دا هلکان د بنگله ديش د ناريانگي د خښتو په يوه بټۍ کې کار کوي. دوی ته کار په بدل کې د ورځې دوه ډالر هم پوره نه ورکول کيږي. که څه هم چې په آسيا او په پاسيفيک حوزه کې د ماشومانو څخه کار اخيستل کم شوی خو بيا هم دلته د اوسيدونکو څه باندې اووه سلنه یې بايد د کورنۍ له پاره پيسې وگټي. دا په ټولیزه توگه تر ۶۲ ميليونه زيات ماشومان دي.

نجونې هم شاقه کارونه کوي لکه دلته په ميانمار کې. د ميانمار حکومت په فابريکو او پرچون فروشيو کې د کارکونکو کم تر کم سن ۱۴ کاله ټاکلی دی. همدا راز د وظېفې له پاره ټاکل شوی سن ۱۶ کاله دی. همدا راز حکومت د يوه قانون په اړه بحث کوي چې د مخې به یې د کم سن عمر لرونکي د خطرناکو کارونو د کولو اجازه ونه لري.

د ماشومانو په کار کې هغه کارونه شميرل کيږي چې د ماشومان له پاره خطرناک وي، د ودې مخه یې نيسي او ښوونځي ته د تگ لارې پرې بندوي. که په لنډه توگه ووايو: کار چې د ماشومانو د هغوی ماشومتوب غلا کوي. د نړۍ په کچه د ماشومان کار مخ پر کميدو دی. خو دا هدف چې تر ۲۰۲۵م کال پورې به هيڅ ماشوم کار نه کوي، لا ډير ليرې دی.

تر ټولو زيات نجونې او هلکان چې په کار بوخت دي، د افريقا دي. په ټوليزه توگه ۷۲ میليونه ماشومان. د صحرا په جنوب کې په پرتو هيوادونو کې آن د ماشومانو کار لا زيات شوی دی. دلته چې د جنگونو، طبيعي ناورينونو او يا مهاجرت له وجې پر ځمکو فصلونه ونه کرل شي او يا د کورنۍ نفقه پيدا کونکی ومري، نو ماشومان مجبوريږي د خپلې کورنۍ له پاره ډوډۍ پيدا کړي.

په ټوله نړۍ کې کابو ۶۰ ميليونه انسانان په تېښته دي. له دوی څخه کابو نيمايي د دې سوريايي ماشوم په څير چې په ترکيه کې د مهاجرت ژوند کوي، ماشومان دي. څومره چې یې مهاجرت دوام پيدا کوي هومره یې کار کولو ته د مجبوريدو احتمال هم زياتيږي.

د کار کوونکو ماشومانو ۷۰ سلنه یې د کرهڼې په برخه کې په کار بوخت دي. په عمومي توگه دوه په دريمه برخه ماشومان د کابو ټولو کار کونکو ماشومانو نيمايي یې د پنځوو او يولسوو کالو ترمنځ عمر لري. له دوی څخه زياتره د زراعت په څانگې کې کار کوي. کارپوهان اټکل کوي چې کارونه به له کليو څخه ښارونو ته انتقال شي او په دې توگه په ښارونو کې هم د کار کونکو ماشومان شمير زيات شي.

...خپلو ميندو پلرونو سره په خپلو پټيو کې کار کوي، لکه دلته په بنگله ديش کې چې ليدل کيږي.

صنعت او د تعميراتي کار برخه د لږو لويو ماشومانو کار ته ليواله ده. دلته د کار کونکو نيمايي یې د ۱۵ او ۱۷ کالو ترمنخ عمر لري. په دوی کې د هغو شمير هم ډير زيات دی چې خطرناک کارونه بايد ترسره کړي.

په داسې حال کې چې زياتره وخت کم سنه کارکونکي د تجربه لرونکو په پرتله زيات زخمي کيږي، د کار نړيوال سازمان (ILO) د ماشومانو د کار پر ضد مبارزې پر سږنې نړيوالې ورځې پر خونديتوب او روغتيايي خدماتو ته پر لاس رسي تمرکز کړی. د دغه سازمان په حواله په بوليويا کې ماشومان په کانونو کې خطرناک کارونه کوي.

د ملگرو ملتونو په حواله په دې کې د ماشومانو د عسکرو په توگه کارول، هغوی بدلمنۍ ته مجبورول او نور هر ډول جبري کارونه چې د ماشومانو روغتيا ته زيان رسوي او هغوی له خطرناک سره مخامخوي، شامل دي.

نجونې زياتره په کورونو کې د خدمو په توگه کار کوي. د اټکلونو پر اساس په ټوله نړۍ کې کابو ۱۵ ميليونه ماشومان او ځوانان په شخصي کورونو کې کار کوي. ځينې یې د مريانو په څير تر ناوړه شرائطو لاندې کار کوي.

