د اسرائيل ۱۲ تلویزیوني کانال د یکشنبې په ورځ (۲۰۲۲م کال د ډسمبر ۲۵) خبر ورکړ چې په لسونو ایراني پيلوټانو د روسي جنګي الوتکو روزنې ليدلي دي. دغه تلویزیون د غربي چارواکو له قوله رپوټ ورکړی دی چې روسيه د چمتووالي په حال کې ده تر څو په نژدې راتلونکې کې ایران پر سوخو-۳۵ ډوله جنګي جیت الوتکو تجهیز شي.
د ۱۲ تلویزيوني کانال رپوټ وايي چې په ابتدا کې په پام کې وو دغه ۲۴ سوخوی سو-۳۵ ډوله الوتکې پر مصر وپلورل شي، خو امریکا د دغې معاملې مخه ونېوله. په نتیجه کې مسکو د یو نوي خریدار په لټه کې شو او تصمیم ېې نیولی چې دغه الوتکې پر تهران وپلوري.
د ایران او روسیې مخ پر ډیریدونکي دفاعي مشارکت امریکا انديښمنه کړې
دغه رپوټ داسې وخت خپور شوی چې ایراني رسنيو د روان کال په سپتمبر مياشت کې خبر ورکړی وو چې تهران د دغې معاملې د اروزنې په حال کې دی.
یاد اسرائيلي تلویزیون له جزئیاتو پرته ويلي دي چې ایراني پيلوټانو تر دې وړاندې له دغو جنګي الوتکو څخه د روزنیزو اهدافو له پاره استفاده کړې ده.
د ایران پوځي همکارۍ په هکله د امریکا خبرداری
امریکايي چارواکو له روسيې سره د ایران د پراخو او مخ پر ډيرېدونکو همکاريو په اړه خبرداری ورکړی او دغه همکارۍ ېې د اوکراین، ګاونډيو، ایران او نړۍ له پاره «زيان اړوونکې» ښودلې دي.
روسیه او ایران غواړي خپل اقتصادي روابط پراخ کړي
د دغو چارواکو په خبره، د روسېې او ایران ترمنځ پوځي همکاري، په ځانګړې توګه پر اوکراین د روسېې تر پوځي یرغل وروسته ډېره شوې ده.
د اوکراین د ولسمشر سلاکا، میخائیلو پودولیاک، هم د شنبې په ورځ (د دسمبر ۲۴مه) پر ټويټر د هغو ایراني کارخانو د «منحلولو» غوښتونکی شوو چې د روسېې له پاره وسلې توليدوي. دغه اوکرايني چارواکي همدا ډول ويلي چې د دغو تسليحاتو چمتو کوونکي باید ونیول شي.
پودولیاک زیاته کړې، پر هغو شرکتونو او بنسټونو چې روسېې ته د وسلو په لیږد کې رول لري، ورباندې د نړیوالو بندیزونو د لګولو سره بېره، تهران په پام کې لري روسېې ته د ډرون او توغندويو انتقال ډير کړي.
ایران د لومړي ځل له پاره ومنله چې روسيې ته يې ډرون ورکړي
د بريتانيا د بهرنیو چارو وزارت تېره اوونۍ وويل، روسېې ته انتقال شوې د ایران ساخت ډرون، په اوکراین کې پر ملکي اهدافو بریدونو کې «اساسي رول» درلودلی دی.
د موساد رئيس، ډيويډ بارنیا، هم د پنجشنبې په ورځ (د سپتمبر ۲۲مه) رپوټ ورکړ چې تهران په مخفي توګه د داسې پروګرامونو د جوړولو په حال کې دی چې له مخې ېې روسېې ته د پرمختللو وسلو عرضه پراخه کړي.
پوتین: غربیان غواړي روسیه تجزیه کړي
دا لومړی ځل دی چې یو اسرائيلي چارواکی په علني توګه د اوکراین په جګړه کې له روسېې څخه د ایران د ملاتړ خبره کوي.
د اوکراین په جګړه کې له ايران له خوا د روسېې ملاتړ
د ايران رهبر علي خامنه ای، د اوکراین په جګړه کې د ایران بې طرفي څنډې ته پرېښوده او د «ایران او روسېې تر منځ د لاډيرو همکاریو اړتیا» څخه ېې خبره کړې ده.
هغه د روان کال په دوبي کې په تهران کې د روسېې له ولسمشر، ولادیمیر پوتین، سره په کتنه کې وويل: «د اوکراین په قضیه کې که تاسو همدارنګه د عمل ابتکار په خپل لاس کې نه وی نیولی، مقابل لوری په خپل ابتکار سره د جګړې رامنځ ته کېدو سبب ګرځېد.»
زیلنسکي د روسيې له نورو بريدونو خبرداری ورکړ
دغه موضوع سبب شوه چې ایران د غربي هیوادونو تر بندیزونو لاندې راشي او له پخوا لا ډير منزوي شي.
