کله چې موږ په ريزش، ټوخي او يا نورو ناروغيو اخته کيږو نو د بدن مدافع سيسټم ته مو اړتيا پيدا کيږي. د بدن مدافع سيسټم په اصل کې ټول وخت زموږ د روغتيا له پاره مبارزه کوي. خو څرنگه؟
اعلان
د بدن مدافع سيسټم يو ډير پيچلی جوړښت دی چې هڅه کوي زموږ بدن په دوامدار ډول له بهر څخه د داخل شوي دښمن په مقابل کې وساتي. په اصل کې زموږ بدن دوه مختلف سيسټمونه لري.
ذاتي مدافع سيسټم
له دوی څخه یې يو ذاتي دی. دا ډير اغیزمن او چټک دی او د بيلگې په توگه د دې غم خوري چې باکترياوي ډيرې ژر وموندلي شي او بې ضرره کړل شي. دا يوازي ځانگړي باکترياوي او يا ويروسو نه په نخښه کوي، بلکې له بهر څخه بدن ته د داخليدونکي هر دښمن مقابله کوي. دا که څه هم چټک دی خو اغیزتيا یې محدوده ده او نه شي کولای د ناروغيو د ځينو مشخصو عاملينو پر ضد په شدت سره مبارزه وکړي.
د ويني سپين کورويات د وينې او د لونف سسټم له لاري د بدن ټولو برخو ته رسیږي څو د بهر څخه د داخل شويو باکترياوو او ميکروبو پر ضد وجنگيږي. په وينه کې د سپينو کوروياتو زيات مقدار د يوه التهاب او يا ميکروبي ناروغۍ نخښه وي. د ويني د معايني له لاري سړی په دې پوهيدلای شي.
د هغه د مخه چې عامل بدن ته داخل شي، دوی بايد له ډيرو بندیزونو او خنډونو تير شي. دا په لومړي کتار کې د پوست او د پوزې، غمبر او ستوني له پردو تير شي. دغه خنډونه د ناروغتيا د عامل پر وړاندي ډير مقاومت کوي او نه پريږدي چې بدن ته داخل شي.
په دې توگه دوی هم د بدن د مدافع سيسټم برخه ده. همدا راز کيمياوي مواد لکه د بدن تیزاب او يا انزايم هم د همدې سيسټم برخه ده او بدن ته د بکترياوو او ويروس د داخليدو مخه نيسي.
ترلاسه شوی مدافع سيسټم
کله چې د ټول احتياط سره سره هم زموږ د بدن مدافع سيسټم او د خونديتوب نور ټول نظامونه د ناروغتياو د عامل مخه ونه نيولای شي او باکترياوي او يا ويروس داخل شي، نو زموږ بدن د مدافع سيسټم يو پړاو په کار واچوي. دا ځانگړنه د لاسته راوړل شوی مدافع سيسټم ځواب دی.
خو د دې سيستم فعاليدل له څلورو تر اووه ورځو پوري وخت نيسي. دا سيسټم په ځانگړي ډول عمل کوي او ځيني عاملين په هدفمنه توگه په نخښه کوي. دا سيسټم عامل يا بدن ته داخليدونکی ثبتوي او د مدافع په توگه عمل کوي. دا سيسټم د عامل د بيرته پيژندو صلاحيت لري او کله چې همدا عامل کوم وار بدن ته داخليږي نو دغه لاسته راوړل شوی مدافع سيسټم فعاليږي او د عامل له منځه وړولو په موخه غبرگون ښيي. همدا ده چې موږ په ځينو ناروغيو په ژوند کې يوازي يو وار اخته کيږو.
لنفوسيت- تي
لنفوسيت- تي چې «تي حجرې» هم ورته ويل کيږي، د مدافع سيسټم يوه برخه ده او د ويني د سپينو کوروياتو يوه ډله ده او د هغه عامل پر ضد فعاليت کوي چې په انساجو کې وي. دا حجرې د پرديو يعني دعامل او د بدن د خپلو حجرو ترمنځ توپير کولای شي. لنفوسيت- تي په ډيره چټکۍ سره په بدن کې خپريږي او په هدفمنه توگه ځیني عاملين په نخښه کوي.
لنفوسيت- بي
لنفوسيت-بي هم د وينې سپين کورويات دي. دوی د عامل د پيژندو او بيا په وينه کې انتي بادي د جوړولو دنده لري. دوی ځیني ډير ځانگړي باکترياوي او يا ويروسونه پيژني. «بي» حجرې هم د لنفوسيت- تي په څير د هډوکو په مغز کې توليديږي. دوی په توري کې چې د لونف سسټم يوه غده توليږي او د عامل د بې کاره کولو هڅه کوي.
نور خنډونه
کله چې باکترياوي او يا ويروس د مدافع سيسټم له ټولو غبرگونونو سره سره هم زموږ بدن ته داخل شي، نو بيا سملاسي هدف ته نه شي رسیدلای. دلته دوی د فاگوسيت يا خوړونکې حجرو هدف گرځي او د دې حجرو له خوا له منځه وړل کيږي. کله چې دا حجرې د ناروغتيا عمل پيدا کړي، هغه محاصره کوي او حجرې یې په اصطلاح هضموي.
Gudrun Heise (B.S/N.Z)
زموږ له آرشيف څخه:
د ښې روغتيا او اوږد ژوند رازونه
مناسب خواړه، ورزش، په کافي اندازه خوب، له سگريټو ډډه، د الکولي مشروباتو نه استعمال او د شترس کمښت هغه عوامل دي چې کیدای شي د انسان د عمر په اوږدېدو کې مرسته وکړي. انځوریز راپور.
