«د ماشومانو د حقونو شاخص» د ملګرو ملتونو سازمان له خوا د خپرو شوو ارقامو په اساس وایي چې اقلیمي بدلونونه او د کرونا وبا دوامداره اغیزو ماشومان له خطر سره مخامخ کړي دي.
ملګرو ملتونو روسیه د «ماشوم وژونکو»هیوادونو په تور لیست کې واچوله
دغه سازمان چې مقر یې په هالنډ هیواد کې دی، ویلي دي «دغه ټول موارد د کړکیچونو پر یوې مجموعې بدلیږي، ځکه د ماشومانو پر ژوند او حقونو د نړیوالو فشارونو اغیزې دوام لري.»
دغه شاخص یوانۍ درجه بندي ده چې په کلني حساب د ماشومانو د حقونو مراعاتیدو بڼه ارزوي. د ۱۹۳ هیوادونو په کتار کې سویډن، فنلنډ او آیسلنډ په تر ټولو لوړه درجه کې قرار لري. دا په داسې حال کې ده چې چاد، سویلي سوډان او افغانستان بیا د ماشومانو له پاره تر ټولو خراب هیوادونه ګڼل کیږي.
زمونږ له فیسبوک شبکې پاڼې سره یوځای شئ :
زمونږ له یوټيوب شبکې سره یوځای شئ :
د بشري حقونو دغه ډله وایي چې پر اوکراین د روسیې یرغل موجود بحرانونه لا زیات شدید کړي او د ماشومانو پر ژوند یې سیورې غوړولی دی.
د ماشومانو د کار پر وړاندې د مبارزې نړیواله ورځ؛ «درې میلیونه افغان ماشومان کار کوي»
سربیره پر دې په اوکراین کې ۷،۵ میلیونه ماشومان تر ټولو ډیر جګړو اغیزمن کړي دي او ډير شمیر یې مهاجر شوي دي.
د هغو افغان کورنیو شمېر زیات شوی چې خپل ماشومان پلوري
په افغانستان کې د اقتصادي کړکېچ له امله د هېواد له ډېرو برخو څخه داسې راپورونه ورکول کېږي چې کورنۍ غواړي خپل ماشومان وپلوري. په کندهارکې یوه مور غواړي چې خپلې لوڼې له لوږې د ژغورلو په موخه وپلوري. انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance شیما یوه ۵۵ کلنه ښځه ده چې د افغانستان په کندهار ولایت کې اوسیږي. د شیما خاوند داود چې د پخواني حکومت د امنیتي ځواکونو پخوانی غړی وو، له طالبانو سره په جګړه کې وژل شوی دی. د هغې زوی محمود چې هغه هم د امنیتي ځواکونو غړی وو، اوه کاله وړاندې ورک شوی او اوس هم لا درکه دی.
انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance هغه له دوو لوڼو سره د طالبانو تر واکمنیدو وروسته د بې وزلۍ او بې وسۍ له امله ډیر رنج وړي. شیما په یوه داسې کرايي کور کې ژوند کوي چې د ژوند کولو نه دی او ۳۰۰۰ افغانیو کرایې په بدل کې د خپل مالک کور پاکوي. د هغې په پخلنځي کې یوازې د وچې ډوډۍ څو ټوټې او یو څو پیاز او کچالو لیدل کیدی شي.
انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance شیما چې د ملا ديسک له درد څخه رنځ وړي، غواړي د ځان درملنه وکړي، مګر د عملیات څخه د ژوندي پاتې کیدو هیله نه لري. هغې وويل: «ما د دې پرېکړې له امله رواني ستونزې پیدا کړي خو زه هیڅ انتخاب نه لرم.» زه غواړم چې دوی د یو چا سره وي ترڅو دوی وږي نه شي. هغه غواړي خپلې لوڼې په ۳۰ زره افغانیو وپلوري.
انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance له دې ټولو ستونزو سره سره هم هغه هڅه کوي چې خپلې لوڼې ښوونځیو ته واستوي ترڅو دوی لږ تر لږه د زده کړې له لارې خپل ژوند بدل کړي او له فقر او بدبختۍ څخه خلاصې شي. شیما وویل: «زموږ سره د کورني هيڅ کوم غړي مرسته نه ده کړې.«
انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance خو دې مور اوس پریکړه کړې چې خپلې لوڼې وپلوري څو یې د خوارځواکۍ او لوږې څخه وساتي. د ژمی د نږدې کیدو سره دا مور نوره هم اندیښمنه کیږې: «هره ورځ زه کچالو جوشوم یا خپلو ماشومانو ته وچه ډوډۍ ورکوم.» نیکلا او مهتاب نه غواړي له خپلې مور څخه جلا شي او وايي چې زده کړې به وکړې او له خپلې مور سره به مرسته وکړي.
انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance په افغانستان کې ډیری ځوانې نجونې د هلکانو په پرتله ژر پلورل کیږي. ځکه نجونې په همدې ماشومتوب کې په زور ودیږې، خو هلکان یوازې له کوره بهر کار کوي. شیما د خپل میړه د بونس غوښتنه وکړه، خو نه یې زوی او نه یې خاوند ته پیسې ورکړل شوې. اوس د طالبانو په راتګ سره داسې کار ناشونی شوی او شیما یې هیله له لاسه ورکړې ده.
انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance د بشري حقونو سازمان په افغانستان کې د بې وزلۍ او د ماشومانو د پلورلو ډیریدو ته اندېښنه ښودلې ده. وروسته له هغه چې طالبانو واک تر لاسه کړ له افغانستان سره د نړیوالو مرستو بندیدل او اقتصادي بحران افغانستان یې له یوه «بشري ناورین» سره مخ کړ.
انځور: Murteza Khaliqi/AA/picture alliance
بل لور ته د کرونا له وبا وروسته د بیو لوړیدو او د روغتیايي مراقبتونو کړکیچ د واکسینیدو پر بهیر منفي اغیزې کړي دي. د کرونا وبا له کبله د رامنځته شوو اخلالونو په دلیل د ۲۰۱۹ تر ۲۰۲۱م کالونو ترمنځ موده کې ۶۷ میلیونه ماشومانو خپل د عادي واکسینونو نوبت له لاسه ورکړی دی.
سربیره پر دې اقلیمي بدلونونه په ځانګړي توګه په آسیایي هیوادونو کې د ماشومانو له پاره جدي ستونزې رامنځته کوي.
دغه رپوټ په سوډان کې کورنیو جګړو او په افغانستان کې له زده کړو څخه د نجونو منع کیدو ته اشاره کړې ده. زده کړو ته لاس رسی د ماشومانو یو له اساسي حقونو څخه ګڼل کیږي.
د یادونې وړ ده چې د فقر زیاتوالی تر پنځه کلنۍ د کم عمر ماشومانو د مړينې کچې د ډیریدو سبب شوی دی. دغه ستونزه په ځانګړي توګه په ماداګاسکار او نیجر هیوادونو کې لیدل کیږي.
کانونو کې د افغان ماشومانو پر کار بندیز
د ماشومانو د حقونو ملاتړ موسیسې مشر مارک دولارت، سږنې رپوټ خبرداری ورکوونکی بللی دی.
د بشري حقونو دغه چارواکي له ملتونو او مرستندویه سازمانونو غوښتي دي چې له اوسني ناورین څخه د ماشومانو د ملاتړ او یوې ښې او امیدواره کوونکي راتلونکي ته د لارې هوارولو له پاره بیړني اقدامات وکړي.
آژانسونه: ش.ن/ ب.ص