رپوټونه: د آلمان حکومت سعودي ته د وسلو په ورکړه سلا شوی
۱۴۰۱ مهر ۸, جمعه
آلمان د يمن په جګړه کې د ګډون له کبله سعودي ته د وسلو پر ورکړه بندیز لګولی وو، خو دغه پريکړه اوس لغوه شوې ده. د معلوماتو په حواله د خليج هيوادونو ته د صدراعظم شولڅ تر سفر مخکې د وسلو د خرڅلاو دا معامله منظوره شوې وه.
د آلمان صراعظم اولاف شولڅ په سعودي عربستان کې له محمد بن سلمان سره انځور: Kay Nietfeld/dpa/picture alliance
اعلان
د رسنیو د رپوټونو په حواله د آلمان برحاله ائتلافي حکومت سعودي عربستان ته د وسلو د صادرولو له پاره د نويو معاملو منظوري ورکړې ده. دا خبرونه سعودي عربستان، متحده عربي اماراتو او قطر ته د آلمان د صدراعظم اولاف شولڅ تر سفر وروسته په ډاګه شوي دي.
د آلمان حکومت د ۲۰۱۸م کال د يوې مهمې پريکړې په ترڅ کې د يمن په جګړه کې د ګدون او په خټه د سعودي ژورناليست جمال خاشقجي د وژنې تر تورونو وروسته سعودي عربستان ته د وسلو پر صادراتو بندیز لګولی وو.
د صادراتو نوي جوازونه
د آلمان معتبرې ورځپاڼې «ډېر شپيګل» او د آلمان د خبري آژانس «ډي پي ای» په حواله د آلمان د اقتصاد وزير روبیرت هابيک د آلمان پارلمان ته په استول شوي ليک کې دا خبره تائيد کړې ده چې صدراعظم اولاف شولڅ د منځني ختیځ تر سفر مخکې د وسلو صادرات منظور کړي ول.
د دې مکتوب په حواله د صادراتو بيرته پيلول د ايتاليا، هسپانیا او بريتانيا سره د يوه ګډ پروګرام برخه ده. د شپيګل په حواله د دې تائيد له کبله به د سعودي حکومت اوس د يورو فايتر او تورنادو جيت الوتکو له پاره د ۳۶ ميليونه يورو په ارزښت سامان آلات او تجهیزات وپيرلای شي.
د ډي پي ای د معلوماتو په حواله د اروپايي همکارۍ د دې پروژې په ترڅ کې به د ایربس ۳۳۰ ای ام آر ټي ټي له پاره د څه نا څه ۲،۸ میليونه يورو اضافې پرزې هم ورکړل شي.
د ۲۰۱۸م کال بندیز
پر سعودي عربستان تر ټولو ډېرې آلمانۍ وسلې په ۲۰۱۲م کال کې پلورل شوې وې. هغه وخت سعودي ته د ۱،۲۴ میليارده يورو وسلې ورکړل شوې وې. په ۲۰۱۸م کال کې بیا د هغه وخت ائتلافي حکومت د يمن په جګړه کې ونډه لرونکو هيوادونو ته د وسلو پر ليږد بندیز ولګاوه. خو ځيني پوځي وسايل له دې بندیزه مستثنی ول چې له امله یې ځيني آلماني پوځي وسایل صادريدلای شول. خو بيا وروسته د جمال خاشقجي تر قتل وروسته تر يوه کاله پورې بشپړ بندیز وضع شو او دا بندیز بيا هم وغځول شو.
پريکړې ولې تغير وکړ؟
پر وسلو دا بندیز جګړه ځپلو سيمو ته د وسلو نه لېږدولو د آلمان له دريځ سره برابر وو. خو دې دريځ هغه وخت تغير وکړ چې پر اوکراین د روسیې تر يرغل وروسته پر آلمان اوکراين ته د وسلو د ورکړې له پاره فشارونه ډېر شول.
د سعودي عربستان حکومت د هغه ائتلاف مشرتوب کاوه چې له ۲۰۱۴م کال راهيسې د يمن له حکومت سره د ايران له ملاتړه د برخمنو حوثي ياغيانو پر ضد جنګيږي. ملګرو ملتونو د يمن شخړه د نړۍ تر ټولو ناوړه بحران بللی دی.
خو داسې تمه هم شته چې دا جګړه ختميدلای شي ځکه د ملګرو ملتونو په منځګړيتوب په اپريل مياشت کې اوربند رامنځته شوی دی او اوربند تر اوسه دوه ځلي غځيدلی هم دی.
دا چې آلمان د اوکراين د جګړې له کبله د روسیې پر ګازو تکیه راکمه کړې ده، نو حکومت د انرژي صادرونکو هيوادونو سره د اړيکو د ښه کولو په لټه کې دی. سعودي عربستان د نړۍ يو مهم د انرژۍ صادرونکی هيواد دی.
عمان د هغو هيوادنو په سر کي راځي چي د خپلو ملي عوايدو ډيره برخه ئې پر پوځي مصارفو لگولې ده. عمان تیر کال ۶،۷ میلیارده ډالره پر پوځي مصارفو لګولي دي چې دا یي د جي ډي پي یا ملي ناخالص تولید ۸،۸ سلنه برخه ده. د مجموعي لګښت پر اساس عمان په نړۍ کې ۳۱ ځای لري.
انځور: picture-alliance/dpa
سعودي عربستان
سعودي عربستان د خپل ملي ناخالص تولید ۸ سلنه پر دفاعي بودیجې لګوي. دغه هیواد په ۲۰۱۹م کال کې پر پوځي او دفاعي وسایلو ۶۱،۹ میلیارده ډالره مصرف کړي دي چې د پوځي مصارفو له پلوه سعودي عربستان په نړۍ کې پنځم مقام ترلاسه کړی دی.
انځور: Reuters/J. Ernst
الجزایر
شمالي افریقایي هیواد الجزایر تیرکال ۱۰،۳۰ میلیارده ډالره پر پوځ او وسلو مصرف کړي دي چې دا د دې هیواد ملي ناخالص تولید یا جي ډي پي ۶ سلنه کیږي. د پوځي مصارفو له پلوه الجزایر په نړۍ کې ۲۳ ځای نیولی.
انځور: picture-alliance/AP
کویت په دریم مقام کې مقام کې ځای نیولی
دغه هیواد د خپل ملي ناخالص تولید ۵،۶ سلنه پر پوځي او دفاعي برخه مصرفوي. کویت تیرکال ۷،۷ میلیارده ډالره په پوځي برخه لګولي دي او په دې ترتیب سره يې په نړیواله کچه ۲۶ ځای ترلاسه کړی دی.
انځور: picture-alliance/ZumaPress/U.S. Marines
اسرائیل
تیرکال د اسرائیل پوځي مصارف ۲۰،۵ میلیارده ډالره ول، او په دې برخه کې د ډیرو پيسو مصرفونکو هیوادونو په کتار کې يي ۱۵ مقام ترلاسه کړی دی. اسرائیل د خپل ملي ناخالص تولید ۵،۳ سلنه پر پوځ مصرف کړي دي او په دې حساب یي پنځم مقام ترلاسه کړی دی.
