په محکمه کې د سرچینو په حواله، د ښځو د حقونو سعودۍ فعالانو د چهارشنبې په ورځ محکمې ته وویل چې له نهو میاشتو راهيسي بند په اوږدو کې ربړول شوي او ورسره ناوړه جنسي چلن شوی دی.
په سعودي عربستان کې یوولس ښځې له دې کبله محاکمه کیږي چې پرې له نړیوالو رسنیو او د بشري حقونو له نړیوالو ډلو سره د اړیکه لرلو تور دی. دې موضوع په لویدیځو هیوادونو کې سختې نیوکې راپارولې دي.
د ریاض په جنایي محکمه کې د دې قضیې د څارلو له پاره خبریالانو او آن دیپلوماتانو ته اجازه نه وه ورکړل شوې. د محاکمې جریان ته لاسرسی لرونکو سرچینو رویترز او د فرانسې خبري آژانسونو ته ویلي دي چې ځینو ښځو په دې اړه جزئیات ورکړل چې څرنګه ورته د بریښنا جټکې ورکړل شوې وې، په دره وهل شوې او له جنسې اړخه زورول شوي دي.
دا په داسې حال کې ده چې د سعودي عربستان حکومت بیا د دغو ښځو د زورونې تورونه رد کړي دي. سعودي لا وختي په استانبول کې په خپله قنسلګري کې د واشنګټن پوست خبریال جمال قاشقجي، د وژنې په خاطر تر سخت فشار لاندي دی.
بې له توره بندي کول
په سعودي عربستان کې د ښځو د حقونو هغه فعالانې چې پر ښځو یې د محدودیتونو د کمښت غوښتنه کوله، د تیرکال په می میاشت کې پرته له کوم توره ونیول شوې. د دغو ښځو په ډله کې پیژندل شوې فعاله لجین الهذلول، بلاګره ایمان النفجان، او د پوهنتون پروفیسره هتون الفاسي، هم شاملې دي.
د الهذلول ورور ولید تور لګوي چې د سعودي د ولیعهد یو نزدې مشاور هم د زورونو پر مهال حاضر وو.
ولید، سي این این ته ویلي دي: «د ولیعهد یوه لوړپوړي مشاور زما خور ګواښله چې ورباندې به جنسي تیری وکړي، وبه یې وژني او ټوټه ټوټه به يې کړي.»
هغه زیاته کړه: «هغه بايد نن محاکمه شوی وای نه زما خور.»
د ولیعهد دغه مشاور اوس د جمال قاشجقي د وژنې په قضیه کې د ښکیلتیا په تور له دندې ګوښه شوی دی. ولید د روانې میاشتې په پیل کې همدې تلویزیون ته ویلي ول چې د سعودي حکومت یې خور اړه کړې ده چې د بخښني له پاره یوه غوښتنه لاسلیک کړي.
څارنوالان اوس په محکمه کې پر دغو ښځو باندې د سعودي عربستان امنیت، ثبات او ملي یووالي د نه په پام کې نیولو تور لګوي او د حکومت له ملاتړه برخمنو سعودي رسنیو دغه ښځي خاینیني او د «سفارتونو اجنټاني» بللې دي.
د اروپايي ټولنې ۲۸ غړو، کاناډا او استرالیا په ګډون تر ۳۶ ډیرو هیوادونو له سعودي عربستان څخه غوښتي دي چې دغه ښځي آزادې کړي. داسي انګیرل کیږي چې د نړیوالو فشارونو په پایله کې به دغه ښځې معافیت او یا هم وبخښل شي.
ms/nz (AFP, Reuters)
زموږ له ارشيف څخه:
په سعودي عربستان کې د ښځو حقونه: څه وخت څه شوي؟
سعودي عربستان په وروستیو وختونو کې ښځو ته د موټر چلولو حق ورکړ او هغوی ته یې د حقونو د ورکولو پر لور نور ګامونه واخيستل. خو په دې برخه کې پرمختګ ډیر ورو دی او سعودي د ښځو د حقونو په برخه کې تر نوري نړۍ ډیر شا ته دی.
انځور: picture-alliance/AP Photo/H. Ammarد ښخو لومړی ښوونځی او د لوړو زده کړو مرکز
د سعودي ښځو تل د ریاض د دغو نجونو په څیر ښوونځي ته د تلو حق نه لاره. په ۱۹۵۵م کال کې په اول وار د لارالحنان په نوم ښوونځی کې د ښخو نوم لیکنه پیل شوه. په ۱۹۷۰م کال کې بیا د «ریاض د زده کړو کالج» د ښخو د لوړو زده کړو لومړۍ مرجع شوه.
