په دې ترتیب سره، دا لومړی ځل نه دی چې یو امریکايي مشر د یوه ټاپو د رانیولو هڅه کوي. تر دې وړاندې په ۱۹۴۶م کال کې امریکا او ډنمارک د ګرین لنډ په نامه د ټاپو په بدل کې په آلاسکا کې ډنمارک ته د ځمکې ورکولو وړانیز کړی وو. تر دې وړاندې یې د یاد ټاپو د رانیولو له پاره ډنمارک ته د ۱۰۰ میلیونه ډالرو بیې وړاندیز هم کړی وو.
د ګرین لنډ په نامه دغه ټاپو چې نیمه خپلواک دی، د اطلس سمندر او د شمالي قطب په منځ کې موقعیت لري. که څه هم دغه ټاپو خپل جلا حکومت لري، خو بیا هم په بهرنیو، پوځي او د مالي چارو په برخه کې یې مسئولیت ډنمارک لري. دغه ټاپو ۲ میلیون کیلومتر مربع مساحت لري او شاوخوا ۵۷۰۰۰ انسانان پکې میشت دي.
د ساینسپوهانو په حواله د ګرین لنډ په نامه دغه ټاپو اوسمهال له اقلیمي بدلون څخه کړیږي او د ټاپو شاوخوا ۳ کیلومتره ډبل یخ د ویلي کیدو په حال کې دی او په راتلونکي کې به د نړۍ زياتره ساحلي سيمو ته یو ګواښ هم وي. په ورته وخت کې د روان کال په جولای میاشت کې چې تر ټولو ګرمه میاشت وه، د یاد ټاپو شاوخوا ۱۲ میلیارده ټنه یخ سمندر ته لویدلی دی.
زموږ له آرشیف څخه:
هغه خطرونه چي مځکې ته گواښ دي
اقليمي بدلونونه مځکه تهدیدوي. د قطبي یخچالونو په ويلي کېدو سره پیل کیږي او د سمندرونو د اوبو د سطحې په لوړوالي سره پای ته رسیږي. نو سر له اوسه لا خپلو کوچنیانو ته د دغو یخچالونو په اړه کیسې وکړی، ځکه بیا ناوخته نه سي.
انځور: Fotolia/peteri
هرڅوک چي غواړی د عکس اخیستلو له پاره د آسترالیا د دغو زرغون رنگو بوټو او کبانو ترمنځ لامبو وکړي، نو ژر تر ژره دي لاس په کار سي. په اوسط ډول د هوا دوې درجې تودیدل، د هغو زرغون رنگ د په سپین اوښتو سبب کيدای سي او وروسته ښايي دغه بوټي له منځه ولاړ سي. له بلي خوا د کاربن دای اکساید د گاز د جذبیدو له امله د سمندرونو اوبه هم اسیدي کیږي چي وروسته به ښايي دغه ډول بوټي هم پکښي وده نه وکړي.
انځور: picture-alliance/ dpa
د «همکارۍ او اقتصادی ودي» سازمان خبرداری ورکوي چی د آلپ په غرونو کي د واورو اورښت په اوسط ډول مخ پر کمیدو دی. په تیره بیا په هغو سیمو کي چي کښته پرتې دي دغه ستونزه نوره هم ستره ده. له همدې کبله د بوټو شنه کیدل مخ پر لوړه روان دی او په دې ډول د کنگلونو د ويلي کېدو سبب گرځي.
انځور: picture-alliance/chromorange
د "ونیز" کښته ښار ښايي د سمندرونو د اوبو د سطحې د لوړیدو له امله ډوب سي او یا هم د سیلابونو له امله نور د اوسیدو له پاره مناسب نه سي. دا د ایټالیا لومړی ساحلي ښار نه دی چي له دغه ډول یوه سرنوشت سره مخامخ دی، بلکی نور ښارونه لکه نیویارک، بنکاک، هانکانگ، بمبی، سکندریه او امستردام هم له ورته خطر سره مخامخ دي.
انځور: picture-alliance/dpa
د کنگلونو ویلي کیدل د دې سبب سوي چي د دوو وچو یعنی اروپا او آسیا تر منځ د اوبو یوه لار جوړه سي چي په نتیجه کي واټن را لنډ سي. په ۲۰۰۷م کال کي لا په دغه ځای کي د کښتۍ چلولو امکان نه ؤ. په اوس وخت کی دلته تفریحي بیړۍ په تگ راتگ کي دي.
انځور: DW/I.Quaile
که غواړی چي وچو سیمو ته سفر وکړئ، نو ژره تر ژره اقدام وکړئ. اقلیمي بدلونونه پرهغو حیواناتو چي د وچکالیو او اوبو د سطحې د لوړوالي پر وړاندي تر ډیره مقاومت کولای سي، خپله اغیزه لري. د وحشي حیواناتو نړیوال سازمان فیلان د دغه ډول تر خطر لاندي حیواناتو په ليست کي راوستلي دي.
انځور: Reuters/P. Bulawayo
د اوبو او هوا بدلون په کلیفورنیا کي د سختي وچکالۍ سبب سوی. په دغه ځای کي په وروستیو درو کلونو کي د تودوخي تر ټولو لوړه درجه ثبت سوې ده. دغه ډول بدلونونو په تیره بیا د بادام ونو ته سخت زیان اړولی دی. په برازیل کي د قهوې او په ویټنام کي د وریجو کروندې د له منځه تلو له گواښ سره مخامخ دي.
انځور: Reuters/L. Nicholson
د نړيوالو ميراثونو د خونديتوب سازمان (یونسکو) پر خپله انترنت پاڼه د طبیعيت د ښایسته ځایونو عکسونه خپروي. خو که تودوخه د سانتي گراد درې درجې لوړه سي، له ۷۰۰ دا ډول طبیعي ځایونو څخه یې ۱۳۶ له خطر سره مخامخ کیږي. د ۱۹ پیړۍ تر نیمايي پوري نژدې۱۵۰ يخچالونه موجود وه، خو د ۲۰۱۰م کال په پیل کیدو سره له هغو څخه یوازي ۲۴پاته دي. اټکل کیږي چي تر ۲۰۳۱م کاله پوري به د هغو هیڅ ډول نخښه نه وي پاته.
انځور: gemeinfrei
د اوبو او هوا بدلون ستاسو پر کورونو هم اغیزه کوي. د Climat Central په نامه غیر دولتي سازمان اټکل کړی چي د ۲۱۰۰م کال په پیل سره به تقریباً ۱۵۰میلیونه کسان په داسي ځایونو کي ژوند وکړي چي د سختو سیلابونو له گواښ سره به مخامخ وي.
انځور: Reuters/Mariana Bazo
حتي که په اوسط ډول د مځکې کُره د صنعتي عصر د مخکي دورې په ډول، دوې درجې گرمه پاته سي، په سمندرونو کي د اوبو د سطحې د لوړالي سبب گرځي، په دې ډول ښايي د هغه په نتیجه کي د امستردام ښار تر اوبو لاندي سي. له بلي خوا که د کاربن دای اکساید د گازو خپریدل په اوسني اوسط سره ادامه پیدا کړي نو تر۲۱۰۰م کاله به د مځکې حرارت څلور درجې لوړ سي او په دې ډول به نیویارک تر اوبو لاندي سي.