په بوليويا کې د دې موضوع سره پرانيستی چلن کيږي: د ۲۰۱۴ م کال راهيسې نافذ يو قانون په استثنايي قضيو کې ۱۴ کلنو ماشومانو ته د کار اجازه ورکوي. دې کار نړيوال يو څه غوسه کړل خو دغلته کارکونکو ماشومانو له دې څخه ملاتړ وکړ. دوی په يوه صنفي اتحاديه کې سره راټول شول او د لاپاز د دې بوټ پاکونکي ماشوم په څیر په سړک د کارکونکو ماشومانو د حقونو څخه هم دفاع کوي.

څومره چې په يوه هيواد کې د سړي سر مياشتنې عايد کم وي، هومره پکښې د کار کونکو ماشومانو شمير زيات دی. که څه هم چې ډيري ماشومان د کار سره سره ښوونځي ته د تلو هڅه کوي خو د زده کړو له پاره هيڅ وخت نه پیدا کوي. د کارپوهانو په حواله د ماشومانو له پاره د زده کړو زمينه برابرول مو لکه دلته د افغانستان په يوه ښوونځي کې چې ليدل کيږی، ښايي دماشومان د کار له منځه وړولو هدف ته يو څه نزدې کړي.

ملګري ملتونونه هر کال د جون مياشتې په ۱۲ مه د ماشومانو د کار او مزدورۍ ضد ورځ لمانځي. له دغې خبرې یا شعار څخه مقصد دا دی چې اوس هم د نړۍ په سطحه ۱۶۸ ميليونه ماشومان اړ دي چې په سختو کارونو کې بوخت وي.

دغه ماشوم د هندوستان په تامل ناډو ایالت په دغې کارخانه کې د روی پاکونو د توليد په کارخانه کې کار کوي. د کار ادارې د اټکل له مخې په هندوستان کې تر ټولو ډير ماشومان یعنې ۷۸ ميليونه ماشومان په همدې ايالت کې په ناجايزو مزدوريو لګول شوي دي.

سختو کارونو ته د ماشومانو د مخه کيدو يو تر ټولو ستر لامل فقر يا بیوزلي ده. په افغانستان او د سيمې په هيوادونو کې هم د بېوزله کورنيو ماشومان اړ دي چې د خښتو په بټيو کې کار کوي. په هندوستان کې دغه ماشومان (انځور) يوازې د ۸۰ سينتو په بدل کې دغه سخت کار کوي.

په افغانستان کې هم ډير شمير ماشومان اړ دي چې د ښوونځيو ته د تلو پر ځای د خپلې کورنۍ سره سخت کارونو ته اوږه ورکړي. تر دې وړاندې د بشر حقونو نړيوال سازمان له افغان حکومت او نړيوالې ټولنې څخه غوښتي وو چې په افغانستان کې د ماشومانو د کار پر ضد اقدامات وکړي.

د هندوستان حکومت د تازه ارقامو له مخې، د سويلي اسيا په دغه لوی هيواد کې اوس مهال ۱۲ اعشاريه ۶ ميليونه ماشومان شته چې کار کوي. په هند کې د ورځې ۳۳ روپۍ ماشومانو ته د کار په بدل کې ورکول کيږي.

د کار نړيوالې ادارې د ۲۰۱۳م کال د رپوټ په حواله، په نړۍ کې د کارګرو ماشومانو ۵۰ سلنه برخه يې په تر ټولو سختو کارونو کې بوخت دي. دا هم ويل شوي چې دغه ماشومان سربيره پر دې چې په سختو کارونو بوخت دي، کارونه ورته پرته له کوم قرارداده چې هغه ځينې نورې ګټې هم ولري، ورکول کيږي.

په افغانستان کې يو سخت او شاقه کار چې په هغو کې د ماشومو کارګرانو څخه کار اخيستل کيږي د خښتو بټۍ دي. په دغو بټيو کې کار ډير سخت او مزد ېې ډير کم دی.

بنګله ديش هم يو له هغو هيوادونو څخه دی چې ډير کارګر ماشومان لري. د ملګرو ملتونو د يونسف ادارې د معلوماتو له مخې په بنګله ديش کې يوازې نژدې ۵ ميليونه ماشومان د نساجۍ په برخه کې کار کوي چې بيا د هغو د لاس تولید شوي ټوکرونه د نړۍ بډايي هيوادونو ته صادريږي.

په کمبوډيا کې ښوونځي ته د تلونکو ماشومانو شمير ډير کم دی. په دغه هيواد کې اکثره ماشومان د خپلو والدینو تر څنګ کار کوي. په زرونو ماشومان حتی اړ دي چې د سړکونو په غاړه خپل ژوند تير کړي. د بيلګې په توګه د پلازمينه پنوم کې دغه نجلۍ (انځور).

که څه هم له ۲۰۰۰م کال راوروسته د نړۍ په سطحه د کارګرو ماشومانو په شمیر کې کموالی رامنځ ته شوی دی خو لا هم په ډيرو هيوادونو کې دغه ستونزه په خپل حال ده. په ځانکړې توګه بنګله دیش، افغانستان، نيپال، کمبوډيا او ميانمار. په دغو هيوادونو کې ماشومان له سختو ستونزو سره مخ دي.