په کوويدـ ۱۹ اخته ناروغانو مړینه بيلا بيل لاملونه لري او پرې د اخته کس د بدن په ايمنې سیستم، عمر او په د درملنې په روغتيايي آسانتياوې پورې اړه لري.
برسيره پردې تر اوسه لا روښانه نه ده، چې د ځينو کسانو مړینه په ريښتيا کوويدـ ۱۹ د ناروغه کيدلو له کبله ده يا دا چې کرونا ويروس يې په بدن کې د نورو ستونزو سبب شوې او په پاې کي ناروغ مړ شوې دې.
د کرونا ويروس څه ډول ليږدول کيږي؟
د خلکو ترمنځ د مسقيمو اړیکو له لارې، د بيلګې په توګه له يو چا سره د خبرو پر مهال له خولې څخه ډير کوچني يا ميکروسکوپې څاڅکې بهر ته راوځي. مقابل لورې ته د دغه څاڅکو رسیدل او بيا د خولې،پزې او سترګو له لارې یې بدن ته داخليدل، په دې ويروس د اخته کيد وباعث ګرځي.
د ويروس لیږد له غیرې مسقيمې لارې هم امکان لري. له يو ککړ شی سره لاس وهل، لکه د دروازې دستګيريا د لفټ بټنه. خو له دې لارو ويروس هغه وخت لیږدیدلې شي، چې په ککړ لاس سره خوله، پزه يا سترګې لمس شي.
کرونا له لرې واټن او هوا له لاري نه شي لیږديدلې. د بيلګې په توګه د ناروغ له ټوخې څخه وروسته څاڅکې پر زمکه لویږې او له همدې کبله د کسانو تر منځ بايد واټن له یو نیم نه تر دوه مترو پورې وي.
انځورونه: د کرونا بحران اغيزې پر کلتورونو، کاروبار، او ټولنيزو خدماتو
دلته هيڅ هم هغسې نه دي لکه پخوا چې وو. د کرونا ويروس په آلمان کي ژوند له بنسټه بل ډول کړی دی. هغه ځایونه چې یو وخت په انسانانو آباد او په کې ګڼه ګوڼه وه، اوس مهال دغه ځایونه خالي او غمجن دي.
د رخصتيو په وخت کې د آلمان ډيری اوسیدونکي ختيځ او شمالې سواحلو ته روانیږې. اوس مهال دغه سواحل خالي دي. د قهوې سکلو او رستورانتونه تړل شوي او لارویان خپل یوازتیوب نندارې ته وړاندې کوی.
انځور: picture-alliance/dpa/S. Sauer
د ماشومانو د لوبو ځايونه پرته له ماشومانو څخه
له لرګي څخه جوړ دغه بیوزله حیوان، یو مهال د ماشومانو بوختیا له پاره د لوبو وسیله وه. خو اوس دغه د لوبو ځای ته د ماشومانو ورتګ منع شوی دی. له دغه ځای او د لوبو له سامانونو څخه سپين پړې تاو شوې او دغه ځايونه بند شوي.
انځور: picture-alliance/dpa/M. Schutt
ورزشي ميدان پرته له ورزشکار څخه
د ورزش دغه میدان ته ننوتل د يوې تابلو په نښلولو سره منع اعلان شوې. ورسره پرې باندې نښلول شوې ماسک د منع کيدلو څرګنده ښکارونديې کوي. په آلمان کې ټولې ورزشي سیالۍ رخصت شوې دي.
انځور: picture-alliance/HMB Media/Oliver Mueller
توریستې ځایونه پرته له سیلانیانو څخه
د آلمان براندنبورګ دروازه د توریستانو له پاره د سیل کولو يوه ليوالتيا ده.ډيرې سیلانيان د نړۍ له بيلا بيلو ځايونو څخه د آلمان دغه تاريخې ودانۍ او د برلين ښار ليدلو ته راځي. سږکال دغه توریستې ځاي له سهاره تر ماښامه له سیلانیانو څخه خالې دې.
انځور: Reuters/F. Bensch
د استازو پرته پارلمان
دغه ځای د آلمان ولسې جرګه يا «بوندستاګ» دی. ورته د ورتګ منع تابلو پرې نه ده نښلول شوې. خو پر ډيرو څوکيو باندې ليکل شوې چې ترينه کار اخیستل منع دی. د ټولو استازو راتګ پارلمان ته منع نه دی. خو پر سپينو پارچو ليکل سوې سپارښتنه د ټولنيز واټن ساتلو له پاره دی.
