الماس ميليونونه کاله پخوا د ځمکي په داخلي برخه کي په سلگونه کيلومتره ژوره کې رامنځ ته شوی دي. د زمکي شديد فشار او د حرارت لوړه درجه د کاربن اتوم ته د کلک کرسیستال بڼه ورکوي او په دې توگه خام الماس توليدیږي.

کله چې آتش فشانونه راوځي، په ناڅاپي توگه خام الماس د ځمکې سطحې ته رسیږي. له همدې امله په الماسو پسې په آتش فشاني ډبرو کې لټه کيږي او موندل کیږي.

الماس د نورو جواهراتو په څیر دي، مګر دا یو نادره معدنی تيږه ده چې رنګ، پاکي، مظبوت والی او قوت یې له نورو څخه جلا کوي. هر ډول قیمتي الماس د ځانګړي کیمیاوي ترکیب پر بنسټ ولاړ دی.

د الماس د تراشلو پروسه او رنګ يې هغه ډېر ځانګړی کوي. هر څومره چې الماس کميابه وي هغومره یې ارزښت لوړ وي. د الماس ارزښت د هغه د روڼتیا، رنګ، تراشل يا پريکول او قراط په واسطه ټاکل کیږي.

د الماس وزن په قراط اندازه کیږي. په پخوانیو وختونو کې د خرب په نوم د یوې ونې د وچو پوډرو د یو تخم وزن یو قراط وو. د دې مدیترانې تل زرغون ونې تخمونه د وزن د واحد په توګه کارول شوي. د دې ونې د تخمونو ترکیب تقریباً یو شان دی او وزن یې دوه سوه ملی ګرامه دی. يعنې يو قراط د ۰،۲ ګرامه سره برابر دی.

روسیه، بوتسوانا، کانګو، استرالیا او کاناډا د الماسو د لوړ تولیدونکو هیوادونو په ډله کي دي. د الماسو ناقانونه تجارت هم کيږي. په ساده ډول، «خوني الماس» هغه الماس دی چې د افریقا له جگړه ځپلو سیمو څخه قاچاق کیږي او د یاغي ډلو له خوا د خپلو سازمانونو د چلولو له پاره کارول کیږي.

د کمبرلي محکمې د ۲۰۰۳م کال پریکړې د دغه ډول الماسو نړیوال تجارت منع کړ. د هر الماس قانوني حیثیت اوس د اصلي او شرکت سند له خوا ثابت شوی.

الماس هم ساینس ته خورا په زړه پوري دی، ځکه چې دا په نړۍ کې ترټولو سخت توکی دی. الماس په اسانۍ سره مرمر یا ګرانایټ پرې کوي. له همدې امله دوی په مشقونو یا پرې کولو ماشینونو کې کارول کیږي. د مثال په توګه، «د هیریا ډریل» په طب کې هم کارول کیږي.

اصلي الماس د دې هدف د کارولو له پاره خورا ګران دي، نو په صنعتي توګه تولید شوي مصنوعي الماس کارول کیږي. په دې وروستیو کې د جرمني د فریبورګ ښار ساینس پوهانو یوه داسې طریقه اختراع کړې ده چې له مخې یې مصنوعي الماس په لوی مقدار او په لنډ وخت کې تولیدولای شي. په هرحال، د دې الماسو د توليدولو موخه د ګاڼو پر ځای د صنعتي اړتیاو پوره کول دي.

په ۲۰۱۷م کال کې، ساینس پوهانو په لومړي ځل په تجربوي ډول ثابته کړه چې پر نپتون باندي آلماس اوروي. نیپتون زموږ په لمریز نظام کې له لمر څخه اتمه او تر ټولو لېري سیاره ده. د ساینسپوهانو په وینا، د هغې جامده سطح يخ پوښلې ده. دغه کيهاني يخ د هایدرو کاربن، اوبو او امونیا څخه جوړ دی.

بلعاريا د اروپايي‌ ټولنې تر ټولو غريب غړی هېواد دی چې اداري فساد پکې هم تر ټولو عام دی. د آلمان د سوداګرۍ او پانګونې ادارې په حواله يې اوسط ناخالص عايد په ۲۰۱۸ کال کې په مياشت کې يوازې ۵۸۰ يورو وو. په اروپايي‌ ټولنه کې د غړيتوب خپلولو راهيسې ډېرو ځوانانو بلغاريې ته شا کړې، آن هغو خلکو هم چې ښه مسلکي زده کړې هم لري.