کارپوهانو ځيني هغه عوامل په گوته کړي دي چې کیدای شي د انسان د عمر د کمښت سبب وگرځي. د الکولي مشروباتو استعمال، نیکوتين، سره کړې غوښه، همدارنگه ډېر وزن، هغه عوامل بلل کيږي چې له امله يې ۱۷ کاله عمر کميږي.
انځور: Colourbox/A. Gravante
ورزش وکړئ
تجربو ثابته کړې ده چې ورزش د عمر په ډیریدو کې مرسته کوي. کارپوهان وایې هغه کسان چې د ورځې ۱۵ دقیقې ورزش کوي په اوسط ډول یې عمر ۳ کاله ډیریږي. البته تر۱۵ دقیقو ډیر ورزش بهتر دی. نړیوال روغتیایې سازمان (WHO) په اونۍ کې د ۲،۵ ساعته ورزش سپارښتنه کوي.
انځور: colourbox
مدیترانه یې خواړه
مدیترانه یې خواړه چې د سبزیجاتو، میوو، دانو، د زیتون غوړو او کبانو له غوښو څخه جوړ وي د روغتیا له پاره ډیر گټور دي. دا ډول خواړه تر ډیره د چاغښت، شکري ناروغۍ او ویني د فشار مخنیوی کوي.
انځور: picture-alliance/chromorange/B. Jürgens
خپل خوب ته پاملرنه وکړئ
په کافي اندازه خوب نه کول د انسان روغتیا ته زیان رسوي. په انسانانو کې د خوب اندازه توپیر لري. ښه خوب د دې سبب گرځي چې انسان ټوله ورځ جست او فعالیت ته تیار اوسي.
انځور: Colourbox/Monkey Business Images
الکولي مشروبات
د الکولو تر اندازې ډېر استعمال د انسان روغتیا ته زیات رسوي.
انځور: Colourbox
سگريټ
کارپوهان وایې چې د سگریټو نه څکول کیدای شي د عمر په ډېرښت کې مرسته وکړي. که یو انسان په ۳۰ کلنۍ کې سگریټ پریږدي نو په اوسط ډول یې عمر۱۰ کاله ډیریږي.
انځور: picture-alliance/dpa
ښه دوستان ځان ته انتخاب کړئ
څیړنو ښودلې ده چې د ښو دوستانو درلودل عمر زیاتوي.
انځور: picture alliance/Arco Images GmbH
د قیلولې خوب گټه
یوناني څیړنو ثابته کړې ده چې هغه خلک چې په اونۍ کې دری واره د ورځې له خوا ډیر لنډ خوب یا په اصطلاح قیلوله کوي، ۳۷ سلنه د زړه په ناروغۍ له اخته کیدو څخه ژغورل کيږي.
انځور: picture-alliance/CTK Photo/R. Fluger
د ښځي او مېړه د گډ ژوند اغېزې
د ارقامو له مخې متاهل نارینه تر مجرد نارینه وو اوږد عمر لري. داسي معلومیږي چې واده کول په مجموع کې د نارینه وو د عمر په اوږدوالي کې مثبت تماميږي. البته د ښځو د عمر پر اوږدوالي کوم تاثیر نه کوي.
انځور: Rido - Fotolia.com
کم وزن
د وزن کمښت تاسي د شکري، زړه او مغزې سکتې ناروغیو څخه تر یوې اندازې ژغوري. چاغښت په اوسط ډول ۳ کاله د انسان عمر کموي.
انځور: Colourbox/Erwin Wodicka
د ژوند معنوي اړخ
په امریکا کې څیړنو ثابته کړې ده :هغه کسان چې په منظم ډول کلیسا ته ځي او په مذهبي مراسمو کې گډون کوي تر هغو انسانانو ډیر عمر کوي چې کلیسا ته نه ځي. څیړونکي گومان کوي چې په یوه دیني ټولنه کې قوي ټولنیزي شبکې په دې برخه کې اغېزمني تماميږي.
انځور: picture-alliance/dpa/D. Reinhardt
د نورو بخښل زده کړئ
هغه کسان چې له نورو سره کینه نه لري، د ښه روغتیا درلودونکي دي. خو هغه کسان چې تل عصبي وي د ویني فشار د لوړیدو او رواني ستونزو سره مخامخ کیږي.
انځور: Fotolia/Yuri Arcurs
د موټر چلولو په وخت کې احتیاط
هر کال په آلمان کې شاوخوا ۴۰۰۰ انسانان په ترافیکي پيښو کې مري. پر لويو لارو او سړکونو د کمربند تړل تر۵۰ سلنه پورې د مرگ خطر یا جدي زیان کموي. بایسکل او موټرسایکل چلونکي کولای شي په هلمیټ یا حفاظتي خولۍ سره تر ډیره ځان له خطره وژغوري.
انځور: Fotolia/jeancliclac
خپل شترس کم کړئ
دایمي شترس د انسان ژوند په خطر کي اچوي. شترس یا اندیښنه د ویني د لوړ فشار، د رگونو د بندیدو او زړه د حملې امکانات ډیروي. له شترس سره مقابله کولای شي تر ډیره بریده جسمي ستونزي حل کړئ. له شترس سره د مقابلې له پاره مختلف تمرینونه وکړئ.
انځور: Colourbox/Kzenon
پروگرامونه د انسان په ژوند کې مهم دي
هغه کسان چې په ډېر عمر کې ځانگړي بوختیاوي لري او په جدي توگه هغو ته پاملرنه کوي، هغوی نسبتاً اوږد عمر لري.
انځور: picture alliance/dpa Themendienst/K. D. Gabbert