انځور: Reuters/A. Hilse
کلیسا ګانې پرته له عبادت کونکو څخه
په سپيڅلې اختر ايسټر يا عيدالقيام کې ډيری عیسويان د نندارې له پاره کلیسا ته راځي. دغه ډول کار سږکال ممکن نه وو. کلیسا ګانې خالي وې او ديني مراسم د انترنت او تلويزوني رسنيو له لارې خپاره شوه.
انځور: Getty Images/AFP/C. Stache
د عيش عشرت ځايونه پرته له مشتريانو
د هامبورګ په ښار د سنت پاولې سیمه کې هاربرت واټ نړيوال شهرت لري. دا د ساعت تیرۍ او خوشاله وخت تيرولو ځای ګڼل کيږي. اوس مهال دغه ځايونه لکه د نڅا کلبونه او رستورانتونه تړل شوي. يوه مرغۍ هم په کې نه الوزې.
انځور: picture-alliance/dpa/C. Charisius
ښوونځې پرته له زده کونکو
په آلمان کې ښوونځې تر دويمې خبرتیا پورې د می مياشتي تر څلورمې نېټي رخصت شوي. په اوس وخت کې زده کړه په مجازي فضا کې او د انلاين له لارې زده کونکو ته ورکول کيږي.
انځور: picture-alliance/SvenSimon/F. Hoermann
د اورګاډو تم ځایونه پرته له مسافرو
د کولن په ښار کې د اور ګاډو تم ځای چې ډير کله له مسافرو څخه ډک وي، اوس په کي کله يو نیم کس ښکاره شي چې د بل اور ګاډې له سفر کولو څخه وروسته پاتې وې.
انځور: Reuters/T. Schmuelgen
الوتکې پرته له مسافرو
د هوايي ډګرونو حالت هم ښه نه دی. ډيری الوتکي خوا په خوا پارک شوي دي. کوم سفر په پام کې نه شته او د اقتصاد ساه نه چليږې څوک سفر نه کوي. که څه هم د چاپيريال ساتنې له پاره يې ښيګڼه زیاته ده، خو د آلمان اقتصاد زښت ډير زيان ليدلې.
انځور: picture-alliance/dpa/B. Roessler
انځورونه1 | 11
څه ډول ماسک مناسب دی؟
د آلمان کارپوهان او سياست وال په دي نظر دي چې ماسکونه که له هر ډول مواد جوړ وي مناسب دي. د هغوي په باور آن که د غاړې دستمال سره له پزې او خولې څخه ساتنه وشې نو له دې سره به هم تر ډيره حده د ويروس ليږديدلو مخه ونيول شي. هغوي سپارښتنه کوي چې تر هغه ځايه چې امکان ولري له هغه ماسکونو څخه چې فلتر پکې لګيدلی وي يعني د ځانګړو روغتيايي ماسکونو څخه بايد کار وانه خيستل شي. ځکه دغه ډول ماسکونه يوازي د روغتيا پالنې او درملنې پرسونل له پاره په پام کې نيول شوي او که عادي خلک ترينه کار واخلي نو بیا به نه موندل کيږې.
آيا کيدای شي پر کرونا د ناروغۍ ښکاره نښو پرته بيا هم نورو ته سارې واوسو؟
دغه امکان شتون لري چې په کرونا ناروغه کس خپله ناروغي احساس نه کړي، ځکه د ناروغۍ علایم په ځينو حالاتو کې ډير کمروزي وي او بيخې نه ښکاري.باید په پام کې ولروچې تر اوسه په دي اړه کره علمي معلومات لا شتون نه لری. تر اوسه شوې څيړنې دا په ګوته کوي چې په ناروِغ کې د نښو له ښکاره کيدلو څخه يوه يا دوه ورځې مخکې نور کسان پرې اخته کيدلې شی.
ناروغۍ د نښو د ښکاريدو دوره څومره ده؟
د کارپوهانو په وینا د ناروغۍ د انکوبيشن دوره (له اخته کيدلو څخه تر ښکاره ناروغۍ پورې) له يوې څخه تر ۱۴ورځو پورې ده. د څيړنو له مخې دغه دوره زياتره وخت له پنځوو څخه تر شپږو ورځو پورې ده.