د ایران حکومت د اوکراین په جګړه کې د پوتین په ملاتړ کولو سره، روسېې پورې شديده وابستګي پېدا کړې ده. آن تر دې چې ایراني اعتراض کوونکي هم د ایران پر رهبر د اوکراین په جګړه کې د پوتین د ملاتړ په خاطر اعتراض کړی دی. دوی خامنه ای باندې «د روس او چین نوکر» په څير شعارونو په ورکولو اعتراض کړی دی.
له آرشیف څخه یو معلوماتي انځوریز البوم:
تر ټولو زياتي وسلې خرڅوونکي هيوادونه وپېژنئ
د (SIPRI) د تازه راپور له مخي په ۲۰۱۸ کال په نړيواله کچه او د چين په استثنی ۱۰۰ کمپنيو د ۴۲۰ ملياردو ډالرو په ارزښت وسلې او نظامي تجهيزات وپلورل. هيوادونه يې په لاندني انځوريز راپور کي وپېژنئ: انځور: picture-alliance/dpa/D. Fischer د اوکراين هيواد UkrOboronProm شرکت په ۲۰۱۸ کال د ۱،۱ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکت د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه يو دی چي په ۲۰۱۸ کال يې زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: DW/I. Sheiko د سينګاپور هيواد ST Engineering شرکت په ۲۰۱۸ کال د ۱،۵ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو دغه شرکت د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه يو دی چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: Getty Images/AFP/R. Rahman د ترکيې هيواد آسېلسان او ترک ايروسپېس اندستريز شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۲،۸ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکت د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: TAI د سوېډن هيواد Saab شرکت په ۲۰۱۸ کال د ۳،۲ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکت د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه يو دی چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې پلورلي دي.
انځور: picture-alliance/dpa/V. Moilanen د سويلي کوريا درو شرکتونو لکه هانوها، کوريا ايروسپېس او ليګ نېکس يو شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۵،۲ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: Reuters د هند هيواد درو شرکتونو لکه هندوستان ايروناوتکس، اندين آردننس او بهارت اليکترونيکس شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۵،۸ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: picture-alliance/dpa/epa د آلمان هيواد راين ميتال، کراوس مافای، تيوسن کروپ او هېنسولډټ شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۸،۳ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: picture-alliance/dpa/S. Hoppe د اسرائيل ايلبيت سيستم، سپېس اندستريز او رافايل شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۸،۶ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: Getty Images/AFP/E. Piermont د جاپان هيواد ۶ بېلا بېلو شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۹،۹ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: picture-alliance/dpa/A.Di Ciommo د ايتاليې هيواد ليوناردو او فينچانتيري شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۱۱ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: Imago/ ۵ مقام ـ د اروپايي هيوادونو مشترک شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه د مختلفو اروپايي هيوادونو دوه مشترک شرکتونه لکه اېربس ګروپ او MBDA داسي دي چي په ۲۰۱۸ کال يې ۱۴،۳ مليارده ډالره ارزښت لرونکي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي او په دې توګه تر ټولو زيات نظامي تجهيزاتو پلورونکو څخه دي.
انځور: MBDA Deutschland GmbH د فرانسې هيواد ۶ شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۲۳،۲ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: Reuters/B. Tessier د روسيې ۱۰ شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۳۶،۲ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: Imago/Itar-Tass د بريتانيې ۱۰ شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۳۷،۳ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ له ۱۰۰ هغو شرکتونو څخه دي چي په ۲۰۱۸ کال يې تر تولو زياتي وسلې او نظامي تجهيزات پلورلي دي.
انځور: picture-alliance/AP Photo/BAE Systems ۱ مقام ـ د امريکا متحده ايالات د امريکا متحده ايالاتو ۴۸ شرکتونو په ۲۰۱۸ کال د ۲۶۶ مليارد ډالرو په ارزښت وسلې خرڅي کړي دي. په دې تړاو نو دغه شرکتونه د سيپري د راپور له مخي د نړۍ تر ټولو زياتي وسلې خرڅوونکي شرکتونه دي.
انځور: Reuters د چين په هکله اټکل کيږي چي د نړۍ له تر ټولو زياتو وسلو توليدوونکو هيوادونو څخه يو دی. خو د ۲۰۱۸ له پاره د سيپري په راپور کي د دغه هيواد د تجهيزاتي شرکتونو په تړاو شمېرې ځکه نه دي خپرې سوي، ځکه چي دغه هيواد يې مخفي ساتي.
انځور: AFP/Getty Images/STR د دغه مطلب معلومات د ۲۰۱۹ کال د دسمبر مياشتي په ۹مه نېټه په ستوکهولم کي د نړيوالې سولې د انستيتيوت SIPRI له پاڼي څخه اخيستل سوي دي. د انستيتيوت په ۱۹۶۶ کال د سوېډن د حکومت له خوا د يو بنسټ په توګه جوړ کړل سو. د دغه بنسټ د کارکوونکو شمېر د ۵۰ او ۶۰ تر منځ دی چي نيم مصارف يې د سوېډن حکومت تمويلوي. [ترتېب کوونکی: احمدولي اڅکزی]