په رومانيا کې ډېر ښايسته ځايونه شته لکه دلته د براسوف ښار، ځکه چې ډېر زاړه ښارونه پکې ډېر ښه ترميم شوي دي. په ۲۰۱۹ کال کې د نفر په سر د ۱۱۴۴۰ يورو اقتصادي‌ توان په لرلو سره دغه هېواد د بلغاريې په پرتله لږ مخکې دی (يعنې د ۸۶۸۰ يورو په مقابل). خو‌ د اروپايي‌ کميسيون په حواله اوسط ناخلص معاشونه (په ۲۰۱۹ کال کې) په رومانيا کې ۱۰۵۰ يورو او په آلمان کې ۳۹۹۴ يورو وو.

دغه هېواد ايله د پورونو له کړکېچ څخه راوتلی وو. په تېره سياحت پکې په تېرو څو کلونو کې ښه نقش لوبولی وو. خو د کرونا کړکېچ له کبله يونان بيا تر فشار لاندې راغلی او اروپايي مرستو ته اړ دی. د آلمان په پرتله دغه هېواد غريب دی، خو د نفر په سر د ۱۷۵۰۰ يورو اقتصادي‌ توان په لرلو سره هغه له بلغاريې څخه دوه برابره بډايه دی.

کله چې د اوسط معاش خبره مطرح وي، نو آلمانان له فرانسويانو مخکې دي. خو په ۲۰۱۸ کال کې د ۲۶۵۰۰ يورو خالصې شتمنۍ په لرلو سره فرانسويان تقريبا ۱۰ زره يورو ورڅخه بډايه دي. يو علت يې دا دی چې په آلمان کې لږ خلک املاک لري. خو په فرانسه کې ډېر خلک حتی په اطرافو کې يو بل دويم کور هم په اختيار کې لري.

ايټاليا په اروپا کې د کرونا له کبله ډېره ځپل شوې ده. تر دوو لسيزو ولاړ اقتصادي حالت وروسته ايټاليا اوس د اروپايي ټولنې له خوا د کرونا مرستو د وېشلو څخه ډېره ننګه کوي. په ۲۰۱۸ کال کې د ۲۹۶۱۰ يورو ناخالص داخلي عايد په لرلو سره ايټاليا لږ د اروپا د اوسط عايد تر سطحې لاندې راغلې ده.

د کوويد ۱۹ پېښو په ډېرېدو سره د کاتالونيا چارواکو په جولای کې بيا ګرځبنديز لګولی دی. دغه هېواد په سيلانۍ پورې ډېر اړ دی چې د ناخالص داخلي عايد څه باندې ۱۵ سلنه ورته برابروي. دغه هېواد په ۲۰۱۸ کال کې د ۲۶۴۴۰ يورو اقتصادي توان په لرلو سره د اروپا د اوسط عايد تر سطحې لږ لاندې راغلی دی.

د سويډن هڅه دا وه چې بې له ټولبنديز څخه د کرونا له کړکېچ څخه تېر شي.‌ پايله يې نسبتا ډېر مړي ول. په ۲۰۱۸ کې د نفر په سر د ۴۶۱۸۰ يورو په لرلو سره دغه هېواد له لوکسمبورګ، آيرلنډ، دنمارک او هالنډ وروسته په پنځم ځای کې قرار لري. د لوړې ماليې پرته سويډنيان په ۲۰۱۸ کال کې په اوسط ډول د ۲۷۵۱۱ يورو په لرلو سره لږ له فرانسويانو مخکې دي.

نيدرلند يا هالنډ له سويډن، دنمارک او اتريش سره يو ځای د څلورو «سپما کوونکو» هېوادونو په ډله کې راځي.‌ دغه هېوادونه د ايټاليې په څېر هېوادونو ته پرته د اصلاحاتو له غوښتنې د مليارډونو يورو لېږل ردوي. د نفر په سر (په ۲۰۱۹ کال کې) د ۲۶۸۰۰ يورو اقتصادي توان په لرلو سره هالنډيان له نورو سره يو ځای مخکښه دي. د نفر په سر د څه باندې ۶۰ زرو يورو خالصې شتمنۍ په لرلو ډېر پيسه داره هم دي.

تر اوسه پورې آلمان له نوې وبا سره ښه مقابله کړې ده. خو اقتصادي لګښتونه يې هم ډېر زيات دي: صادرات راکم شوي او ډېر شرکتونه له سقوط سره مبارزه کوي. د اروپايي ټولنې د تر ټولو ستر اقتصاد په توګه د نفر په سر اقتصادي توان په ۲۰۱۹ کال کې ۴۱۳۴۰ يورو وو. خو آلمانانو په ۲۰۱۸ کال کې د نفر په سر يوازې ۱۶۸۰۰ يورو خالصه شتمني درلوده. په ايټاليا کې هم دغه شتمني دوه برابره زياته ده.