شکمن ناروغ ازمويل څومره وخت ته اړتيا لري؟
د ازموینې سپارښتنه کيږې يوازې په هغه صورت کې کيږي چې د ناروغۍ نښې په کې ښکاره شوې وې. که يو سالم کس معاينه وشي او پايله يې منفې وې نو دا د هغه له پاره په راتلونکې کې د نه اخته کيدلو تضمين نه شې کيدلې.
برسيره پردې که چيرې «پې سي آر» په نامه تستونه، چې يو له ډيرو ډاډمنو معاینو څخه ګڼل کيږي، په سمه توګه نه وي ترسره شوې کيدای شي ناسمې پايلې ولري. په امريکا متحده ايالاتو او چين کې داسي پيښې شوې او د ځينو ناروغانو د تست پايله منفې وه. په ځينو ازمايښتې مرکزونو کې د انتي بادې چټک تست د ويني اخیستلو له لارې کيږي. د پې سي ازمايښت برخلاف چې په وينه کې التهاب تشخیصوي، دغه ډول ازمايښتونه د انتي بادي د پيژندلو له پاره وينه کيږي.
په آلمان کې سپارښتنه کيږې چې د ناروغۍ د علايمو تر ښکاره کيدو وروسته د داکترانو له معاينه خانې څخه وخت اخيستو پر ځای ښه لاره دا ده چې لومړې د ډاکټر يا د کرونا درملني خاص مرکزونو سره تماس ونيسئ، تر څو د ناروغۍ په اړه لومړني معلومات ناروغ يا یې خپلوانو ته ورکړل شي.
ايا د ملاريا په درملو د کرونا علاج ممکن دی؟
دونالد ترمپ له هند څخه د ملاریا درمل غوښتي او تقريبا په ګواښونکي لهجه يې د درمل د نه لېږلو په صورت کي د عواقبو خبره کړې ده. خو ايا د ملاريا په درملو په رشتيا د کرونا علاج کيدلای سي؟
انځور: Reuters/F. Grulovic
د ملاريا کوم درمل مطرح دي؟
هغه درمل چي د متحده ايالاتو ولسمشر ترمپ له هند څخه غوښتي دي، هايډروکسي کلوروکين (Hydroxychloroquin) نوميږي او له ۱۹۴۰ کالونو راهيسي د تروپيکي يا استوايي ملاريا د درملنې له پاره کارول کيږي.
انځور: AFP/G. Julien
د ملاریا او کورونا تر مینځ کومي اړيکي سته؟
ملاريا د غوماشو د چيچلو او کرونا د کويد ۱۹ ويروس له کبله رامنځته کيږي او يو د بل سره تړاو نه لري. هغه کسان چي د ملاريا د زيات ګواښ سره مخامخ وي، په اوتوماتيکه توګه د کويد ۱۹ تر خطر لاندي نه وي.
انځور: picture-alliance/dpa/P. Pleul
د کرونا له پاره ولي د ملاريا درمل؟
د هايډروکسي کلورو کين درمل د ملاريا تر څنګ د يو شمېر نورو د بدن د مقاومت سره تړلو ناروغيو د درملنې له پاره کارول کيږي. د کرونا ويروس هم د بدن پر دفاعي نظام بريد کوي. له دې کبله د دغه درمل په مرسته د بدن د روغتيايي نظام د ساتنې خبره مطرح ده.
انځور: picture-alliance/dpa/AP/NIAID-RML
ايا متحده ايالات دغه درمل نه لري؟
د راپورونو له مخي دغه درمل تر مخه لا په متحده ايالاتو کي په زياته اندازه موجود دي. خو ترمپ غواړي چي دغه درمل زيرمه کړي. که څه هم چي دغه درمل په امريکا کي د ډاکټر له نسخي پرته هم رانيول کيدلای سي خو زيات بې وزله کسان د دغه درمل د رانيولو توان نه لري.
انځور: picture-alliance/AP Photo/E. Vucci
ډاکټران څه نظر لري؟
په امريکا متحده ايالاتو کي د دغې موضوع په تړاو د ډاکټرانو نظرونه متفاوت دي. د ترمپ پلويان غواړي چي دغه درمل وازمويل سي خو د امريکا د طبي ټولنې مشر وايي چي د دغه درمل د کارولو وړانديز او سپارښتنه به ونه کړي.
