي کي د کوچنیانو د فلج ناجوړي ورکه سي.
انځور: Getty Images/AFP/N. Shirzada
اعلان
د اسلامي هیوادونو د دیني علماوو د فتوأ کتاب ۱۴۱ صفحې لري، چي پکښي په عربي، پښتو او دري ژبو باندي د اسلامي هیوادو د فتواوو مجموعه راټوله سوې ده. د ځينو رواجونو او عنعناتو په سبب د افغانستان ځیني کلیوال او لیري منطقو خلگ د پولیو یا فلج واکسین ته په مثبت نظر سره نه گوري. ځکه نو د افغانستان حکومت کوښښ کوي، چي د دیني علماوو په فتوأ سره خلگو ته وروښيي، چي د پولیو واکسین د دیني او شرعي لحاظه ممانعت نه لري.
د عامي روغتیا وزارت مشاور هدایت الله ستانکزي په دې اړه دویچه ویله ته وویل، «ټولو دیني علماوو د رایو په اتفاق سره تائید کړې ده، چي د پولیو واکسین په مجموع کي د اسلامي او شرعي لحاظه یو ښه کار دی او واکسین او وقایه یو د هغو اجزاوو څخه دی، چي انسان د مرضونو په مقابل کي وقایه کوي. په خاص ډول که ووایم د پولیو واکسین د حلالو واکسینو له جملې څخه دی او دیني علمأ ټولو والدینو ته توصیه کوي، چي خپل کوچنیان په هغه باندي واکسین کړي.»
د عامي روغتیا وزارت په حواله د سږ عیسوي کال په جریان کي په افغانستان کي تر اوسه پوري د پولیو ۱۵ واقعې ثبت سوي دي، چي دا د پروسږکال په مقایسه ډېرښت ښيي. دغه مثبتي واقعې په پنځو ولایتونو، لکه کندهار، هلمند، روزگان، کونړ او ننگرهار کي ثبت سوي دي. په ۲۰۱۷م کال کي لا ۱۳واقعې ثبت سوي وې.
انځور: picture alliance/Photoshot
د پولیو د ډيرښت علتونه څه دي؟
افغانستان، پاکستان او نایجریا هغه هیوادونه دي، چي اوس لا هم د پولیو مثبتي واقعې لري. د روغتيا وزارت د کتلوي معافیت رئیس ډاکټر غلام دستگیر نظري وايي، چي وزارت یې په تیرو پنځو میاشتو کي د پولیو د له منځه وړلو په پروگرام کي د ۱۰،۵ميلیونه کوچنیانو له جملې څخه ۱،۳ ميلیونو کوچنیانو ته لاسرسی نه درلود.
د پولیو د توسعې اصلي دلیل کوچنیانو ته د پولیو د واکسین نه تطبیقیدل دي. د نظري په خبره د مخالفینو تر کنټرول لاندي سيمو کي د واکسیناتورانو ټیمونو ته اجازه نه ورکول کیږي، چي هلته ورسي. په ځینو سیمو کي یو تعداد کورنۍ هم نه غواړي چي کوچنیان یې واکسین سي.
نظري وايي: «موږ ددغو کسانو د قناعت حاصلولو په خاطر کوښښ وکړ چي په ملي او بين المللي سطح د دیني علماوو په کومک سره دغه کتاب راټول کړو.»
د عامي روغتیا وزارت د مسئولینو په حواله په دغه کتاب کي د مختلفو هیوادونو د دیني علماوو فتواوي راټولي سوي دي، لکه د افغانستان، د مصر د الازهر پوهنتون، ایران، د پاکستان د جماعت اسلامي، اندونیزیا او سعودي عربستان د دیني علماوو فتواوي او حتی ځیني حدیثونه هم پکښې راغلي دي.
زموږ د آرشیف څخه یو انځوریز البوم:( 08.05.2018)
څرنګه کولی شو ځان له ملاریا وژغورو؟
د هوا په ګرمیدو سره د دې خطر هم ډیریږي چې د انافيل غوماشي انسان وچیچي او د ملاریا په ناروغۍ اخته شي. له دې ناروغۍ څخه د وقایې له پاره څو لنډې سپارښتنې دلته لوستلای شئ.