د ۲۱مې پیړۍ په پیل کې، سعودي ښځي په لومړي ځل وتوانیدې چې خپلې تذکرې ترلاسه کړي. دغه تذکري د ښځو د هویت د تثبیت یوازنۍ لار ده. ښځو ته یوازې د هغوی د محرم په اجازه تذکرې ورکول کیدای شوای. په ۲۰۰۶م کال کې بیا ښځو اجازه ترلاسه کړه چې پخپله او پرته له اجازې تذکرې واخلي.
سعودي عربستان په ۲۰۰۵م کال کې پر جبري ودونو بندیز ولګاوه، خو اوس هم په دې هیواد کې د واده تړون د زوم او خسر تر منځ کیږي نه د زوم او ناوې تر منځ.
لومړۍ لوړ پوړې ښځه چارواکې
په ۲۰۰۹م کال کې د سعودي عربستان پاچا په خپل حکومت کې لومړۍ ښځینه لوړ پوړي چارواکې په کار وګومارله. نوره الفیاض د زده کړو په وزارت کې د ښځو د چارو مرستیاله وزیره شوه.
په اولمپیک لوبو کې د سعودي ښځو لومړۍ سیالي
سعودي عربستان په ۲۰۱۲م کال کې په لومړي ځل ښځو ورزشکارانو ته اجازه ورکړه چې د المپیک په لوبو کې سیالي وکړي. د هغوي په ډله کې یوه هم ساره عطار وه چې د لندن په المپیک لوبو کې د ۸۰۰ متره منډو په سیالۍ کې برخه واخیسته.
د بایسکل او وړوکي موټرسایکل چلولو اجازه
سعودي چارواکو په ۲۰۱۳م کال کې ښځو ته اجازه ورکړه چې بایسکل او وړوکې موټرسایکلونه وچلوي. خو هغوی دغه کار یوازي په ځانګړو سیمو او حجاب اغوستلو سره کولای شوای.
د ۲۰۱۳م کال په فبروري میاشت کې پاچا عبدالله په اول ورا ۳۰ ښځې د سعودي عربستان د مشورتي شورا غړي وګومارلې.
د سعودي عربستان د ۲۰۱۵م کال د ښاروالیو په ټاکنو کې ښځو په لومړي ځل د کاندیدیدو او رای ورکولو حق ترلاسه کړ. دا په داسې حال کې ده چې نوي زیلاند د لومړي هیواد په توګه په ۱۸۹۳م کال کې ښځو ته د رای ورکولو حق ورکړ. آلمان بیا په ۱۹۱۹م کال کې خپلو ښځینه اتباعو ته د رایې حق ورکړی دی.
د اسهامو د مارکیټ لومړۍ مشره
د ۲۰۱۷م کال په فبروري مياشت کې سعودي عربستان په لومړي ځل ساره السحیمي، د لومړۍ ښځې په توګه د خپل اسهامو د بازار د مشري په توګه وټاکله.
د ۲۰۱۷م کال په اکتوبر مياشت کې سعودي عربستان ښځو ته د سپورت ستیدیومونو ته د تلو اجازه ورکړه.
د ۲۰۱۷م کال په سپتمبر میاشت کې د سعودي عربستان حکومت اعلان وکړ چې ښځو ته به د موټر چلولو اجازه ورکړ شي. د ۲۰۱۸م کال له جون میاشتې راهیسې ښځې د موټر چلولو لایسنس اخیستلو له پاره د خپل محرم اجازې ته اړتیا نه لري او همدا راز کولای شي بې محرمه په موټر کې وګرځي.
سعودي ښځو ته د طلاق په صورت کې لنډ تلیفوني پیغام استول کیږي
د یوه نوي قانون له مخي د سعودي عربستان ښځي کولای شي د خپلو ودونو حالت په انترنت کې وګوري او له محکمې څخه د خپل طلاق د سند کاپي ترلاسه کړي. دغه قانون د دې له پاره رامنځ ته شوی چې ښخي بې له دې چې خبري وې، د مړونو له خوا طلاق نه شي. که ښخې طلاقیږي نو هغوی ته په تلیفون کې یو لنډ پیغام استول کیږي.