انځور: Imago Images/Panthermedia/Kzenon
خطر يې څه دی؟
د دغو درملو ضمني اغېزې پر زړه بد تاثير کولای سي. په دې ترڅ کي ښايي دغه درمل د فشار د ټيټېدو او عضلاتو او اعصابو ته د زيان رسېدو لامل سي. د دې تر څنګ په سينه کي درد زياتېدلای او د زړه دربی کميدلای سي.
انځور: picture-alliance/dpa/imageBROKER
ايا دا درمل تر مخه هم د ورته ويروس پر ضد کارول سوي؟
ډاکټرانو د سواين/خنځير د والګي پر وخت د هند په راجستان ايالت کي دغه درمل په بريا د والګي پر ضد وکارول. خو د پاتي ناروغانو له پاره تر اوسه لا دغه مرکب نه دی کارول سوی او ازمويل سوی.
انځور: picture-alliance/NurPhoto/R. Shukla
د کرونا پر ضد د دغه دوا د استعمال مفکوره څنګه رامنځ ته سوه؟
له دې مخکي چي يو درمل پر مريضانو وازمويل سي، بايد د نورو لارو يې د ازموينې ټول پړاونه پوره کړي وي. د دغه درمل له پاره هم دغه اصول صدق کوي او بايد ازمويني تر سره سي چي ايا په رشتيا د کرونا پر ضد کارول کيدلای سي که نه.
انځور: Reuters/F. Grulovic
تر دمګړي ازموينو څه پايلي لرلي دي؟
يوې څېړني ښودلې چي د دغه درمل د استعمال له کبله د بدن حجرو ته د کرونا ويروس ننوتل مشکل کيږي. خو بلې څېړني ښودلې چي دغه درمل د کرونا ناروغانو ته ګټه نه رسوي. البته دغه څېړنه صرف پر ۱۱ مريضانو تر سره سوې.
انځور: picture-alliance/PantherMedia
ايا دغه درمل پر زياتو انسانانو ازمويل سوی؟
په چين کي د تر سره سوي يوې څېړني پايلي ښيي چي کله چي دغه درمل د لسو روغتونو ۱۰۰ په کرونا ناروغانو اخته کسانو ته ورکول سول، نو د هغوی په روغتيايي وضعه کي بهتري راغله. خو په دغه څېړنه کي دا معلومات نه دي ورکول سوي چي هغه ناروغان چي دغه درمل نه ول ورکول سوي، په پرتليزه توګه د هغوی روغتيايي وضعه څنګه وه.
انځور: picture-alliance/dpa/Hao Yuan
ترمپ کومه څېړنه مطالعه کړې ده؟
ترمپ ويلي دي چي په فرانسه کي څېړونکو خورا ښه ازموينه کړې ده. د هغه په وينا له دې کبله به دوی په امريکا کي د دغه درمل د کارولو اجازه ورکړي.
د روغتيا نړيوال سازمان (WHO) دمګړی د کرونا پر ضد پر شپږ مختلفو درملو ازمويني کوي. پر دغه سازمان انتقادونه کيږي چي ګواکي د کرونا د ويروس په وړاندي يې په اړينه چټکه توګه غبرګون نه ؤ ښودلی.
انځور: Getty Images/AFP
اوس به څه کيږي؟
د کرونا د پراخ بحران له کبله د امريکا متحده ايالاتو په شمول زيات نور هيوادونه نه غواړي چي د لابراتوارونو د ازموينو پايلو ته انتظار وباسي. خو د اړونده پايلو او ازموينو پرته د کرونا پر موجوده ناروغانو د کومو درملو استعمال ښايي وروسته څرګند کړي چي دغه درمل اغېزمن دي که نه.
انځور: Reuters/F. Grulovic
انځورونه1 | 14
د درملني له پاره کوم تدابیر شتون لري؟
تر اوسه د نوي کرونا ويروس له کبله د رامنځته شوې ناروغۍ د درملنې له پاره هيڅ کومه ځانګړې لار شتون نه لري. سخت ناروغه کسان په عادې ډول د تبې ضد درملو او يا تنفسي دستګاه ګانو یا هم په هغه درملو سره تداوي کيږي چې د نورو ويروسونو له پاره جوړ شوي دي.