له انافيل غوماشې او پر ملاریا ناروغۍ له اخته کیدو څخه د ځان ژغورني له پاره تر ټولو ښه لاره له پشه خانو څخه استفاده ده. که پشه خانه د ښه کیفیت لرونکې وي نو دغه ماشي نه شې کولی له هغې تیر او خپل هدف ته ځان ورسوي. تر ټولو ډاډمني پشه خانې هغه دي چې په کیمیاوي موادو ککړې دي چې دا د ماشي عصبي سیستم اختلالوي او د ماشي د مړينې سبب ګرځي.
انځور: Cécilia Conan
د ډنډو اوبو لمنځه وړل
دا ډیره مهمه ده چې ډنډشوي او ګنده اوبه لمنځه یوړل شي، ځکه دا د ملاریا د عامل (آنافيل ماشي) د اوسیدو او لویدو ځای وي. همدارنګه زاړه ټایرونه او د خوړو تشې قطۍ چې اوبه په کښې ډنډیږي هم د ماشو په استوګنځایونو بدلیږي. په دې توګه نو ویلی شو چې هر ډول ولاړې او ګنده اوبه کیدای شي یو خطر وي. ۳۰ درجې حرارت د دې ماشي د تولید او تکثر له پاره ډیر مناسب وي.
انځور: DW/A. Pacheco
د مناسبو جامو اغوستل
یوه بله لاره هم د روښانه رنګ لرونکو جامو اغوستل دي. د تیاره یا تیز رنګ درلودونکي جامې د روښانه رنګ په پرتله ډیر د آنافيل ماشې ځان ته را جلبوي. همدارنګه ښه به دا وي چې د اوږد لستوڼي لرونکی کميس واغوستل شي او جرابې په پښو شي چې د ماشو په وسیله د چیچل کیدو امکان ټيټ شي.
انځور: picture alliance/dpa Themendienst
د ماشو له پاره دام
د ملاریا د آنافيل ماشي له پاره یو خاص دام وجود لري. دغه په اصطلاح دام یو ځانګړی سرپوښ لري او دننه په کې له ماشو را جلبونکي مواد د بیلګې په توګه کاربن دای اکساید او اسید لاکتیک شته. دغه مواد د انسان بدن ته ورته بوي لري. نومړي کیمیاوي مواد ماشې د ځان خواته را جلبوي او بیا هلته دننه بندي پاتيږي.
انځور: picture-alliance/dpa/A. Weigel
د اړتیا په صروت کې درمل واخلئ
داسې ډیر درمل شته چې سړی کولی شي هغو سیمو ته له سفر کولو څخه مخکې ترې د وقایوي درملو په توګه استفاده وکړي چې د ملاریا سیمې بلل کیږي. د بیلګې په توګه داسې یو درمل شته چې هغو سیمو ته چې ملاریا پکې ډیره ده له سفر کولو یوه ورځ مخکې او له بیرته ستنیدو اووه ورځې وروسته باید ؤخوړل شي. البته د ملاریا وقایوي ګولې کیدای شي جانبي عوارض هم ولري.
انځور: Getty Images/Marco Di Lauro
د ملاریا واکسين ته انتظار مه باسئ
په وار وار داسې خبرونه خپریږي چې بالاخره به د ملاریا ضد واکسين رامنځته شي. خو کارپوهان تر اوسه پورې نه دي توانیدلي چې د ملاریا پر ضد یو قوي او اغیزمن واکسين جوړ کړي. د روغتیایې چارو کارپوهان حتی سپارښتنه کوي چې د ملاریا پر ضد یو قوي او اغیزمن واکسين ته ډیر هیله مند هم مه اوسئ. دا ضمانت هیڅوک نه شي کولی چې یوه ورځ به د ملاریا پر ضد یو اغېزمن واکسين رامنځته شي.